Chwiejna równowaga klimatu
Przed 500 mln lat na terenie dzisiejszej Europy panowaÅ‚ klimat ciepÅ‚y, okresami nawet gorÄ…cy i wilgotny z bogactwem Å›wiata roÅ›linnego i zwierzÄ™cego, podobnym do żyjÄ…cego dziÅ› w rejonach zwrotnikowych. 250 mln lat później nastÄ…piÅ‚o silne ochÅ‚odzenie - lodowce rozrosÅ‚y siÄ™ prawie do równika. Po nastÄ™pnych 100 milionach lat klimat na tym obszarze byÅ‚ znów znacznie cieplejszy i wilgotniejszy od dzisiejszego. Stopniowe ochÅ‚adzanie rozpoczęło siÄ™ znów 60 mln lat temu. Dalszy, silny spadek temperatury, zwiÄ™kszenie opadów i silne wiatry rozpoczęły siÄ™ mniej wiÄ™cej 2 miliony lat temu. Zmiany te zapoczÄ…tkowaÅ‚y ostatniÄ… epokÄ™ lodowÄ….
Nie byÅ‚a ona jednolita: okresy silniejszych zlodowaceÅ„ przedzielone byÅ‚y fazami ciepÅ‚ymi (interglacjaÅ‚ami). Stwierdzono, że co najmniej czterokrotnie dochodziÅ‚o do narastania pokrywy lodowej i rozszerzania jej zasiÄ™gu. Tyleż razy miaÅ‚o miejsce wyraźne ocieplenie i cofanie lodów. Ostatnia z tych ciepÅ‚ych faz, która rozpoczęła siÄ™ ok. 15 tys. lat temu, doprowadziÅ‚a do zaniku lÄ…dolodów. Uznawana jest za koniec ostatniej epoki lodowej. Wielu klimatologów uważa jednak, że jest to tylko kolejny interglacjaÅ‚, a epoka lodowa nie skoÅ„czyÅ‚a siÄ™ definitywnie.
Wiele mówi siÄ™ ostatnio o grożących nam w najbliższej przyszÅ‚oÅ›ci kataklizmach klimatycznych, o efekcie cieplarnianym i uszkodzeniu osÅ‚ony ozonowej. Jednak wszystkie prognozy na najbliższe lata sÄ… tylko spekulacjami, gdyż klimatolodzy nie znajÄ… podstawowych mechanizmów zmian w przyrodzie. Pragmatycy pocieszajÄ… siÄ™ faktem, iż zmiany klimatyczne zachodzÄ… pomaÅ‚u i stopniowo, i jest dość czasu by siÄ™ do nich przystosować. ZaÅ‚ożenie to jednak nie da siÄ™ utrzymać w Å›wietle wyników najnowszych badaÅ„ lodowców i osadów dna oceanicznego.
Przeprowadzone wiercenia na lÄ…dolodzie grenlandzkim dostarczyÅ‚y próbek Å›niegu i lodu z głębokoÅ›ci dochodzÄ…cej do 3000 m, obejmujÄ…cych 250 tysiÄ™cy lat historii klimatu. Podobny otwór wydrążyli w lÄ…dolodzie antarktycznym (na Stacji Wostok) glacjolodzy rosyjscy. RdzeÅ„ ma obejmować tym razem 500 tys. lat. Z badania tych rdzeni wyÅ‚oniÅ‚ siÄ™ zupeÅ‚nie nieoczekiwany wizerunek klimatu w okresie ostatniej epoki lodowej.
OkazaÅ‚o siÄ™, że poprzedni interglacjaÅ‚ charakteryzowaÅ‚ siÄ™ nagÅ‚ymi nawrotami okresów zimna, trwajÄ…cych dziesiÄ…tki lat. Klimat ziemski zawsze zmieniaÅ‚ siÄ™ dość gwaÅ‚townie, zarówno w czasie zlodowaceÅ„, jak i (o czym do niedawna w ogóle nie wiedziano) w interglacjaÅ‚ach podobnych do tego, w którym obecnie żyjemy. 130 tysiÄ™cy lat temu na Ziemi byÅ‚o równie ciepÅ‚o jak dziÅ›, a nawet trochÄ™ cieplej. I wówczas, zupeÅ‚nie niespodziewanie, nastÄ™powaÅ‚y bardzo szybkie zmiany klimatu. SpecjaliÅ›ci podejrzewajÄ… wiÄ™c, że stabilny klimat panujÄ…cy na naszej planecie przez ostatnie 10 tys. lat nie musi być zjawiskiem trwaÅ‚ym. Potraktowali to za ostrzeżenie, że znajdujemy siÄ™ w stanie chwiejnej równowagi i Å‚atwo możemy jÄ… utracić.
NajwiÄ™kszy kÅ‚opot w tym, że nie wiadomo, co wÅ‚aÅ›ciwie może spowodować tÄ™ utratÄ™ równowagi. Dotychczasowe modelowanie klimatu nie okazaÅ‚o siÄ™ zbyt pomocne w wyjaÅ›nianiu jego dynamicznych zmian. I choć z wiÄ™kszoÅ›ci modeli wynika, że wzrost zawartoÅ›ci dwutlenku wÄ™gla w atmosferze spowoduje globalny wzrost temperatury o 1,5 - 4.5oC, to jednak nie jest możliwe uwzglÄ™dnienie w nich wszystkich skÅ‚adników systemu klimatycznego.
Różne efekty rozwoju cywilizacji technicznej majÄ… różny wpÅ‚yw na ksztaÅ‚towanie siÄ™ pogody. Dwutlenek wÄ™gla powoduje nagromadzenie siÄ™ ciepÅ‚a, wzrost zanieczyszczeÅ„ atmosfery zmniejsza dopÅ‚yw promieniowania sÅ‚onecznego, malejÄ…ca warstwa ozonowa zmienia rodzaj promieniowania dochodzÄ…cego do powierzchni globu, a samo SÅ‚oÅ„ce wykazuje cykliczne zmiany promieniowania. Wielu specjalistów obawia siÄ™ (chociaż nie potrafi tego udowodnić), że nagromadzenie gazów cieplarnianych może być czynnikiem burzÄ…cym równowagÄ™, wyzwalajÄ…cym gwaÅ‚townÄ… i prawdopodobnie niszczÄ…cÄ… zmianÄ™ klimatu. Czy potrafimy siÄ™ jej przeciwstawić?
Andrzej Klimek
oem software Odsłony: 4734