Serce wysiada

Utworzono: poniedziałek, 29 wrzesień 2008 Drukuj E-mail

Serce wysiada

Autor: Justyna Hofman - Wiśniewska 2008-09-29

Na niewydolność serca w Polsce zapada od póÅ‚ miliona do 750 tysiÄ™cy osób – to dane Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, czyli przeciÄ™tne dane z Europy. Dlaczego u nas nie prowadzi siÄ™ badaÅ„ epidemiologicznych, które oceniaÅ‚yby skalÄ™ tego problemu? Dlaczego nie ma systemu medycznego, który zajmowaÅ‚by siÄ™ niewydolnoÅ›ciÄ… serca jako oddzielnÄ… jednostkÄ… chorobowÄ…? Trzeba sobie zdawać sprawÄ™ z tego, że wÅ‚aÅ›ciwie wszystkie choroby sercowo – naczyniowe w ostatnim etapie dajÄ… niewydolność serca – mówi prof. Jerzy Korewicki, kierownik Kliniki NiewydolnoÅ›ci Serca i Transplantologii z Instytutu Kardiologii w Aninie.

Niewydolność serca jest poważnym problemem na caÅ‚ym Å›wiecie, ale sÄ… istotne różnice w różnych krajach, jeÅ›li chodzi o Å›redniÄ… wieku ludzi cierpiÄ…cych na niewydolność serca. W Polsce dotyka to ludzi ok. 70 roku życia, w krajach Europy PóÅ‚nocnej, Zachodniej - 10 lat później. Ta różnica jest wynikiem gorszej opieki medycznej w Polsce. Nie chodzi tu wcale o wyrafinowane metody leczenia – te szybko nadrabiamy – ale o banalnÄ… diagnostykÄ™ i leczenie farmakologiczne. W leczeniu farmakologicznym chorób serca dokonaÅ‚ siÄ™ w ostatnich latach ogromny postÄ™p, zwÅ‚aszcza, jeÅ›li chodzi o niewydolność serca. Gdy skoÅ„czyÅ‚em studia, ówczesne podrÄ™czniki oceniaÅ‚y pozytywne rokowanie w ciężkiej niewydolnoÅ›ci serca na 50% rocznie. W tej chwili – mamy dane z ogólnopolskiego rejestru ciężkiej niewydolnoÅ›ci serca – roczna umieralność w grupie chorych kwalifikowanych wstÄ™pnie do przeszczepu serca wynosi od 10- do 12%. ProszÄ™ porównać 50% 30 lat temu i kilkanaÅ›cie procent w tej chwili – podkreÅ›la Profesor. PostÄ™p, ale i dramatycznie rosnÄ…cy problem obnażajÄ…cy po raz kolejny niedomogi naszej sÅ‚użby zdrowia. Niedomogi gÅ‚ównie organizacyjne, za które – jak zwykle – najwyższÄ… cenÄ™ pÅ‚acÄ… chorzy. NieuchronnÄ… konsekwencjÄ… ciężkiej niewydolnoÅ›ci serca jest transplantacja. WiÄ™c problem dawców. SÄ…, co prawda inne rozwiÄ…zania, ale na razie nie stosowane powszechnie, gdyż sÄ… zbyt nowe i zbyt drogie.
Jest jeszcze jedna przyczyna wzrostu zapadalnoÅ›ci na niewydolność serca. Paradoksalna. To postÄ™p medycyny. Trzeba zdawać sobie sprawÄ™ z tego, że im bardziej doskonalimy medycynÄ™ naprawczÄ…, czyli im lepiej leczymy np. nadciÅ›nienie tÄ™tnicze, im lepiej leczymy chorobÄ™ niedokrwiennÄ… serca, im lepiej leczymy zawaÅ‚ serca i wady zastawkowe serca, tym bardziej przedÅ‚użamy życie chorych, ale jednoczeÅ›nie zwiÄ™kszamy liczbÄ™ chorych z niewydolnoÅ›ciÄ… serca – mówi Jerzy Korewicki. I ostatnia przyczyna: starzenie siÄ™ spoÅ‚eczeÅ„stwa: niewydolność serca jest przede wszystkim chorobÄ… ludzi starszych. Jeżeli przyjmiemy, że do 65 r. ż. chorzy z niewydolnoÅ›ciÄ… serca stanowiÄ… 0, 2 – 1%, to powyżej siedemdziesiÄ…tki tych chorych jest 10% wiÄ™cej. Nie ma dyskusji, co do wagi tego problemu. Tymczasem nie ma systemu medycznego, który zajmowaÅ‚by siÄ™ niewydolnoÅ›ciÄ… serca jako oddzielnÄ… jednostkÄ… chorobowÄ… – dodaje Profesor.

