Indywidualne czy małżeńskie?
Indywidualne czy małżeńskie?
Autor: Krystyna Hanyga
W nowym systemie emerytalnym majÄ… być wprowadzone emerytury małżeÅ„skie i emerytury gwarantowane, z możliwoÅ›ciÄ… dziedziczenia Å›wiadczeÅ„ po Å›mierci emeryta. Te dodatkowe opcje, kosztowne dla budżetu, miaÅ‚yby kompensować kobietom niższe emerytury lub też w ogóle rezygnacjÄ™ z pracy zawodowej na rzecz rodziny. Czy to wÅ‚aÅ›ciwy sposób rozwiÄ…zania problemu? Czy nie zaburzy caÅ‚ego systemu emerytalnego? - ocenia prof. Marek Góra z SGH, wspóÅ‚twórca reformy emerytalnej.
Jestem zdecydowanym przeciwnikiem emerytur małżeÅ„skich. Nie rozwiÄ…zujÄ… żadnego problemu, tworzÄ… natomiast inne, komplikujÄ… i podrażajÄ… system. BÄ™dÄ… zawsze niższe od indywidualnych. PowinniÅ›my dążyć do tego, by powszechny system emerytalny byÅ‚ możliwie najprostszy, najtaÅ„szy i zrozumiaÅ‚y dla wszystkich. Problem niesymetrycznych dochodów w rodzinie oczywiÅ›cie istnieje i jest problemem poważnym, ale trzeba go rozwiÄ…zywać odpowiednimi narzÄ™dziami.
ZwrócÄ™ uwagÄ™ na kilka kwestii. Po pierwsze, konfiguracje rodzinne mogÄ… siÄ™ zmieniać, zarówno przed, jak i po przejÅ›ciu na emeryturÄ™. Ludzie siÄ™ żeniÄ…, rozwodzÄ…, mogÄ… być duże różnice wieku miÄ™dzy małżonkami. Nie wszystkie sytuacje da siÄ™ przewidzieć, nie wiadomo, jak rozwiÄ…zać wiele poważnych problemów merytorycznych.
Po co narzucać rodzinie jakiÅ› wariant? Zamiast oferować emeryturÄ™ małżeÅ„skÄ…, czyli niższÄ…, dać indywidualne, a różnicÄ™ niech przeznaczÄ… na wykup polisy ubezpieczeniowej na wypadek, gdyby osoba majÄ…ca wyższe Å›wiadczenie umarÅ‚a wczeÅ›niej. Powszechna część systemu powinna być maksymalnie standaryzowana, a poza niÄ… szeroka gama możliwoÅ›ci, by każdy mógÅ‚ wybrać coÅ› dla siebie, w zależnoÅ›ci od potrzeb, preferencji. To jest najlepsze rozwiÄ…zanie, najbardziej efektywne.
System emerytalny musi obsÅ‚ugiwać wszystkich. Im bardziej jest skomplikowany, tym bardziej ludzie sÄ… narażeni na ryzyko podejmowania błędnych decyzji, sÅ‚uchanie rad, które niekoniecznie bÄ™dÄ… radami bezinteresownymi, wzrasta przewaga dostawcy usÅ‚ug, czyli sektora finansowego nad indywidualnymi konsumentami.
Pamiętajmy jednocześnie, że przejście na emeryturę, w przypadku kont emerytalnych, znaczy wydanie wszystkich pieniędzy na zakup obietnicy comiesięcznych wypłat określonej kwoty. Jeśli więc chciałbym sobie kupić emeryturę małżeńską, czyli coś, co kosztuje więcej, to znaczy, że dostanę miesięcznie mniej. Czy warto? Jeśli ktoś umie liczyć - nie!
Ale sÄ… jeszcze inne kwestie. Otóż przez wiele lat Å›rodki na kontach OFE bÄ™dÄ… bardzo maÅ‚e. Stosowanie tego typu drogiego mechanizmu do tak maÅ‚ych kwot po prostu nie ma sensu. Po co powiÄ™kszać koszty nie majÄ…c z tego pożytku? A ponadto, jeÅ›li ktoÅ› rzeczywiÅ›cie wierzy, że emerytury małżeÅ„skie sÄ… takim superrozwiÄ…zaniem, powinien je wprowadzić także w części zarzÄ…dzanej przez ZUS, to dopiero miaÅ‚oby sens. Przypomnijmy, że różnica miÄ™dzy obiema częściami, ZUS i OFE, jest z punktu widzenia pojedynczego czÅ‚owieka nieistotna, wszystko sprowadza siÄ™ do innego sposobu zarzÄ…dzania pieniÄ™dzmi.
Emerytura małżeÅ„ska - to brzmi Å‚adnie, ale nie należy ideologizować sprawy, tylko po prostu liczyć. Kobietom przede wszystkim trzeba podnieść wiek emerytalny; ten niższy nie ma żadnego uzasadnienia, upoÅ›ledza je na rynku pracy. Obecnie może panie same chcÄ… wczeÅ›niej przechodzić na emeryturÄ™, ale trzeba wziąć pod uwagÄ™, że ten system ma także obsÅ‚ugiwać te, które dziÅ› sÄ… mÅ‚ode, a ich życiowe drogi bÄ™dÄ… inne niż poprzedniego pokolenia. Wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn powinien być równy. Od poczÄ…tku mówiliÅ›my: 62 lata dla obu pÅ‚ci, z obliczeÅ„ wynikaÅ‚o, że to optymalne rozwiÄ…zanie.
OczywiÅ›cie pozostaje ten problem, że kariery zawodowe kobiet w ogóle ukÅ‚adajÄ… siÄ™ inaczej, kobiety częściej pozostajÄ… w domu, rodzÄ… dzieci, angażujÄ… siÄ™ w ich wychowanie i opiekÄ™. Jednak rozwiÄ…zywanie tego przez niższy wiek emerytalny jest podwójnym nieporozumieniem, bo nie dość, że te przerwy w pracy powodujÄ… mniejsze wpÅ‚ywy na konto, to potem jeszcze to konto jest mniejsze na skutek wczeÅ›niejszego przejÅ›cia na emeryturÄ™. I tu jest Å›wietne narzÄ™dzie polityki rodzinnej: jeÅ›li chcemy wspierać rodziny wychowujÄ…ce dzieci, jeÅ›li chcemy poprawić sytuacjÄ™ kobiet zarówno na rynku pracy, jak i w systemie emerytalnym, to w okresie, kiedy zajmujÄ… siÄ™ dziećmi, pÅ‚aćmy za nie wyższe skÅ‚adki. Jest to rozwiÄ…zanie czytelne, jednoczeÅ›nie najbardziej efektywne ekonomicznie i sprawiedliwe. Częściowo jest obecnie stosowane, ale chodzi o odpowiedniÄ… skalÄ™. Wspierajmy kobiety zanim przejdÄ… na emeryturÄ™.
System emerytalny zostaÅ‚ stworzony po to, żeby dostarczać Å›rodki do życia konkretnym osobom, kiedy bÄ™dÄ… już poza rynkiem pracy ze wzglÄ™du na wiek. Inne problemy muszÄ… być rozwiÄ…zywane poza systemem, innymi narzÄ™dziami, to także dotyczy wczeÅ›niejszych emerytur, zwiÄ…zanych ze szczególnym charakterem pracy. Podobnie, w systemie powszechnym nie ma sensu dziedziczenie. System emerytalny lepiej zostawmy w spokoju, to znaczy nie wplÄ…tujmy go w realizacjÄ™ dodatkowych celów, które taniej osiÄ…gnąć możemy w inny sposób.