2 lutego 2021 NIK opublikowała wyniki kontroli gospodarki finansowej instytutów badawczych, które omawialiśmy w numerze SN 2/21 – NIK o finansach instytutów. Kontrolą objęto 10 jednostek, w tym 8 instytutów badawczych: Instytut Chemii i Techniki Jądrowej, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych, Instytut Energetyki, Instytut Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy, Instytut Nafty i Gazu, Instytut Techniki Górniczej Komag, Ośrodek Przetwarzania Informacji*, Poltegor-Instytut Instytut Górnictwa Odkrywkowego oraz dwa ministerstwa: Ministerstwo Klimatu oraz Ministerstwo Aktywów Państwowych. Wybrano jednostki, które stosunkowo w najszerszym stopniu korzystają ze środków publicznych przekazywanych w formie dotacji i subwencji.
Głównym celem kontroli było sprawdzenie, czy instytuty prawidłowo prowadziły gospodarkę finansową i realizowały zadania statutowe, w tym finansowane ze środków publicznych. A także: czy minister sprawował nadzór nad instytutami w zakresie przychodów, wydatków oraz realizacją ich zadań statutowych i czy w pełni zrealizowano zadania statutowe, w tym finansowane ze środków publicznych?
Kontrola objęła okres 2018 – I kwartał 2020 i zakończyła się 10 wystąpieniami pokontrolnymi, które pokazują w dużej mierze kondycję nauki polskiej. Ich obszerne fragmenty będziemy systematycznie prezentować w kolejnych numerach SN.
Jedno z wystąpień pokontrolnych NIK (KGP.410.002.06.2020) dotyczy Instytutu Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy.
W ogólnej ocenie NIK Instytut prawidłowo prowadził gospodarkę finansową oraz realizował zadania zlecane w ramach dotacji, które były głównym źródłem finansowania działalności Instytutu.
W roku 2015 Instytut opracował strategię zawierającą perspektywiczne kierunki działalności naukowej. Prace Instytutu koncentrowały się przede wszystkim na badaniach aplikacyjnych związanych z udziałem w europejskim projekcie dotyczącym opracowania metody wytwarzania energii elektrycznej przy wykorzystaniu kontrolowanej fuzji jądrowej.
Kontrola wykazała, że w ewidencji księgowej wydatków Instytut ujmował wszystkie wydatki ponoszone na zadania w ramach realizacji czterech zawartych umów dotacji, bez podziału kosztów według źródeł finansowania tych umów. Źródłami tymi były środki z Komisji Europejskiej, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz wkład własny Instytutu. Prowadzona ewidencja księgowa, wbrew umowom, nie umożliwiała bieżącego monitorowania, weryfikacji i kontroli rzeczywistej wielkości kwot wydatkowanych ze środków dotacji, a także przygotowania rzetelnej sprawozdawczości.
Powyższe nieprawidłowości nie miały wpływu na stopień realizacji zobowiązań umownych.
Opis ustalonego stanu faktycznego
Badania prowadzone w Instytucie obejmują przede wszystkim wykorzystanie kontrolowanej fuzji jądrowej do generacji energii użytecznej (elektrycznej) w sposób bezpieczny i przyjazny dla środowiska.
Od roku 2005 IFPiLM jest instytucją upoważnioną przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego do koordynacji w Polsce badań związanych z Programem Ramowym Wspólnoty EURATOM w obszarze Fusion. Wieloletni program badań nad plazmą laserową, który Instytut prowadzi we współpracy z wieloma zagranicznymi podmiotami działającymi w ramach EUROfusion, jest ukierunkowany na badanie właściwości fizycznych i procesów związanych z generowaniem plazmy laserowej oraz opracowywaniem jej zastosowań ze szczególnym uwzględnieniem technologii inercyjnej fuzji termojądrowej .
Od roku 2014 Instytut pełni rolę Krajowego Punktu Kontaktowego EURATOMFusion, do zadań, którego należy wspieranie uczestnictwa polskich jednostek naukowych, przedsiębiorców oraz innych podmiotów w programach realizowanych przez europejskie konsorcjum EUROfusion i organizację Fusion for Energy (koordynującą i finansującą udział UE w międzynarodowym projekcie ITER) .
Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dniem 7.05.14, powierzył Instytutowi mandat do pełnienia funkcji koordynatora działań konsorcjum EUROfusion na terenie kraju, w tym do uczestniczenia w działaniach realizowanych w ramach programu badawczo-szkoleniowego Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (2014-2018) uzupełniającego „Horyzont 2020” – program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji. /…/
Przychody własne
W badanym okresie przychody Instytutu zostały zrealizowane, z przekroczeniem zaplanowanych wielkości. I tak w roku 2018 uzyskano 14 281 tys. zł (123% planu), w 2019 r. przychody wyniosły 15 622 tys. zł (123% planu), a na dzień 30 kwietnia 2020 r. 3 197 tys. zł (tj. 22% planu rocznego – 14 451 tys. zł).
W strukturze przychodów w 2018 r. dotacje stanowiły 87,3% (12 464 tys. zł), w tym środki europejskie 26,8% (3 338 tys. zł)14. W 2019 r. stanowiły 90,8% (14 186 tys. zł), w tym środki europejskie 22,3 % (3 162 tys. zł).
Na rok 2020 zaplanowano przychody z dotacji w wysokości 13 938 tys. zł (96,5% całości planowanych przychodów), z czego na 30.04.20 uzyskano 2 980 zł. Przychody własne, w tym ze sprzedaży wyników badań naukowych i prac rozwojowych w roku 2018 wyniosły 527 tys. zł (3,7% ogółu przychodów), a w 2019 roku 520 tys. zł (3,3% ogółu przychodów). /…/
Dotacje
W latach 2018-2019 przyznano IFPiLM 23 dotacje w łącznej kwocie 26 479 tys. zł, z których wykorzystał łącznie kwotę 25 403 tys. zł. Poza dotacją statutową (od 2019 r. - subwencją) na utrzymanie potencjału badawczego oraz dotacją podmiotową z MNiSW na utrzymanie specjalnego urządzenia badawczego, Instytut otrzymywał dotacje na finansowanie zadań i projektów takich jak:
– udział we Wspólnym Europejskim Programie Wspólnoty EURATOM, powołanym Rozporządzeniem Rady (EURATOM) nr 1314/2013 z 16.12.13 w sprawie programu badawczo-szkoleniowego Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (2014–2018), uzupełniającego program „Horyzont 2020” – program ramowy w zakresie badań naukowych i innowacji;
– przestrzenno-czasowe pomiary spontanicznych pól magnetycznych w korelacji z emisją elektronów i jonów z plazmy ablacyjnej na układzie laserowym PALS (projekt PMW LASERLAB);
– pełnienie funkcji Krajowego Punktu Kontaktowego dla Programu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej;
– Alternatywna metoda akceleracji gęstych obiektów plazmowych (makrocząsteczek/strumieni plazmowych) (projekt PMW LASERLAB).
Dotacje przekazywane były z różnych źródeł na podstawie różnych przepisów. W 2018 roku na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy z 30.04.10 o instytutach badawczych, MNiSW przyznało Instytutowi środki na utrzymanie potencjału badawczego w kwocie 2 881 tys. zł. /…/
W 2019 r. Instytut otrzymał dotację podmiotową z MNiSW w wysokości 295 tys. zł na utrzymanie specjalnego urządzenia badawczego (SPUB FOCUS), na podstawie art. 365 pkt 5 ustawy z 20.07.18 Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce . /…/
W 2019 r. Instytutowi przyznano dotację w ramach programu Projekty Międzynarodowe Współfinansowane w wysokości 5 052 tys. zł. Przedmiotowa dotacja stanowi wkład do międzynarodowego projektu pt. Udział IFPiLM we Wspólnym Europejskim Programie Wspólnoty EURATOM, który został powołany Rozporządzeniem Rady UE nr 1314/2013 z 16.12.13, uzupełniającym program Horyzont 2020. /…/
W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie nie stwierdzono nieprawidłowości /…/
Ocena cząstkowa jest pozytywna, przy czym NIK zwraca uwagę na relatywnie niski poziom przychodów własnych Instytutu osiąganych głównie ze sprzedaży wyników badań i prac rozwojowych, kształtujący się na poziomie 3,3-3,7% całości przychodów za lata 2018-2019.