Czym jest niewydolność serca?

Niewydolność serca nie jest chorobÄ… okreÅ›lonÄ… szczegóÅ‚owo. To zespóÅ‚ chorobowy, na który skÅ‚ada siÄ™ nie tylko uszkodzenie samego serca i jego struktur, ale i tego konsekwencje. O niewydolnoÅ›ci mówimy, gdy pojemność minutowa serca i ciÅ›nienie tÄ™tnicze nie wystarczajÄ… do pokrycia aktualnych potrzeb metabolicznych ustroju. Niewydolność może dotyczyć prawej, lewej komory lub obu komór. Rozpoznajemy jÄ… po objawach. Chory szybko siÄ™ mÄ™czy, ma dusznoÅ›ci, które najczęściej wystÄ™pujÄ… po wysiÅ‚ku fizycznym, nawet takim, jak wejÅ›cie po schodach na piÄ™tro, cierpi na obrzÄ™ki zwykle zlokalizowane w okolicy kostek i golenia, które nasilajÄ… siÄ™ po przebudzeniu. Uszkodzenia serca powoduje wtórne uszkodzenie innych narzÄ…dów i objawy sÄ… mieszankÄ… dolegliwoÅ›ci zwiÄ…zanych z uszkodzeniem różnych narzÄ…dów: ukÅ‚adu oddechowego, ukÅ‚adu krążenia, wÄ…troby, nerek itd. GÅ‚ównÄ… przyczynÄ… niewydolnoÅ›ci serca w Polsce jest choroba niedokrwienna serca. Podobnie jak w Europie Åšrodkowej i Wschodniej. DrugÄ… przyczynÄ… jest nadciÅ›nienie tÄ™tnicze. Jest najczÄ™stszÄ… przyczynÄ… niewydolnoÅ›ci serca w Europie Zachodniej i USA. Poza tym kardiomiopatie, wady zastawkowe, infekcje atakujÄ…ce miÄ™sieÅ„ serca, np. zapalenie mięśnia serca. U podÅ‚oża zawsze leży jak nie miażdżyca to nadciÅ›nienie. U osób starszych serce ulega zmianom strukturalnym, które sÄ… bardzo podobne do zmian serca niewydolnego. To bardzo specyficzna forma niewydolnoÅ›ci serca w wieku podeszÅ‚ym. Normalna a nienormalna. Gdy do tego dodamy nadciÅ›nienie, niewydolność nerek itd. powstaje problem. Chory w wieku podeszÅ‚ym jest chorym internistycznym, nie tylko kardiologicznym. U mÅ‚odych osób najczÄ™stszÄ… przyczynÄ… niewydolnoÅ›ci serca jest choroba niedokrwienna serca. Chory jest u nich jeden narzÄ…d: serce.

{mospagebreak}
PrzyczynÄ… niewydolnoÅ›ci serca bywajÄ… też powikÅ‚ania w przebiegu infekcji wirusowych np. zapalenie mięśnia serca. Tych przypadków nie jest dużo, tyle, że nigdy nie wiadomo u kogo one wystÄ…piÅ‚y. Na pewno tego rodzaju powikÅ‚aÅ„ jest wiÄ™cej niż my rejestrujemy w warunkach klinicznych. My rejestrujemy bowiem w peÅ‚ni rozwiniÄ™tÄ… chorobÄ™. Zapalenie mięśnia serca jest trudne do zdiagnozowania, bo w poczÄ…tkowej fazie nie wystÄ™pujÄ… jakieÅ› charakterystyczne objawy. Jeżeli przy zapaleniu mięśnia sercowego dojdzie do uszkodzenia serca, to powstaje bardzo poważny problem. To jest stan zagrożenia życia. Nie wolno wiÄ™c bagatelizować żadnych, nawet najbanalniejszych infekcji wirusowych. Każdy, kto zÅ‚apaÅ‚ infekcjÄ™ musi jÄ… wyleżeć! Tu nie ma jakichÅ› specyficznych leków, które leczÄ… zapalenia wirusowe. Podaje siÄ™ leki banalne, dostÄ™pne bez recepty, ale trzeba to wyleżeć. Jeżeli, bowiem, mamy do czynienia z uszkodzonym sercem, to serce samo siÄ™ znakomicie regeneruje, ale trzeba mu stworzyć do tego odpowiednie warunki. Leżeć, leżeć, leżeć. Aby nie obciążać serca dodatkowym wysiÅ‚kiem – tÅ‚umaczy prof. Korewicki.

