- Instytut, ale i Naukowe Centrum Badań Biomedycznych, wzbogacił się o najbardziej nowoczesne narzędzie diagnostyki obrazowej - skaner rezonansu magnetycznego do badań czynnościowych (fMRI). Takich urządzeń nie ma w Polsce wiele - zaledwie dwa. Służą one zarówno do badań podstawowych, jak i stosowanych, w tym - klinicznych. Do czego będzie wykorzystywany skaner w Instytucie i czy spowoduje rozszerzenie zakresu merytorycznego działania placówki?
-
Skaner zainstalowany w Naukowym Centrum Badań Biomedycznych (NCOB) to najnowszej generacji skaner o indukcji pola magnetycznego 3T. W zasadzie nie istnieje urządzenie zwane fMRI, gdyż fMRI to skrót od jednej z technik obrazowania z wykorzystaniem techniki rezonansu magnetycznego do obrazowania funkcji (ang. functional magnetic resonance imaging). Przyjęto w świecie nazwę fMRI na określenie badań czynnościowych głównie mózgu, chociaż można badać czynność innych organów również. Tak więc skaner w NCOB to skaner MRI wyposażony w urządzenia dodatkowe, umożliwiające obrazowanie czynnościowe.
{mosimage}
Rangę NCOB nadaje jednak nie tyle drugi w Polsce skaner 3T, co nowa idea dotycząca współpracy ludzi z różnych specjalności techniki (informatyki, elektroniki, materiałów, nanotechnologii), medycyny, psychologii, neuropsychologii, biologii, chemii, fizyki i innych nauk. Skaner 3T w NCOB może być wykorzystywany na kilka sposobów: jako skaner do rutynowych badań klinicznych, jako skaner do badań grup pacjentów np. z szumami usznymi, jednostronnym niedosłuchem itd.., jako skaner do badań czynnościowych przeprowadzanych w ramach grantów MNiSW i międzynarodowych z różnych dziedzin nauki, np. neurologopedii, neuropsychiatrii, neuropsychologii, audiologii i foniatrii.
{mospagebreak}
- Skąd pochodzą środki na jego zakup i skąd będą środki na jego utrzymanie? Czy NCOB, działające jako sieć, może utrzymać takie urządzenie, skoro podobno na działanie sieci nie przewiduje się finansowania budżetowego?
-
Uruchomienie NCOB to nie tylko zakup najnowszej generacji skanera. To również wybudowanie specjalistycznego zaplecza, zakup firmowych przystawek oraz wyprodukowanie przez współpracujące wcześniej zespoły badawcze własnego oprzyrządowania, które umożliwia przeprowadzenie określonych badań czynnościowych. To również przygotowanie wielospecjalistycznego zespołu. W całości inwestycja została sfinansowana przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu przy wsparciu w kilkunastu procentach działalności statutowej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
{mosimage}
Obecnie NCOB jest jedną z jednostek Instytutu i jej dalsze finansowanie naukowe - podobnie jak i innych komórek - pochodzić będzie z kontraktów z NFZ w ramach normalnej działalności klinicznej, z już realizowanych grantów naukowych krajowych i międzynarodowych, (w których elementem badań jest fMRI), oraz ze środków przeznaczonych na działalność statutową. Natychmiast po otwarciu Centrum zgłosiło się kilka różnych podmiotów, które dla swoich potrzeb klinicznych i naukowych zgłosiły potrzebę kontraktowania u nas badań MRI i fMRI. Zasoby i możliwości finansowania zostały przemyślane na długo przed zakupem skanera i rozbudową Międzynarodowego Centrum Słuchu i Mowy dla potrzeb nowej jednostki. Jest to jak zawsze niezbędny element ekonomiczny każdego naszego przedsięwzięcia. Sieć ośrodków wspierających i zainteresowanych współpracą z nami to niezwykle ważne ogniwo. Dziś głównie merytoryczne, gdyż może pozwolić nam na nowe odkrycia, opracowanie nowych aplikacji do badań fMRI, których jeszcze w nauce i medycynie nie ma. Współpraca z wieloma specjalistycznymi ośrodkami to realna szansa na nowe odkrycia.
{mospagebreak}
- Jakie ośrodki naukowe ( a może spoza nauki) chcą z niego korzystać?
