Kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa poprzez ukazywanie przyczyn i skutków klęsk żywiołowych, w szczególności na obszarach leśnych – to edukacyjny projekt Instytutu Badawczego Leśnictwa (IBL), na który Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przekazał 2 mln zł dotacji.
Instytut Badawczy Leśnictwa powody i okoliczności klęsk żywiołowych w środowisku leśnym przybliży głównie dzieciom i młodzieży, ale także dorosłym. Jednocześnie, w celach profilaktycznych, edukatorzy nauczą odbiorców jak zachowywać się w lesie wobec czterech żywiołów naturalnych. Zwiększeniu skuteczności działań edukacyjnych będzie służył pakiet materiałów multimedialnych.
To, że lasy i ich ekosystemy odgrywają bardzo ważną rolę w zmaganiach z siłami żywiołów potwierdzają ostatnie doniesienia medialne, dotyczące starań o zbudowanie w Afryce zielonej bariery leśnej (o szerokości 15 km i długości aż 8 tys. km wszerz całego Czarnego Lądu), która ma być ratunkiem przed pustynnieniem, a zwłaszcza rozszerzaniem się pustyni Sahara.
Przedsięwzięcie IBL pn. „Zagrożenia ekosystemów leśnych – klęski i przeciwdziałanie” potrwa do końca czerwca 2022 r. Inicjatywa będzie miała charakter ogólnopolski, ale zaplanowano utworzenie czterech rejonów wiodących związanych z każdym z czterech rodzajów żywiołów i klęsk.
Działania o największym nasileniu mają być prowadzone w województwach: łódzkim (ogień – klęski pożarów lasu), podlaskim i warmińsko-mazurskim (ziemia – gradacje szkodliwych owadów, zanieczyszczenia antropogeniczne), kujawsko-pomorskim (powietrze – klęski huraganów, zanieczyszczenia powietrza) oraz mazowieckim (woda – klęski susz, powodzi, okiści i szadzi).
Najważniejszym działaniem w ramach tego przedsięwzięcia będzie szkolenie liderów (trenerów) w dziedzinie wzajemnej zależności ekosystemów leśnych i żywiołów. Zostanie ono zaproponowane osobom zawodowo związanym z edukacją, zwłaszcza metodykom, nauczycielom przedmiotów przyrodniczych, pracownikom miejskich i gminnych ośrodków kultury oraz leśnikom zajmującym się edukacją przyrodniczo-leśną. Na zajęcia zostaną również zaproszeni urzędnicy gmin i powiatów ds. edukacji, ochrony przyrody i lasów oraz przedstawiciele OSP.
Przeszkoleni liderzy zostaną wyposażeni w pakiety edukacyjne i pomoce dydaktyczne, umożliwiające samodzielne prowadzenie zajęć związanych z tematyką projektu, w wariantach dostosowanych do wieku odbiorców i różnych grup docelowych. Będzie to m.in. poradnik merytoryczno-metodyczny zawierający definicje podstawowych pojęć związanych z ekosystemem leśnym i typami siedliskowymi lasu oraz rodzajami klęsk. Znajdą się w nim także przepisy prawne, wzorce praktycznych działań w obliczu żywiołu, w tym usuwania szkód, odnawiania lasu, przebudowy drzewostanów, zachowania się w lesie na obszarach występowania klęski.
Dodatkowo szkoleniowcy otrzymają specjalne pakiety edukacyjne. Do każdego z nich dołączone zostaną gry, foldery, broszury, płyty z filmem i diaporamą. Będą też mogli skorzystać z broszury pt. „Klęski żywiołowe w lasach”, zestawu dziesięciu scenariuszy różnego rodzaju działań wobec zagrożeń powodowanych przez żywioły oraz plansz tematycznych przedstawiających klęski ekologiczne na dużych powierzchniach leśnych (gradacje szkodliwych owadów, pożary, powodzie, susze, okiść, nawałnice, huragany, trąby powietrzne itp.).
Prowadzenie części zajęć przewidziano w obiektach Instytutu Badawczego Leśnictwa w Sękocinie Starym niedaleko Warszawy. Zaplanowano przeprowadzenie w Izbie Edukacji Leśnej IBL 54 trzygodzinnych zajęć dla dwóch grup docelowych: uczniów klas III-VIII szkoły podstawowej oraz uczniów szkół średnich. Dla młodzieży, oprócz filmu, prezentacji i pogadanki, przewidziano warsztaty z eksperymentami i doświadczeniami, zadaniami do rozwiązania oraz zajęcia terenowe z wykorzystaniem sprzętu pomiarowego, w tym skanera laserowego i dronów.
Warto także wspomnieć o multimedialnych elementach projektu IBL. Będzie to produkcja filmu oraz stworzenie strony internetowej. Film o długości ok. 25 minut pt. „Cztery żywioły” ma popularyzować wiedzę na temat zjawisk klęskowych w lasach. Strona internetowa posłuży z kolei do szybkiego komunikowania się uczestników projektu i przekazywania bieżących informacji.