Realizacja wydatków
W 2018 r. koszty ogółem Instytutu wyniosły 13 620 tys. zł (117% planu), w 2019 r. 14 335 tys. zł (112% planu) oraz na 30.04.20 osiągnęły 3 747 tys. zł (plan roczny 14 451 tys. zł).
Wynagrodzenia z tytułu umów o pracę oraz umów cywilnoprawnych wraz z pochodnymi w 2018 r. wyniosły 8 598 tys. zł (63,1% kosztów ogółem), w 2019 roku 9 654 tys. zł (67,3% kosztów ogółem), w 2020 roku 2 691 tys. zł (71,8% kosztów ogółem Instytutu na 30.04.20).
W okresie objętym kontrolą wydatki majątkowe ogółem wyniosły w 2018 r. 1 607 tys. zł, w 2019 r. 1 265 tys. zł oraz 469 tys. zł na 30.04.20. Wydatki inwestycyjne służące potrzebom badań naukowych lub prac rozwojowych wynosiły odpowiednio 394,7 tys. zł, 239,4 tys. zł oraz 107,1 tys. zł. W 2019 r. wydatki na inwestycje budowlane dotyczące strategicznej infrastruktury badawczej wyniosły 382,1 tys. zł. /…/
W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie nie stwierdzono nieprawidłowości
Kształtowanie wynagrodzeń
/…/ Koszty wynagrodzeń z tytułu umów o pracę w roku 2018 wyniosły 7 309 tys. zł (średnie wynagrodzenie roczne 94,2 tys. zł), w 2019 r. 8 248 tys. zł (średnie wynagrodzenie roczne 112,2 tys. zł) oraz na dzień 30 kwietnia 2020 r. stanowiły kwotę 2 266 tys. zł (średnie wynagrodzenie 31,0 tys. zł).
Koszty wynagrodzeń z tytułu umów cywilnoprawnych w roku 2018 wyniosły 79 tys. zł (średnie wynagrodzenie 11,3 tys. zł), w 2019 r. 85 tys. zł (średnie wynagrodzenie 12,2 tys. zł) oraz na dzień 30 kwietnia 2020 r. 12 tys. zł (średnie wynagrodzenie 3,9 tys. zł).
W latach 2018-2019 przeciętne wynagrodzenia osób zatrudnionych w Instytucie na wybranych stanowiskach kształtowały się następująco: – asystenci w 2018 r. – 82,5 tys. zł, w 2019 r. – 99,9 tys. zł; – adiunkci w 2018 r. – 96,3 tys. zł, w 2019 r. – 122,8 tys. zł; – adiunkci kierownicy w 2018 r. – 150,9 tys. zł, w 2019 r. – 201,3 tys. zł.; – profesorzy/profesorzy Instytutu w 2018 r. – 118,1 tys. zł, w 2019 r. – 147,1 tys. zł; – specjaliści/starsi specjaliści badawczo techniczni w 2018 r. – 52,9 tys. zł, w 2019 r. – 54,1 tys. zł. /…/
Wynagrodzenia osób, z którymi Instytut zawarł umowy cywilnoprawne w latach 2018-2019, odbiegały od przeciętnego wynagrodzenia w poszczególnych latach i przedstawiały się w następująco: – w roku 2018 wysokość wypłaconych wynagrodzeń wyniosła od 0,4 do 54 tys. zł (przeciętne wynagrodzenie w 2018 r. 11,3 tys. zł); – w roku 2019 wysokość wynagrodzeń wyniosła od 2,1 tys. zł do 24,3 tys. zł (przeciętne wynagrodzenie w 2019 r. 12,2 tys. zł). /…/
W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie nie stwierdzono nieprawidłowości
Realizacja zadań finansowanych ze środków publicznych
/…/ Środki otrzymane w ramach badanych dotacji w dużej mierze były przeznaczane na sfinansowanie wynagrodzeń wraz z pochodnymi, które stanowiły od 46,3% do 73,9% danej dotacji. Pozostałą część środków przeznaczano na zakupy, wytworzenie lub amortyzację sprzętu lub aparatury naukowo-badawczej oraz na koszty pośrednie.
