Problem nie tylko ekologiczny
Autor: Krystyna Hanyga 2008-09-29
Zbigniew Karaczun: rząd potraktował konferencję wyłącznie jako sprawę ministra środowiska i nie bierze za nią odpowiedzialności.
Koalicja Klimatyczna (którÄ… tworzy 15 pozarzÄ…dowych organizacji ekologicznych) w liÅ›cie do premiera wyraziÅ‚a zaniepokojenie defensywnÄ… politykÄ… rzÄ…du w sprawie ochrony klimatu, krytycznie oceniÅ‚a maÅ‚e zaangażowanie rzÄ…du w przygotowanie grudniowej Konferencji Klimatycznej w Poznaniu oraz w negocjacje Pakietu energetyczno-klimatycznego UE.
Z dr inż. Zbigniewem Karaczunem z Międzywydziałowego Studium Ochrony Środowiska SGGW, przedstawicielem Koalicji Klimatycznej rozmawia Krystyna Hanyga.
Czy ta postawa rządu jest wynikiem niedoceniania czy też lekceważenia zagrożeń wynikających ze zmian klimatu?
SÄ… tu dwa problemy. OdnieÅ›liÅ›my wrażenie, że rzÄ…d potraktowaÅ‚ konferencjÄ™ wyłącznie jako sprawÄ™ ministra Å›rodowiska i nie bierze za niÄ… odpowiedzialnoÅ›ci. Tymczasem gospodarzem konferencji Narodów Zjednoczonych nie jest ministerstwo, tylko rzÄ…d polski. W naszym przekonaniu jest to najważniejsza konferencja, która kiedykolwiek miaÅ‚a miejsce na terenie naszego kraju. W Poznaniu bÄ™dÄ… debatować i podejmować decyzje przedstawiciele 193 paÅ„stw: ministrowie, premierzy, wicepremierzy rzÄ…dów. Jest to ogromne przedsiÄ™wziÄ™cie, wydaje mi siÄ™, że znaczÄ…co wiÄ™ksze niż np. EURO 2012. Tymczasem wiele mówi siÄ™ o bardzo sÅ‚abym przygotowaniu do EURO, a nie wspomina, że sÄ… problemy z organizacjÄ… COP 14, że byÅ‚ pewien paraliż decyzyjny rzÄ…du w tej sprawie, bardzo dÅ‚ugo nie byÅ‚o pieniÄ™dzy. I to staÅ‚o siÄ™ gÅ‚ównym powodem naszego listu do premiera, chcieliÅ›my zwrócić uwagÄ™, że to on, a nie minister Å›rodowiska, ponosi odpowiedzialność za powodzenie Szczytu Klimatycznego.
A drugim problemem w Polsce jest wÅ‚aÅ›nie niedocenianie znaczenia zmian klimatu, brak wiary w to, że te zmiany zachodzÄ…, odsuwanie tego problemu na bok, bo nas nie dotyczy. Zmiany klimatu jednak postÄ™pujÄ… i jesteÅ›my tego coraz bardziej Å›wiadomi, coraz częściej potwierdzajÄ… to nasze codzienne obserwacje. Natomiast raport IPCC (MiÄ™dzyrzÄ…dowego ZespoÅ‚u ds. Zmian Klimatu) mówi jednoznacznie, że zmiany klimatu zachodzÄ… w wyniku dziaÅ‚alnoÅ›ci czÅ‚owieka i my, jako cywilizacja, jesteÅ›my odpowiedzialni za powstrzymanie tego procesu.
W Polsce nie dostrzega siÄ™ również, że nie jest to problem czysto ekologiczny, ale przede wszystkim gospodarczy i spoÅ‚eczny. Jeżeli nie powstrzymamy zmian klimatu, upadnie wiele sektorów gospodarki. ZnaczÄ…ce problemy bÄ™dzie miaÅ‚o rolnictwo, silnie uzależnione od warunków klimatycznych, kryzys dotknie turystykÄ™ i sektor ubezpieczeÅ„. Dlatego powinni tym zajmować siÄ™ ministrowie gospodarki i finansów, bo sÄ… to kwestie ograniczenia emisji, ale i adaptowania siÄ™ do warunków zmienionego klimatu, a na to potrzeba pieniÄ™dzy.
Podobnie jest ze sprawÄ… Pakietu energetycznego, który stanowi równoczeÅ›nie unijnÄ… propozycjÄ™ unowoczeÅ›nienia gospodarki i wejÅ›cia od razu na wyższy etap rozwoju. Tymczasem Polska podejmuje wprawdzie zobowiÄ…zania, ale jakby z nadziejÄ…, że ich realizacjÄ™ uda jakoÅ› tam odsunąć na dalszy plan.
