Karpacka Troja

Utworzono: niedziela, 02 grudzień 2007 Drukuj E-mail

Karpacka Troja

Autor: Krzysztof Kamiński 2007-12-02

Na Podkarpaciu odkryto najstarszÄ… w Polsce obronnÄ… osadÄ™ z poczÄ…tków epoki brÄ…zu, która stanie sie magnesem turystycznym regionu.

Na skarby pod ziemiÄ… archeolog trafia przypadkowo, majÄ…c dużo szczęścia, a czasem w wyniku procesu badawczego – przyznaje Jan Gancarski, archeolog, dyrektor Muzeum Podkarpackiego w KroÅ›nie. O niecodziennym odkryciu w Trzcinicy koÅ‚o JasÅ‚a zadecydowaÅ‚y wszystkie trzy czynniki. Gancarski wróciÅ‚ do wczeÅ›niejszych wykopalisk i… poszczęściÅ‚o mu siÄ™. ZnalazÅ‚ ukryte pod ziemiÄ… pozostaÅ‚oÅ›ci dawnej, wielkiej osady, przy której nawet Biskupin traci blask. Za dwa, trzy lata w tym miejscu powstanie skansen archeologiczny, a rekonstrukcja grodziska stanie siÄ™ wielkÄ… atrakcjÄ… turystycznÄ… Podkarpacia.

Kilka kilometrów za JasÅ‚em, z trasy w kierunku Nowego SÄ…cza trzeba zboczyć za mostem na Ropie i po przebyciu okoÅ‚o kilometra, na koÅ„cu drogi pojawia siÄ™ tajemnicze wzgórze, od dawna zwane WaÅ‚ami Królewskimi. Z pokolenia na pokolenie mieszkaÅ„cy podjasielskiej wsi przekazywali sobie legendy o prasÅ‚owiaÅ„skiej osadzie i ukrytym skarbie. TysiÄ…ce spacerowiczów chodzÄ…c leÅ›nymi Å›cieżkami podziwiaÅ‚o ze szczytu widoki tego rejonu DoÅ‚ów Jasielsko - Sanockich. Nikomu jednak nie przyszÅ‚o do gÅ‚owy, że naprawdÄ™ stÄ…pa po miejscach, gdzie przed wiekami staÅ‚y domy i obwarowania dużej osady sprzed tysiÄ™cy lat.
Po wdrapaniu siÄ™ na strome zbocze, na rozlegÅ‚ym wierzchoÅ‚ku wzgórza wyraźne pofaÅ‚dowanie ziemi dziaÅ‚a na wyobraźniÄ™. Fachowe oko archeologa dostrzeże wiÄ™cej: usypane przez ludzi waÅ‚y, fosy sÅ‚użące obronie, pÅ‚aski teren, gdzie prawdopodobnie staÅ‚ prastary gród. Przez setki lat nie byÅ‚o na tym wzniesieniu upraw rolnych, roÅ›nie tylko las. Teraz, po wyciÄ™ciu wielu drzew dla uÅ‚atwienia prac archeologicznych, jeszcze lepiej widać ksztaÅ‚ty budowli ziemnych utworzonych ludzkÄ… rÄ™kÄ…. Z dość dużą dokÅ‚adnoÅ›ciÄ… można odtworzyć usytuowanie grodziska, waÅ‚y, fosy.
Wzmianki o pradziejach tego miejsca ukazaÅ‚y siÄ™ w literaturze na poczÄ…tku XIX w. Przed pierwszÄ… wojnÄ… Å›wiatowÄ… ciekawość przyciÄ…gnęła archeologów do Trzcinicy na pierwsze prace wykopaliskowe. Kolejne, w latach 50. ub. wieku prowadziÅ‚a Karpacka Ekspedycja Archeologiczna kierowana przez prof. Andrzeja Å»akiego z UJ, a dziesięć lat później druga - Antoniego Kunysza.