Stwierdzone nieprawidłowości
W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie stwierdzono następujące nieprawidłowości:
W ewidencji księgowej wydatków Instytut ujmował wszystkie wydatki ponoszone na zadania w ramach realizacji czterech zawartych umów dotacji, bez podziału kosztów według źródeł finansowania tych umów, co było niezgodne z UoR oraz umowami dotacji. /…/
Ocena cząstkowa - Otrzymane dotacje wykorzystano zgodnie z przeznaczeniem określonym przez podmioty udzielające dotacji, osiągając zakładane efekty. Jednakże w ewidencji księgowej wydatków ponoszonych w ramach czterech zawartych umów Instytut ujmował wszystkie wydatki ponoszone na zadania w ramach realizacji zawartych umów niezależnie od źródeł ich finansowania. Prowadzona ewidencja księgowa, wbrew umowom oraz przepisom UoR, nie umożliwiała monitorowania i weryfikacji oraz przygotowania rzetelnej sprawozdawczości, w tym kontroli wielkości wydatków poniesionych ze środków dotacji.
Działalność podstawowa
Uchwałą Rady Naukowej z 9.04.15. zostały zatwierdzone „Perspektywiczne kierunki działalności naukowej, rozwojowej i wdrożeniowej Instytutu Fizyki Plazmy i Laserowej Mikrosyntezy im. S. Kaliskiego”. W dokumencie tym stwierdzono m.in., że Instytut od czasu powstania, prowadzi badania naukowe w dziedzinie fizyki plazmy, w tym badania ukierunkowane na wykorzystanie kontrolowanej fuzji jądrowej do produkcji energii elektrycznej, w sposób bezpieczny dla ludzi i środowiska. Określone zostały także następujące kierunki badań:
− plazmy wytwarzanej laserem oraz fuzji inercyjnej,
− plazmy w polu magnetycznym,
− plazmy w układach plasma focus,
− fizyki i technologii silników plazmowych.
Realizacja celów zawartych w Perspektywicznych kierunkach działalności jest monitorowana raz do roku, przy formułowaniu kierunkowych, rocznych planów działalności Instytutu. Roczne plany działalności Instytutu uwzględniają rekomendacje zawarte w Perspektywicznych kierunkach działalności Instytutu. Sprawozdania z rocznej działalności są konfrontowane z celami zapisanymi w Perspektywicznych kierunkach działalności. Konfrontacja ta wskazuje na systematyczną realizację celów zapisanych w Perspektywicznych kierunkach działalności.
W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie nie stwierdzono nieprawidłowości.
Zatrudnienie w Instytucie
W latach od 2018 r. do 2020 r. (na 30.04.20) zatrudnionych było łącznie (odpowiednio) 53, 54 i 54 pracowników naukowych, w tym profesorów zwyczajnych 6, 6 i 5, profesorów nadzwyczajnych 4, 6 i 5, adiunktów 25, 24 i 25, oraz asystentów 18, 18 i 19.
Pracownicy naukowi stanowili w badanych latach odpowiednio: 57,6%, 66,6% i 67,5% pracowników Instytutu. Na dzień 30.04.20 spośród kadry naukowej 18 osób było w wieku emerytalnym, a w najbliższych czterech latach ten wiek osiągnie jedna osoba.
Koszty zatrudnienia w latach 2018, 2019, 2020 (na dzień 30.04.20) wyniosły odpowiednio: – pracownicy naukowi: 5 170,2 tys. zł, 6 759,3 tys. zł i 1 678,8 tys. zł; – pracownicy badawczo–techniczni: 282,9 tys. zł, 74,9 tys. zł i 38,9 tys. zł; – pozostali pracownicy: 1 979 tys. zł, 1 919,4 tys. zł i 560,0 tys. zł.