To jest to przekonanie, że nasza chata skraja, że inni zaÅ‚atwiÄ… za nas problem. U nas ciÄ…gle pokutuje przekonanie, że Polska jest krajem na dorobku, a przecież jesteÅ›my czÅ‚onkiem OECD, Unii Europejskiej, a wiÄ™c bloku krajów bogatych, rozwiniÄ™tych i na nas spoczywa szczególna odpowiedzialność za ochronÄ™ klimatu, zmniejszanie emisji, za to, co jest obecnie, ale i historyczna odpowiedzialność, bo gdyby nie rewolucja przemysÅ‚owa, gdyby nie dziaÅ‚alność krajów uprzemysÅ‚owionych, w tym Polski, zmian klimatu, tych spowodowanych przez czÅ‚owieka, zapewne by nie byÅ‚o. Zdajemy sobie sprawÄ™, że dla Polski przyjÄ™cie Pakietu bÄ™dzie trudne, spowoduje wzrost cen energii, najbardziej - wprowadzenie aukcji, czyli koniecznoÅ›ci kupowania przez przedsiÄ™biorstwa energetyczne pozwoleÅ„ na emisjÄ™ gazów cieplarnianych do atmosfery. Musimy szukać rozwiÄ…zaÅ„. Natomiast w Polsce od 10 czy 15 lat, kiedy proponuje siÄ™ wprowadzenie jakichkolwiek instrumentów na rzecz ochrony klimatu, zaraz podnosi siÄ™ krzyk, że struktura polskiej gospodarki jest oparta na wÄ™glu. I na tym siÄ™ koÅ„czy. PrzedsiÄ™biorstwa energetyczne sÄ… tym sektorem, który w ciÄ…gu ostatnich 20 lat nie dokonaÅ‚ znaczÄ…cego postÄ™pu. PrzemysÅ‚ szklarski, cementowy pod wzglÄ™dem rozwiÄ…zaÅ„ technologicznych należą do najnowoczeÅ›niejszych na Å›wiecie. Ich emisyjność jest podobna jak w krajach wysokorozwiniÄ™tych Unii Europejskiej. Efektywność energetyczna polskiej energetyki jest znaczÄ…co mniejsza; Å›rednia w elektrowniach wÄ™glowych w krajach 15-tki wynosi 46%. W Polsce jest o 10% niższa. I przez te kilkanaÅ›cie lat nie potrafiliÅ›my nic z tym zrobić, nie wykorzystujemy ogromnego potencjaÅ‚u, który Polska ma w efektywnoÅ›ci energetycznej. W tej chwili mówi siÄ™ o budowie elektrowni jÄ…drowej, by uzupeÅ‚nić braki energii. To jest błędny kierunek, dlatego że energii brakuje teraz i tak bÄ™dzie przez najbliższe 5-7 lat, a budowa elektrowni jÄ…drowej trwa 13 - 15 lat. Zmniejszenie deficytu można by od razu osiÄ…gnąć, gdyby wszyscy mieszkaÅ„cy Polski wymienili żarówki z normalnych na efektywne energetycznie. RzÄ…d Hiszpanii rozpatruje rozdanie mieszkaÅ„com 40 mln Å›wietlówek efektywnych, żeby zmniejszyć zużycie energii, uwolnić dodatkowÄ… moc i nie budować nowej elektrowni. U nas takiego myÅ›lenia nie ma.
A czy jest realne takie unowoczeÅ›nienie polskiej energetyki, odejÅ›cie od spalania wÄ™gla, by udaÅ‚o siÄ™ osiÄ…gnąć 20% redukcjÄ™ emisji gazów cieplarnianych do 2020 roku w stosunku do 1990, jak to proponuje siÄ™ w Pakiecie energetyczno-klimatycznym UE? To wymaga ogromnych inwestycji, na które nas nie stać.