Po nitce do …skarbu

Znaleziskami z wykopalisk, przechowanymi w Muzeum OkrÄ™gowym w Rzeszowie, zainteresowaÅ‚ siÄ™ mÅ‚ody archeolog Jan Gancarski, wówczas pracownik jasielskiej placówki. Jego weryfikacja pamiÄ…tek z odlegÅ‚ej przeszÅ‚oÅ›ci spowodowaÅ‚a swoistÄ… rewolucjÄ™ w dotychczasowej wiedzy o tym, co kryje trzcinickie wzgórze. Z grupÄ… pracowników, w latach 1991 – 1998 i ponownie 2005- 2007, metr po metrze wszerz i w głąb przekopali Królewskie WaÅ‚y, odrywajÄ…c coraz bardziej fascynujÄ…ce przedmioty sprzed wielu wieków. – Wtórna analiza pozwoliÅ‚a wysunąć hipotezÄ™, że sÄ… tam jeszcze starsze obiekty – mówi archeolog.
Badania pozwoliÅ‚y ustalić, że wzgórze kryje, najstarszÄ… z odnalezionych w Polsce, obronnÄ… osadÄ™ z poczÄ…tków epoki brÄ…zu (2000 -1350 r. p.n.e.). Stwierdzono też pierwsze Å›lady oddziaÅ‚ywania cywilizacji anatolijsko - baÅ‚kaÅ„skiej na tereny Polski. We wspomnianych latach zamieszkiwaÅ‚a tu ludność tzw. grupy pleszewskiej kultury mierzanowskiej. Później, w latach 1600-1350 p.n.e., osiedliÅ‚a siÄ™ ludność wielkiej cywilizacji epoki brÄ…zu, jakÄ… byÅ‚a zakarpacka kultura Otomani - Füzesabony. W tym samym miejscu archeolodzy odkryli również najstarsze i jedno z lepiej zachowanych grodzisk sÅ‚owiaÅ„skich (780 -1030 r.). Spod ziemi zostaÅ‚o wydobytych 150 tys. zabytkowych elementów, w tym wyroby z brÄ…zu, koÅ›ci, bursztynu, srebra. – NakÅ‚adaÅ‚y siÄ™ tu i łączyÅ‚y różnorodne wpÅ‚ywy kulturowe - podkreÅ›la Jan Gancarski.{mospagebreak}

Pod lupÄ… naukowców

W ostatnim etapie opracowania wyników prac archeologicznych, które miaÅ‚o charakter interdyscyplinarny, zostali włączeni specjaliÅ›ci z różnych dziedzin nauki. Konsultantami byli m.in. profesorowie z PAN oraz Uniwersytetu JagielloÅ„skiego: Jan Machnik, PaweÅ‚ Valden Nowak, Jacek Poleski. Swój wkÅ‚ad majÄ… też pracownicy naukowi SÅ‚owackiej Akademii Nauk i Muzeum WschodniosÅ‚owackiego w Koszycach.
Specjalistyczne analizy, jak datowanie przy pomocy wÄ™gla C 14 byÅ‚y prowadzone w Kijowie i w Rzymie, a metodÄ… dendrochronologicznÄ… w krakowskiej AGH – wylicza Jan Garncarski.
Efekty odkrywania „Karpackiej Troi” wielokrotnie prezentowaÅ‚y media lokalne i ogólnopolskie, powstaÅ‚y publikacje w specjalistycznych pismach polskich i sÅ‚owackich, Muzeum Podkarpackie wydaÅ‚o album poÅ›wiÄ™cony pracom wykopaliskowym i planom skansenu archeologicznego w Trzcinicy. W przygotowaniu jest obszerny, naukowy raport podsumowujÄ…cy odkrycie.