Medyczny paradoks

Rozpoznanie niewydolnoÅ›ci serca leży w rÄ™kach lekarzy pierwszego kontaktu. Leczenie niewydolnoÅ›ci serca to taki medyczny paradoks, który jest trudny do zrozumienia, a Å‚atwy do wytÅ‚umaczenia. Leki, które stosuje siÄ™ w niewydolnoÅ›ci serca sÄ… tymi samymi lekami, które stosuje siÄ™ u chorych z nadciÅ›nieniem tÄ™tniczym. A przecież sÄ… to zupeÅ‚nie dwie różne sytuacje. U chorego z nadciÅ›nieniem lekami ciÅ›nienie siÄ™ obniża. Chory z niewydolnoÅ›ciÄ… serca ma niskie ciÅ›nienie! Czyli te same leki, ale inne dawki. I tu jest problem dla lekarza pierwszego kontaktu: ustalenie wÅ‚aÅ›ciwej dawki leku. Musi wiÄ™c powstać specjalistyczna opieka dla chorych z niewydolnoÅ›ciÄ… serca. Powinny być poradnie leczenia niewydolnoÅ›ci serca, w których byÅ‚by psycholog, socjolog, rehabilitant i, oczywiÅ›cie, internista oraz kardiolog. Wielu z tych chorych może być leczonych w domu, wielu może prowadzić niemal normalny tryb życia. I tak jest w caÅ‚ej Europie Zachodniej – wyjaÅ›nia Profesor.
Niewydolność serca jest chorobÄ… przewlekłą, trwa latami. Chorzy majÄ… ograniczonÄ… sprawność fizycznÄ…, różne zdrowotne problemy i kÅ‚opoty, ale... piÄ™cioletnie rokowanie chorych z chorobÄ… nowotworowÄ… jest lepsze niż chorych z niewydolnoÅ›ciÄ… serca!
Każda postać niewydolnoÅ›ci serca w zależnoÅ›ci od szybkoÅ›ci jej rozwoju może być ostra lub przewlekÅ‚a. Ostra niewydolność serca może być wywoÅ‚ana nagle pojawiajÄ…cym siÄ™ upoÅ›ledzeniem kurczliwoÅ›ci serca. (np. zawaÅ‚ serca), masywny zator tÄ™tnicy pÅ‚ucnej, jego nasilenia (np. nagÅ‚y wzrost ciÅ›nienia tÄ™tniczego), bÄ…dź naÅ‚ożenia siÄ™ dodatkowych czynników (np. czÄ™stoskurcz) na już istniejÄ…ce przeciążenie hemodynamiczne serca. Objawami ciężkiej niewydolnoÅ›ci serca sÄ… obrzÄ™k pÅ‚uc i wstrzÄ…s kardiogenny.