A czy stać nas na inwestycje w postaci budowy elektrowni jÄ…drowej, która jest najdroższÄ… formÄ… energetyki na Å›wiecie? Musimy przede wszystkim obniżać to nieefektywne wykorzystanie energii. PrzykÅ‚ad: nieocieplony blok na Ursynowie wymaga zużycia energii cieplnej na poziomie 350 kWh/m2 rocznie. ObowiÄ…zujÄ…ce normy mówiÄ… o 90 kWh. W Szwecji buduje siÄ™ bloki wymagajÄ…ce rocznie 60 kWh/m2 energii cieplnej. Prowadzono ogromne inwestycje termomodernizacyjne na Ursynowie, natomiast bardzo czÄ™sto ocieplano budynki nie instalujÄ…c indywidualnych regulatorów ciepÅ‚a. Kiedy wiÄ™c mieszkaÅ„com zimÄ… zrobiÅ‚o siÄ™ za ciepÅ‚o, caÅ‚y efekt energetyczny tego ocieplenia wyrzucali za okno. W przekonaniu Koalicji Klimatycznej, można w Polsce zapewnić zeroenergetyczny wzrost gospodarczy, zresztÄ… dostrzegÅ‚o to ostatnio ministerstwo gospodarki i mówi o tym w tezach do nowej polityki energetycznej paÅ„stwa do 2030 roku. EnergochÅ‚onność PKB jest w Polsce mniej wiÄ™cej 2,7 razy wiÄ™ksza niż w krajach wysokorozwiniÄ™tych Unii Europejskiej. Czyli możemy mieć 2,7 razy wiÄ™kszy dochód narodowy bez wzrostu zużycia energii. To jest rozwiÄ…zanie, przed którym stoi Polska.
Na razie przyspieszenie gospodarcze w Polsce spowodowaÅ‚o wzrost emisji. MyÅ›lÄ™ także, że naszÄ… czujność uÅ›piÅ‚a sytuacja ostatnich kilkunastu lat, kiedy to dziÄ™ki korzystnemu rokowi bazowemu okazaÅ‚o siÄ™, że osiÄ…gnÄ™liÅ›my spadek emisji przekraczajÄ…cy 28%. To nie byÅ‚ jednak skutek celowych dziaÅ‚aÅ„.…
Nie wszyscy czÅ‚onkowie Koalicji Klimatycznej podzielajÄ… tÄ™ opiniÄ™, ale ja jestem daleki od tego, żeby mówić, że tÄ™ redukcje emisji uzyskaliÅ›my za darmo. ZapÅ‚aciliÅ›my za to, jako spoÅ‚eczeÅ„stwo, bardzo wysokÄ… cenÄ™. ByÅ‚o niÄ… 20% bezrobocie jeszcze parÄ™ lat temu, bo upadÅ‚ przemysÅ‚, upadÅ‚y zakÅ‚ady. Czyli te korzystne zmiany Å›rodowiskowe odbyÅ‚y siÄ™ kosztem spoÅ‚eczeÅ„stwa i mówienie, że nie mieliÅ›my prawa tego wykorzystać, nie jest do koÅ„ca uczciwe.
Teraz też bÄ™dÄ… koszty spoÅ‚eczne, wzrost cen itd…
BÄ™dÄ… koszty spoÅ‚eczne, jeżeli nie bÄ™dziemy prowadzili dobrej polityki, bo gdy cena energii wzroÅ›nie, ale ja jako użytkownik bÄ™dÄ™ miaÅ‚ mniejsze zapotrzebowanie na energiÄ™ dziÄ™ki dziaÅ‚aniom efektywnoÅ›ciowym, nie odczujÄ™ tego. W gospodarce jest to samo. Jeżeli zakÅ‚ad przemysÅ‚owy wdroży technologie energooszczÄ™dne, to nawet wzrost ceny energii nie przeÅ‚oży siÄ™ na wzrost ceny produkcji. Bardzo maÅ‚o mówi siÄ™ o tym, że Pakiet energetyczny, to podstawowe narzÄ™dzie ochrony klimatu proponowane przez UE, bÄ™dzie generowaÅ‚ znaczÄ…ce dochody dla budżetu paÅ„stwa. Mechanizm polega na tym, że Komisja Europejska przyznaje Polsce rocznie do sprzedaży przez rzÄ…d 200 mln ton CO2. Przy dzisiejszej cenie na poziomie 30 euro za tonÄ™, da to ok. 6 mld euro dodatkowych pieniÄ™dzy, czyli bÄ™dzie to suma podobna do tej, jakÄ… otrzymujemy z funduszy UE. Pytanie teraz, co z tym zrobi budżet paÅ„stwa? Czy wyda je na zdobywanie gÅ‚osów wyborców, czy np. na podniesienie efektywnoÅ›ci energetycznej gospodarki? 6 mld euro pozwoli na rozwój odnawialnej energetyki, wdrożenie programów efektywnych. Być może, część tych pieniÄ™dzy trzeba bÄ™dzie przeznaczyć na zrekompensowanie najuboższym Polakom wydatków na droższÄ… energiÄ™.