Cofanie czasu

Zgodnie z planami, rekonstrukcja pradawnego grodu ma być gotowa do zwiedzania wiosnÄ… 2010 roku. Na jej budowÄ™ zarezerwowano ponad 9 mln zÅ‚, na wyposażenie 2 mln zÅ‚. Starania o dotacjÄ™ na ten cel trwaÅ‚y dÅ‚ugo. PomysÅ‚odawcy, dyrektorowi Muzeum, pomogÅ‚o poparcie samorzÄ…dowców lokalnych i wojewódzkich. W listopadzie 2006 r. Komitet Norweskiego Mechanizmu Finansowego w Brukseli wydaÅ‚ pozytywnÄ… decyzjÄ™ o dofinansowaniu w 85 % projektu „Skansen archeologiczny Karpacka Troja w Trzcinicy – atrakcja turystyczna regionu”. Muzeum Podkarpackie otrzymaÅ‚o już 10 % wartoÅ›ci grantu, a 13 marca 2007 r. w Warszawie, miÄ™dzy Muzeum Podkarpackim a Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego zawarto umowÄ™. – Nie ma już obawy, że Å›rodków nie wystarczy, albo że zmienna sytuacja polityczna cokolwiek powstrzyma – zapewnia dyrektor Gancarski.
Budowa ruszyÅ‚a i potrwa dwa lata. Na ponad oÅ›miu hektarach, oprócz odtworzonej wioski kultury Otomani – Füzesabony sprzed 3,5 tys. lat, skÅ‚adajÄ…cej siÄ™ z 5 domów, powstanie wioska sÅ‚owiaÅ„ska z IX wieku skÅ‚adajÄ…ca siÄ™ z 6 chat. Wszystkie obiekty bÄ™dÄ… stawiane zgodnie z technologiÄ… budowlanÄ… stosowanÄ… w pradziejach, czyli materiaÅ‚ami bÄ™dÄ…: drewno, trzcina, sÅ‚oma, glina. Domy bÄ™dÄ… konstrukcji sÅ‚upowej, z dwuspadowymi dachami, Å›ciany wyplatane z gałęzi i wylepiane glinÄ…. Chaty wczesnoÅ›redniowieczne bÄ™dÄ… póÅ‚ziemiankami o konstrukcji zrÄ™bowej. W osadzie czynne bÄ™dzie źródeÅ‚ko. CaÅ‚ość otoczy fortyfikacja (9 odcinków waÅ‚ów obronnych o łącznej dÅ‚ugoÅ›ci 152 m) umiejscowiona dokÅ‚adnie tam, gdzie znajdowaÅ‚a siÄ™ w rzeczywistoÅ›ci. Ponadto zostanie odtworzony fragment dawnej drogi i brama.
Oprócz zabytkowych budowli, u podnóża stanie pawilon z salami wystawowymi i wykÅ‚adowymi, a obok - elementy infrastruktury technicznej: zaplecze biurowe i magazynowe, portiernia, drogi dojazdowe, parking.
Gospodarze przyszÅ‚ego skansenu planujÄ… organizowanie corocznych festynów archeologicznych, warsztatów, wystaw, turniejów rycerskich, lekcji muzealnych itp. W odpowiedniej scenerii bÄ™dÄ… odtwarzane dawne sposoby produkcji rÄ™kodzielniczej i codzienne życie mieszkaÅ„ców, w czym mogÄ… czynnie brać udziaÅ‚ zwiedzajÄ…cy.
Nowa placówka nie pozostanie tylko atrakcjÄ… dla przyjezdnych. Z pewnoÅ›ciÄ… stanie siÄ™ źródÅ‚em dochodu dla lokalnej spoÅ‚ecznoÅ›ci. DziÄ™ki niej powstanie kilkadziesiÄ…t miejsc pracy, a ruch turystyczny wpÅ‚ynie na rozwój miejscowoÅ›ci, jak to dzieje siÄ™ już w otoczeniu znanych skansenów.

Odsłony: 4468
DMC Firewall is developed by Dean Marshall Consultancy Ltd