Nie tylko transplantacja

W Polsce rocznie przeszczepia siÄ™ 100 serc. Natomiast chorych z ciężkÄ… niewydolnoÅ›ciÄ… serca, kwalifikujÄ…cych siÄ™ do transplantacji, jest kilkuset. W Instytucie Kardiologii w Aninie funkcjonuje chyba jedyny w Polsce system Å›cisÅ‚ej wspóÅ‚pracy kardiologiczno – kardiochirurgicznej. Do kardiologów należy opieka nad chorym, leczenie i kwalifikacja do przeszczepu oraz opieka po transplantacji. Chorzy zgÅ‚aszajÄ… siÄ™ na badania kontrolne co trzy miesiÄ…ce, stale zażywajÄ… leki immunosupresyjne, w zwiÄ…zku z czym majÄ… obniżonÄ… odporność. ZapadajÄ… na infekcje, które sÄ… dla nich bardzo niebezpieczne i na nowotwory. Roczna przeżywalność po transplantacji wynosi osiemdziesiÄ…t kilka procent. Roczna przeżywalność podobnej grupy chorych z ciężkÄ… niewydolnoÅ›ciÄ… serca, leczonych farmakologicznie, wynosi 10%. Rokowanie chorych leczonych farmakologicznie nie jest wiÄ™c dużo gorsze niż przeżywalność po przeszczepie. Dalej jest inaczej: chorzy leczeni farmakologicznie z powodu ciężkiej niewydolnoÅ›ci serca majÄ… gorsze rokowania. Przeszczep jest formÄ… leczenia skrajnej niewydolnoÅ›ci serca, ale bardzo ograniczonÄ…. Raz - z powodu zbyt maÅ‚ej liczby dawców. Dwa – jest to postÄ™powanie w sytuacji zagrożenia życia. Tylko chory czÄ™sto na serce musi czekać – mówi Profesor. I gdyby przyjąć, że transplantacja jest dla tych chorych ostatniÄ… deskÄ… ratunku, to ich los byÅ‚by dramatyczny.
SÄ…, na szczęście, także inne metody. JednÄ… z nich jest system wspomagania lewej komory serca – system, który jest implantowany albo jako pomost do przeszczepu (pozwala doczekać transplantacji), albo jako forma leczenia – ta dopiero zaczyna funkcjonować. Po wieloletnich obserwacjach okazaÅ‚o siÄ™, że część chorych z systemem wspomagania oczekujÄ…c na przeszczep wróciÅ‚a do zdrowia i transplantacji nie potrzebuje. System wspomagania to pompa rotacyjna o dÅ‚ugoÅ›ci 5 cm i Å›rednicy 1,5 cm, w której pracuje wirnik ciÄ…gle pompujÄ…cy krew. UrzÄ…dzenie odbiera krew z lewej komory serca i odprowadza do aorty - serce normalnie siÄ™ kurczy. Najlepszym leczeniem jest odciążenie serca, wiÄ™c gdy siÄ™ skojarzy jedno z drugim, to mamy wÅ‚aÅ›nie taki efekt: poprawÄ™ stanu serca chorego do tego stopnia, że transplantacja nie jest potrzebna. Pompa bowiem odciąża serce i daje mu czas na zregenerowanie siÄ™. JakiÅ› odsetek chorych mógÅ‚by być tÄ… metodÄ… skutecznie leczony. Program z wykorzystaniem tej metody funkcjonuje w oÅ›rodku w Harfield w Anglii, gdzie pracowaÅ‚ prof. Jacob, jeden z najznakomitszych kardiochirurgów na Å›wiecie. Dwudziestu kilku chorych kwalifikowanych do przeszczepu serca miaÅ‚o rozpoczÄ™te wspomaganie lewej komory. I okazaÅ‚o siÄ™, że w ciÄ…gu czteroletniej obserwacji udaÅ‚o siÄ™ u 50% z nich uniknąć transplantacji – mówi Jerzy Korewicki. - W momencie, gdy u chorego, dziÄ™ki pompie, unormowaÅ‚o siÄ™ krążenie, rozpoczÄ™to bardzo intensywne leczenie farmakologiczne, które stosuje siÄ™ rutynowo w niewydolnoÅ›ci serca. Ale pompa pozwoliÅ‚a wyeliminować przyczynÄ™ niewydolnoÅ›ci, czyli w tym czasie przeciążenie serca. Czy uda siÄ™ tym sposobem rozwiÄ…zać problem ciężkiej niewydolnoÅ›ci serca? Nie sÄ…dzÄ™, ale dla pewnej grupy chorych jest to skuteczna terapia. Przypominam, że w Polsce rocznie przeszczepiamy 100 serc, a powinniÅ›my co najmniej 300. Badania, o których wspomniaÅ‚em sÄ… prowadzone na Å›wiecie, Polska siÄ™ w nie włącza. Tylko, że to trwa, a chorzy już potrzebujÄ… pomocy.

Odsłony: 9333
DMC Firewall is developed by Dean Marshall Consultancy Ltd