Średnia przychodów pracowników naukowych w badanych latach rosła, i wynosiła odpowiednio: 107,1 tys. zł, 134,5 tys. zł i 32,9 tys. zł.
Zarządzeniem Dyrektora Instytutu z 8.05.17 wprowadzony został system premii za osiągnięcia mające znaczenie dla oceny Instytutu przez Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych. W dniu 25.07.19 dokonana została zmiana tego zarządzenia. W zarządzeniu przewidziano m.in. dodatki funkcyjne oraz premie za:
– publikacje w tym monografie i działalność innowacyjną,
– podnoszenie kwalifikacji, w tym uzyskanie stopnia zawodowego, stopnia czy tytułu naukowego.
W Instytucie obowiązuje od 21.09.17 regulamin oceny okresowej dorobku naukowego i technicznego pracowników naukowych i badawczo – technicznych. Przewiduje on, że ocen dokonuje, co cztery lata zespół, powołany przez Radę Naukową, składający się, z co najmniej trzech członków Rady i bezpośredniego przełożonego ocenianego, dokonujących oceny w głosowaniu tajnym.
Kryteriami oceny są m.in.:
– działalność naukowa polegająca na rozwiązywaniu problemów naukowych,
– podnoszenie kwalifikacji,
– upowszechnianie osiągnięć nauki, w tym poprzez publikacje,
– udział w pracach organizacyjnych instytutu, związanych z prowadzonymi badaniami naukowymi. /…/
Ustawa o instytutach badawczych w art. 47 ust. 1 nakłada na pracowników naukowych obowiązek uzyskania wcześniejszej zgody dyrektora instytutu na wykonywanie dodatkowego zatrudnienia w ramach stosunku pracy lub prowadzenie działalności gospodarczej. W związku z powyższym jeden z pracowników naukowych uzyskał zgodę dyrektora na dodatkowe zatrudnienie, drugi na prowadzenie działalności gospodarczej. Pozostali pracownicy naukowi nie występowali o taką zgodę.
Wymieniona ustawa w art. 47 ust. 5 wprowadziła zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej przez pracowników naukowych wobec Instytutu. Pracownicy naukowi Instytutu podpisali umowy dotyczące tego zakazu. Weryfikacja przestrzegania zakazu odbywa się poprzez monitorowanie rynku usług, pokrewnych usługom, które świadczy IFPiLM (czyli badań odporności na wyładowania atmosferyczne), natomiast w zakresie działalności naukowej Instytut współpracuje z innymi podmiotami, konkurencja nie wchodzi więc w grę.
Dyrektor Instytutu, w latach objętych kontrolą, jako pracownik naukowy zajmował się pisaniem monografii dotyczącej fizyki plazmy i fuzji jądrowej, na podstawie własnych wykładów na ten temat. Ponadto kierował projektem badawczym EUROfusion. Minister Energii, jako minister nadzorujący, z dniem 1.02.19 przyznał Dyrektorowi Instytutu miesięczny dodatek do wynagrodzenia w wysokości 2 tys. zł za udział w realizacji projektu finansowanego z udziałem środków UE. Dyrektor nie podejmował dodatkowego zatrudnienia i nie wykonywał żadnych usług, jako osoba prywatna na rzecz Instytutu. /…/
Prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych
W roku 2018 w Instytucie zakończono dwa projekty badawcze, a w roku 2019 – trzy, w trakcie realizacji było (odpowiednio) osiem i dziewięć projektów.
Głównym projektem badawczym, w którym uczestniczy Instytut od 2005 r. jest udział w opracowywaniu innowacyjnej metody wytwarzania energii elektrycznej przy wykorzystaniu kontrolowanej fuzji jądrowej – Program EUROfusion. Program przewiduje powstanie praktycznie niewyczerpalnego źródła energii termojądrowej, która będzie służyła do produkcji energii elektrycznej: taniej, bezemisyjnej, bezpiecznej i przyjaznej dla środowiska. Powstanie tego źródła energii przewiduje się około połowy XXI wieku.
