News

W trakcie badania wykonania budżetu PAN za 2005 r. NIK ujawniła nieprawidłowości w wydatkach kancelarii PAN, jej placówkach zagranicznych, we współpracy naukowo – technicznej z zagranicą, komitetach naukowych oraz innych jednostkach organizacyjnych Akademii.

Z kontroli wynika, że nie rozliczono kierowników trzech placówek zagranicznych PAN z przekazanych im środków budżetowych w formie stałych zaliczek w kwocie 187,6 tys. euro (tj. 755,2 tys. zł) . Z kwoty zaliczek w łącznej wysokości 253 491,67 euro przyznanych trzem zagranicznym stacjom naukowym PAN w 2001 r. (w Rzymie, w Wiedniu i w Berlinie), na koniec 2004 r. w ich dyspozycji pozostawały środki w wysokości 65 919,28 euro, przy czym stacja w Wiedniu wydatkowała bez zgody dysponenta głównego 94 474,68 euro (100% przyznanej zaliczki), stacja w Berlinie – 56 261,56 euro (52,4% przyznanej zaliczki), stacja w Rzymie – 36 836,15 euro (71,3% przyznanej zaliczki).
Nie został też przeprowadzony audyt w stacjach w Wiedniu i Rzymie. Stwierdzone w wyniku przeprowadzonego audytu w stacji naukowej PAN w Berlinie naruszenie dyscypliny finansów publicznych dotyczyło przekroczenia planu finansowego na 2004 r. o 11,9% oraz zrealizowania wydatków dewizowych w kwocie wyższej od przekazanej przez dysponenta głównego o 30 774,36 euro. Konsekwencją stwierdzenia przez audytora naruszenia dyscypliny finansów publicznych przez dyrektora stacji w Berlinie było jedynie udzielenie wyżej wymienionemu kary dyscyplinarnej.
W 2005 r. dokonano weryfikacji wysokości stałych zaliczek w odniesieniu do czterech stacji zagranicznych PAN: w Paryżu, Rzymie, Wiedniu i Berlinie, przyjmując jako zasadę, że zaliczki są ustalane na poziomie ok. 10% planowanych wydatków. Powyższą weryfikacją nie objęto stałej zaliczki przekazanej kilka lat wcześniej Stacji Naukowej PAN w Moskwie. W efekcie na koncie tej placówki pozostaje bez istotnego uzasadnienia dodatkowo 42 000 USD, podczas gdy stacja w ciągu roku budżetowego jest rytmicznie zasilana przez dysponenta głównego zgodnie z planem finansowym (w 2005 r. – 131 050 USD). W ostatnich latach środki te nie były w całości wykorzystywane.
Ze środków budżetowych finansowane były świadczenia pieniężne (zasiłki adaptacyjne, koszty przesiedlenia, koszty leczenia) i w naturze (np. nieodpłatne udostępnienie lokalu mieszkalnego) pracownikom zagranicznych stacji naukowych PAN w sytuacji braku uregulowań prawnych w tym zakresie, jak również wewnętrznych unormowań.
Do momentu zakończenia kontroli (marzec 2006 r.) nie zostało wydane przez ministra do spraw pracy rozporządzenie regulujące status pracowników zagranicznych stacji naukowych PAN. Również prezes PAN nie określił wewnętrznych zasad ich wynagradzania.
IIASA do weryfikacji
Stwierdzono także, że decyzja odnośnie odstąpienia od opłacania z budżetu PAN składki do Międzynarodowego Instytutu Stosowanej Analizy Systemowej (IIASA) w Laxenburgu k/ Wiednia była bez istotnego uzasadnienia odraczana.
