Kresy, czyli nasza fałszywa arkadia

Do dziś żyje w naszej świadomości i estetyce wyidealizowany obraz międzywojennych Kresów Wschodnich, gdzie ponoć nieśliśmy przez prawie dwadzieścia lat kaganek postępu, oświaty i cywilizacji wśród ciemnego, ale poczciwego ludu, czyli miejscowych poddanych. Oczywiście dla ich dobra poddawaliśmy owe mniejszości intensywnej, ale nieskutecznej polonizacji. Panował tam nasz sanacyjny „ład i porządek”, a jedynym, ale za to mało ważnym miejscowym wrogiem byli jacyś „komuniści”, których skutecznie likwidowano lub wsadzano do więzień. Byli oni ponoć przedmiotem powszechnej nienawiści ze strony dobrotliwego ludu, który pełną piersią chłonął nasz polski zasiew.
Do dziś oficjalna i nieoficjalna propaganda podtrzymuje ten obraz, a skrzętnie pomija prawdziwą kresową codzienność, do której należały również wojskowe pacyfikacje niepokornych wieśniaków, których karano publicznie chłostą (!), a nie raz strzelano do opornych i kładziono ich trupem. Zabitych i rannych było wielu. Ofiarami byli przede wszystkim – według dzisiejszych pojęć – Ukraińcy i Białorusini (ale nie tylko).
Często stosowaną formą pacyfikacji był przymusowy kwaterunek wojsk żyjących na koszt gospodarzy w buntujących się wsiach i miasteczkach. Aby ograniczyć opór mniejszości narodowych, wprowadzono nawet wewnętrzne granice między województwem lwowskim a Wołyniem, aby Ukraińcy z południa nie mogli kontaktować się z pobratymcami z północy. Masowo rozbierano cerkwie, likwidowano parafie greckokatolickie, szkoły ukraińskie i białoru¬skie, rozwiązywano ich stowarzyszenia i organizacje.

Nie miejmy jednak złudzeń – na Kresach Wschodnich tameczne mniejszości (tam były większością) często nawet nie uznawały polskiej zwierzchności, negowały władztwo terytorialne Rzeczypospolitej Polskiej. W publicznych odezwach i manifestacjach odwoływano się do jakoby wciąż istniejącej Petlurowskiej wizji Ukraińskiej Republiki Ludowej, a godło naszego kraju nazywano na co dzień „białą gęsią”.
Przez całe międzywojnie na Kresach Wschodnich prowadzona była wojna z miejscową ludnością, która w 1939 roku spontanicznie i entuzjastycznie witała nie tylko Armię Czerwoną, ale również Niemców, i to dwa razy (po raz drugi w 1941 roku). Potem nastąpił krwawy rewanż – pogromy i rzezie (nie tylko na Wołyniu), lecz tym razem ofiarami byli Polacy i Żydzi.

Bilans naszych kresowych wypraw jest ujemny, i to bardzo. Straciliśmy co najmniej kilkaset tysięcy obywateli oraz cały majątek państwowy i prywatny. Uratowaliśmy tylko tych, którzy uciekli na ziemie etnicznie polskie, którymi dziś są Dolny Śląsk, Pomorze i Ziemia Lubuska.
Lord Curzon już w 1919 roku wprost sugerował, aby wschodnia granica Polski była na Bugu i – jak widać – miał rację. Przecież była to granica trzeciego zaboru rosyjskiego oraz skorygowana granica pierwszego rozbioru austriackiego z Galicją Zachodnią po stronie Polski. Przed stu laty rozpoczęliśmy przegraną wojnę o te tereny, a nasza krótka obecność na części owych Kresów w latach 1919–1939 przyniosła o wiele więcej szkód niż jakiegokolwiek pożytku.
Od 1945 roku nie musimy (poza bandami UPA w latach 1945–1947) kogokolwiek pacyfikować i represyjność Polski Ludowej wobec obywateli była nieporównywalnie mniejsza niż Rzeczpospolitej w międzywojniu. Na Kresach pacyfikacje trwały w zasadzie bez przerwy, a władze naszego państwa były równie niedemokratyczne jak w czasach PRL-u.
Witold Modzelewski