Udział IFPiLM w tym przedsięwzięciu wynika z członkostwa Polski we Wspólnocie EURATOM, która realizuje ten program. W ramach programu pracownicy naukowi Instytutu m.in. współuczestniczą w przygotowaniu do naukowej eksploatacji doświadczalnego reaktora termojądrowego tzw. tokamaka, budowanego w Cadarache (Francja).
Ponadto Instytut realizował ze środków unijnych program LaserLab polegający na eksperymentalnym badaniu namagnetyzowanych strumieni plazmowych z udziałem polaro-interferometrii, wytwarzanych dla potrzeb realizacji różnych koncepcji fuzji inercyjnej (laserowej) oraz laboratoryjnej astrofizyki.
W Instytucie trwały prace zmierzające do zbudowania plazmowego sterownika (silnika satelitarnego) dla satelitów klasy Cube. Prace te są obecnie na 3 poziomie TRL. Celem projektu jest osiągnięcie poziomu TRL 7, a następnie wdrożenie do produkcji i komercjalizacja.
Instytut świadczył także usługi dla przemysłu dotyczące badania odporności urządzeń, w tym awioniki, na wyładowania atmosferyczne. W okresie objętym kontrolą w Instytucie nie były realizowane żadne projekty wspólnie z podmiotami gospodarczymi. /…/
W działalności kontrolowanej jednostki w przedstawionym wyżej zakresie nie stwierdzono nieprawidłowości.
Działania podejmowane przez instytut w zakresie przystosowywania wyników badań naukowych oraz prac rozwojowych do potrzeb praktyki oraz wdrażanie wyników badań naukowych i prac rozwojowych
Ustawa o instytutach badawczych w art. 2 stanowi, że do podstawowej działalności instytutów należy oprócz prowadzenia badań naukowych i prac rozwojowych także przystosowywanie wyników badań naukowych i prac rozwojowych do potrzeb praktyki oraz wdrażanie wyników badań naukowych i prac rozwojowych. Instytut nie prowadził prac rozwojowych obliczonych na wdrożenie w krótkim – kilkuletnim okresie czasu, uczestniczył natomiast w pracach rozwojowych obliczonych na wdrożenie w perspektywie kilkudziesięciu lat.
Prace Instytutu skupiają się przede wszystkim na badaniach aplikacyjnych, związanych z udziałem w opracowywaniu metody wytwarzania energii elektrycznej przy wykorzystaniu kontrolowanej fuzji jądrowej. Głównie z tego względu, ale także dlatego, że w ramach zagadnień, którymi się zajmuje Instytut nie mógłby być zapleczem badawczym dla przemysłu, IFPiLM, zdaniem Dyrektora Instytutu, powinien być usytuowany w strukturze Polskiej Akademii Nauk, a nie wśród instytutów badawczych.
Wyniki ewaluacji przeprowadzonej przez Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych w roku 2017, także wskazywały na to, że dla IFPiLM najbardziej właściwą formą organizacyjną jest status instytutu PAN. Dyrektor Instytutu po akceptacji Rady Naukowej w 2018 r. zwrócił się do ministra nadzorującego z wnioskiem o przeniesienie Instytutu w struktury PAN, wniosek ten został ponowiony w czerwcu 2020 r. Biorąc pod uwagę specyfikę działalności Instytutu (uczestnictwo w wieloletnich projektach badawczych) oraz sposób jej finansowania (głównie dotacje) – zasadne są starania Dyrektora Instytutu o wpisanie tej jednostki w strukturę PAN.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o instytutach badawczych ewentualne przekształcenie IFPiLM w instytut naukowy PAN wymagałoby stosownego rozporządzenia Rady Ministrów – po podjęciu uchwały w tej sprawie przez Prezydium PAN /…/.
W 2016 r. Instytut wraz z Politechniką Warszawską zgłosił do opatentowania Sposób i układ do separacji nakładających się impulsów. Rozwiązanie to powstało podczas wspólnej pracy dotyczącej rozwoju diagnostyki dla tokamaka w ramach projektu EUROfusion. W dniu 12.03.18 wydany został patent przez Urząd Patentowy RP, jego okres. /…/
Całość -
https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-gospodarce-finansowej-instytutow-badawczych.html
https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/20/014/KGP/