My, jako Koalicja nie jesteÅ›my przeciwko temu rozwiÄ…zaniu, choć widzimy wszelkie problemy i trudnoÅ›ci. Być może należy dyskutować, czy Polska powinna tÄ™ stuprocentowÄ… aukcjÄ™ dla energetyki wprowadzić od 2013 roku, jak proponuje Komisja Europejska, ale nie powinniÅ›my bać siÄ™ tego rozwiÄ…zania. Możemy oczywiÅ›cie pozostawić wszystko jak jest i mówić, że w Chinach, Indiach, krajach rozwijajÄ…cych siÄ™ wzrasta emisja i w zwiÄ…zku z tym my też mamy do tego prawo. To jednak może spowodować, że za sto lat temperatura bÄ™dzie wyższa Å›rednio o 5 stopni i dla przyszÅ‚ych pokoleÅ„ nie bÄ™dzie warunków funkcjonowania na tej planecie.
Raport sir Nicholasa Sterna – a to nie jest ekolog, tylko konserwatywny ekonomista – zwraca uwagÄ™, że koszty zaniechania bÄ™dÄ… kilkudziesiÄ™ciokrotnie wyższe niż koszty przeciwdziaÅ‚ania zmianom klimatu. OczywiÅ›cie musimy za to zapÅ‚acić, bo żyliÅ›my do tej pory zbyt rozrzutnie, a teraz chcemy, by nasze dzieci, wnuki mogÅ‚y żyć i rozwijać siÄ™ w sposób wÅ‚aÅ›ciwy, spokojny.
Bieżący interes ekonomiczny jednak zwykle zwycięża. DziaÅ‚ania dÅ‚ugofalowe z pewnoÅ›ciÄ… zahamuje jeszcze zagrożenie deficytem energii. SÄ…dzÄ™, że ta niechęć premiera i rzÄ…du do skÅ‚adania wyraźnych deklaracji, tworzenia radykalnych planów wynika z tego, że musi siÄ™ liczyć i z atmosferÄ… spoÅ‚ecznÄ…, i skutkami dziaÅ‚aÅ„ na dziÅ›.
Wizja rozwiÄ…zania caÅ‚ej problematyki ochrony klimatu czy ochrony Å›rodowiska powinna być widziana w horyzoncie 10 – 20 lat. Politycy, wÅ‚adze nie mogÄ… myÅ›leć tylko o tym, jak maksymalizować dobro obecne, muszÄ… budować bezpieczeÅ„stwo kraju w dÅ‚ugiej perspektywie czasowej. UciekajÄ…c od decyzji dzisiaj, premier powoduje, że za kilkanaÅ›cie lat bÄ™dziemy stali przed znacznie trudniejszymi i kosztowniejszymi decyzjami. Co wiÄ™cej, być może wskutek braku tych decyzji i wÅ‚aÅ›ciwych dziaÅ‚aÅ„ dzisiaj, część naszych pragnieÅ„, możliwoÅ›ci rozwoju zostanie zablokowana.
Nasi politycy stanÄ™li przed niebywałą szansÄ…. GoszczÄ… Szczyt Klimatyczny, szczyt miÄ™dzynarodowy, który bÄ™dzie debatowaÅ‚ nad jednym z najpoważniejszych problemów obecnej cywilizacji. Klimat to nie jest sprawa ochrony Å›rodowiska, mówiÅ‚ o tym prezydent Nikolas Sarkozy i kanclerz Angela Merkel, mówiÄ… o tym byÅ‚y i obecny premier W. Brytanii, kandydaci na prezydenta USA i b. wiceprezydent Stanów Zjednoczonych. Ostatni szczyt G8, najbogatszych krajów Å›wiata, byÅ‚ poÅ›wiÄ™cony problemom zmian klimatu. A wiÄ™c można wejść do I ligi polityków miÄ™dzynarodowych, tylko wymaga to pewnej wizji i odpowiedzialnoÅ›ci. Premier kraju goszczÄ…cego COP 14 powinien wystÄ…pić i powiedzieć tak: widzimy tÄ™ odpowiedzialność naszego Å›wiata za zmiany klimatu, bÄ™dziemy robili wszystko, by szczyt w Polsce skoÅ„czyÅ‚ siÄ™ sukcesem, aby wyznaczyć nowe ramy dla przyszÅ‚ego porozumienia, które powinno zapaść w Kopenhadze w nastÄ™pnym roku. Tego nam zabrakÅ‚o jako przedstawicielom Koalicji Klimatycznej ze strony premiera i czoÅ‚owych polityków naszego kraju. Czyli znowu bawimy siÄ™ w swojej piaskownicy i tracimy szansÄ™, którÄ… nam los daÅ‚ jako gospodarzom Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu.
Dziękuję za rozmowę.