-
NCOB to nowa idea dotycząca współpracy ludzi z różnych specjalności techniki, które wymieniłem wcześniej. Politechnika Warszawska, Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych, Instytut Radioelektroniki biorący czynnie udział w powstawaniu NCOB zapewne będą opracowywać nowe urządzenia niezbędne do przeprowadzania badań czynnościowych, tworzyć programowanie schematów badawczych. Współpracować w ramach Centrum będą przedstawiciele innych dziedzin nauki, mi. w celu opracowywania nowych środków kontrastowych, nowych algorytmów analizy obrazów itd. Takie placówki naukowe jak Warszawski Uniwersytet Medyczny, jego Wydział Farmacji, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej PAN będą mogły w Centrum pracować nad nowymi środkami kontrastowymi do tej techniki obrazowania wykorzystując np. wolne rodniki. Instytut Fizyki UJ w Krakowie pod kierunkiem prof. Tomasza Dohnalika, który jest członkiem sieci naukowej PHELINET - będzie u nas badać procesy hiperpolaryzacji helu, ale również ksenonu. Instytut Biologii Doświadczalnej PAN planuje z kolei badania czynnościowe w procesach poznawczych, chorobach degeneracyjnych mózgu i innych. Możliwości współpracy są naprawdę ogromne. Jeśli będzie zainteresowanie realizacją np. badań czynnościowych umożliwiających kontrolę wpływu np. leków, środków farmakologicznych na określone funkcje organizmu itd. spoza nauki - również takie badania będą u nas możliwe.
{mospagebreak}
Prowadzenie prac i współpraca wygląda następująco: najpierw projekt, potem analiza wniosku przez kierownictwo NCOB pod względem merytorycznym (czy konieczne są zgody odpowiednich komisji bioetycznych), dalej - technicznym (jaki sprzęt jest niezbędny do realizacji danego projektu), następnie - ustalenie zasad korzystania ze sprzętu i kadry NCOB i ... rozpoczęcie projektu.
- Jakie prace (badawcze, inne) trzeba podjąć, aby skaner mógł być wykorzystany zgodnie z oczekiwaniami lekarzy? Kto będzie pierwszym użytkownikiem tego urządzenia: lekarze (w jakich przypadkach) czy inżynierowie? Co trzeba zrobić, żeby skaner mógł być wykorzystywany do diagnostyki - i w jakim obszarze będzie ona prowadzona w pierwszej kolejności?
-
Od strony klinicznej skaner jest gotowy do pracy. Po zakończeniu spraw formalnych, związanych z przejęciem sprzętu, budynku itd. lekarze i pacjenci mogą już z niego korzystać. Badania kliniczne dla pacjentów Instytutu już są na nim prowadzone.
{mosimage}
Kontynuowane muszą być prace związane z optymalizacją parametrów sekwencji tak, aby otrzymać najlepsze diagnostycznie obrazy w zadowalającym klinicznie czasie. Z tym również może się wiązać konieczność zakupu nowych cewek dedykowanych, np. do badań ortopedycznych, chociaż mając nawet dotychczas używane cewki można wykonywać w tym zakresie badania diagnostyczne.
{mospagebreak}
NCOB jest wyposażony w tej chwili w urządzenia umożliwiające przeprowadzanie badań czynnościowych z wykorzystaniem bodźców wzrokowych i słuchowych. Mamy też oprogramowanie umożliwiające projektowanie badań. Czyli np. diagnostyka przedoperacyjna z wykorzystaniem badań czynnościowych, czy badań tensora dyfuzji jest w tej chwili już możliwa. Ponieważ skaner ma być również wykorzystywany jako urządzenie badawcze, to ciągle będą prowadzone prace (nie zakłócające pracy klinicznej skanera) związane np. z podłączeniem aparatu EEG i jednoczesnym przeprowadzaniem badań czynnościowych i elektrofizjologicznych, a także prace związane z monitorowaniem stabilności długoczasowej skanera i inne.
- Jakich korzyści należy się spodziewać ( i jakie środowiska je mogą mieć) w obszarze nauki, techniki i leczenia? Czy to można przewidzieć?
-
Ktoś kiedyś stwierdził, że jeśli można dokładnie przewidzieć wynik, to już nie jest nauka. Można powiedzieć, że mając tę infrastrukturę będziemy prowadzić prace, które umożliwią lepsze zrozumienie procesów np. szumów usznych, percepcji mowy itd. Opanowanie techniki polaryzacji gazów to nowe możliwości diagnostyczne w zakresie chorób płuc. Dziś mamy wiele narzędzi do rehabilitacji pacjentów z ADHD, z autyzmem, ale nie możemy zobiektywizować uzyskiwanych wyników. fMRI umożliwia nam taką weryfikację i wprowadzenie do codziennej praktyki klinicznej nowych standardów. Zespoły w naszym Instytucie będą koncentrowały się na badaniu narządów zmysłów - słuchu, mowy, dotyku i węchu. Myślę, że każdy miesiąc będzie wprowadzał nas w nowe obszary nauki i medycyny.
-
Dziękuję za rozmowę.