Z analiz i ocen dokonywanych po 2001 r. przez komisje powoływane przez kierownictwo PAN wynika jednoznacznie niewspółmierność wysokości składki do IIASA (w 2005 r. zapłacono 632 055 zł) w odniesieniu do osiąganych korzyści przez placówki PAN. Mimo, iż w połowie 2004 r. członkowie Komisji do Spraw Współpracy z Zagranicą jednogłośnie opowiedzieli się za stopniowym wycofywaniem się z członkostwa w IIASA, dopiero we wrześniu 2005 r. prezes PAN podjął oficjalną próbę zainteresowania ministra do spraw nauki przejęciem zobowiązań finansowych z tytułu przynależności Polski do ww. organizacji (zainteresowanie badaniami prowadzonymi przez IIASA wykazują szkoły wyższe).
Zobowiązania finansowe z tytułu członkostwa w ww. organizacji zgodnie z umownymi warunkami od 2006 r. wzrosną dwukrotnie (300 000 euro) w porównaniu do lat poprzednich (150 000 euro) i będą stanowić ponad 40% planowanych w budżecie PAN wydatków na opłacenie składek do ok. 70 organizacji międzynarodowych, których członkiem jest Akademia.
Księgowy - kwiatek do kożucha?
W 2005 r. zakupy towarów i usług dokonywane były ze środków pozostających w dyspozycji Kancelarii PAN w sposób zdecentralizowany, nie obowiązywały procedury w zakresie wstępnej kontroli celowości zaciągania zobowiązań i dokonywania wydatków rzeczowych. W 2005 r. zamówienia na zakup towarów i usług składane były bez wiedzy (bez współudziału) głównego księgowego Kancelarii PAN, co stanowiło naruszenie ustawy o finansach publicznych.
Wydatkowanie środków w kwocie 111 819,65 zł na pokrycie kosztów związanych z likwidacją jednostek PAN dokonane zostało w sytuacji braku przepisów normujących zasady rozliczeń finansowych związanych z likwidacją państwowych jednostek organizacyjnych działających w strukturze Akademii (placówki naukowej nie posiadającej osobowości prawnej i pomocniczej placówki naukowej prowadzącej gospodarkę finansową w formie jednostki budżetowej). Wydatkowanie środków na powyższy cel nie było planowane na etapie opracowywania projektu budżetu na 2005 r.
NIK negatywnie ocenia wydatkowanie ww. środków, gdyż w obecnym stanie prawnym składniki majątkowe, należności i zobowiązania likwidowanej jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej znajdującej się w strukturze Akademii stanowią składniki majątkowe, należności i zobowiązania Polskiej Akademii Nauk jako odrębnej od Skarbu Państwa państwowej osoby prawnej.
Mimo, że Prezydium PAN podjęło uchwały, z mocy których PAN – osoba prawna - miała przejąć prawa i obowiązki oraz należności i zobowiązania dwóch likwidowanych w 2005 r. jednostek Akademii, tj.: Biblioteki PAN w Warszawie i Centrum Badań Przedsiębiorczości i Zarządzania PAN, to w praktyce po przejęciu aktywów przez Akademię, spłatą zobowiązań po ww. zlikwidowanych jednostkach częściowo obciążono Skarb Państwa (ze środków budżetowych sfinansowano 98 399,65 zł, podczas gdy Akademia przejęła zobowiązania na kwotę 66 955,21 zł). Co więcej - ze środków budżetowych sfinansowano koszty transportu mienia ruchomego pozostającego we władaniu Akademii po zlikwidowaniu Biblioteki PAN w Warszawie w kwocie 13 420,00 zł.
Nie prowadzono także analityki, umożliwiającej ustalenie wysokości faktycznie poniesionych wydatków na działalność 95 komitetów naukowych dla podstawowych dyscyplin naukowych. Ewidencja umożliwia jedynie na skonstatowanie faktu, że wydatki związane z działalnością tzw. komitetów problemowych (11 komitetów i 3 rady działające przy Prezydium PAN) były niższe w stosunku do planu według ustawy budżetowej (629 500 zł) aż o 257 945 zł, tj. o ponad 40%. W ocenie NIK klasyfikowanie wydatków komitetów naukowych PAN było nierzetelne.