Hałas " koszt rozwoju cywilizacyjnego"
HaÅ‚as – koszt rozwoju cywilizacyjnego?
Autor: Henryk Skarżyński, Andrzej Czyżewski 2008-03-06
Obecnie najbardziej dolegliwy jest haÅ‚as komunikacyjny, który obejmuje swoim zasiÄ™giem miejsca zamieszkania, pracy i poruszania siÄ™ kilkunastu milionów mieszkaÅ„ców Polski, ale niemniej szkodliwy wpÅ‚yw na organizm ludzki ma również haÅ‚as wytwarzany „na wÅ‚asne życzenie”.
Odpowiedź na pytanie postawione w tytule byÅ‚aby prosta, gdyby generowany haÅ‚as byÅ‚ wyłącznie skutkiem rozwoju komunikacji i przemysÅ‚u. HaÅ‚as tego typu wymuszony jest rozwojem urbanizacji, komunikacji i lokowaniem zakÅ‚adów przemysÅ‚owych w sÄ…siedztwie miast i osiedli. Niestety, obok wymienionych źródeÅ‚, szkodliwy wpÅ‚yw na organizm ludzki ma również haÅ‚as, wytwarzany niejako „dla fantazji” przez użytkowników motocykli i tuningowanych samochodów, haÅ‚as muzyczny i haÅ‚as w szkoÅ‚ach. HaÅ‚as można byÅ‚oby zmniejszyć w prosty sposób, gdyby przejawiali o to wiÄ™kszÄ… troskÄ™ użytkownicy alarmów samochodowych, gdyby zadbano o lepszÄ… kierunkowość dźwiÄ™ku syren pojazdów uprzywilejowanych, które w wielkich miastach haÅ‚asujÄ… także w nocy, gdyby konsekwentnie nauczano dzieci, aby nie przekrzykiwaÅ‚y siÄ™ wzajemnie w peÅ‚nych pogÅ‚osu korytarzach szkolnych, gdyby dystrybutorzy telefonów komórkowych zechcieli uÅ›wiadomić swoim użytkownikom, że majÄ… one wystarczajÄ…co czuÅ‚e mikrofony, aby nie potrzeba byÅ‚o podnosić gÅ‚osu w trakcie rozmowy prowadzonej np. w Å›rodkach komunikacji miejskiej itd. PrzykÅ‚adów takich można wymienić wiele i na tej podstawie Å‚atwo udowodnić, że problem haÅ‚asu nie jest jedynie ujemnym skutkiem rozwoju cywilizacyjnego, lecz poziomu kultury i stopnia spoÅ‚ecznej Å›wiadomoÅ›ci na temat jego szkodliwoÅ›ci i dokuczliwoÅ›ci.
Najpierw haÅ‚as, później - szum
PojÄ™cia szkodliwoÅ›ci i dokuczliwoÅ›ci haÅ‚asu wymagajÄ… pewnego wyjaÅ›nienia. Badania naukowe nad wpÅ‚ywem haÅ‚asu na organizm prowadzi siÄ™ w wielu kierunkach, jednak ich wyniki nie sÄ… jeszcze kompletne. Powszechnie dostrzega siÄ™ negatywny wpÅ‚yw haÅ‚asu na narzÄ…d sÅ‚uchu, ale nie jest to jedyny efekt, gdyż duże natężenie haÅ‚asu ma wpÅ‚yw na caÅ‚y ukÅ‚ad wegetatywny i psychosomatyczny. Jego manifestacjÄ… sÄ… także dolegliwoÅ›ci naczyniowo-sercowe, żołądkowe, napiÄ™cia nerwowe, bóle gÅ‚owy. SÅ‚abo w dalszym ciÄ…gu poznany jest wpÅ‚yw na organizm dźwiÄ™ków o najniższych czÄ™stotliwoÅ›ciach (infradźwiÄ™ków) oraz wibracji. Wiadomo, że duże natężenie infradźwiÄ™ków o czÄ™stotliwoÅ›ciach rzÄ™du pojedynczych herców może w pewnych przypadkach nawet doprowadzić do zatrzymania akcji serca. Najbardziej jednak narażony jest sÅ‚uch. Umiarkowane i wiÄ™ksze dawki haÅ‚asu wywoÅ‚ujÄ… efekt w postaci czasowego podniesienia siÄ™ progu sÅ‚yszenia, czyli okresowej utraty czuÅ‚oÅ›ci sÅ‚uchu. Taka „chwilowa gÅ‚uchota” ustÄ™puje po kilku minutach, godzinach lub nawet po kilku dniach, w zależnoÅ›ci od dawki haÅ‚asu, czyli od jego poziomu i od czasu ekspozycji. SÅ‚uch mÅ‚odego czÅ‚owieka ogÅ‚uszonego dźwiÄ™kiem pÅ‚ynÄ…cym ze sÅ‚uchawek walkmana, wetkniÄ™tych głęboko w kanaÅ‚ sÅ‚uchowy, lub dźwiÄ™kiem emitowanym przez wielkie kolumny gÅ‚oÅ›nikowe na koncercie zapewne powróci do normy po pewnym czasie, jednak z badaÅ„ wynika niezbicie, że wielokrotna okresowa utrata czuÅ‚oÅ›ci sÅ‚uchu przechodzi stopniowo w permanentnÄ… utratÄ™ jego czuÅ‚oÅ›ci. Ponadto, w miejsce cichych dźwiÄ™ków, które przestajÄ… być sÅ‚yszalne z tego powodu, zakrada siÄ™ szum, piski lub dzwonienie. WyglÄ…da wiÄ™c na to, ze nasz sÅ‚uch nie znosi próżni i jego utrata wyzwala mózgowe wrażenie odbierania brakujÄ…cych dźwiÄ™ków, zwanych szumami usznymi (tinnitus). To jedna z teorii powstawania tego dość powszechnego zjawiska, która ma swoje mocne uzasadnienie w wynikach badaÅ„ osób z ubytkami sÅ‚uchu. {mospagebreak}
Ogłuchnąć nagle
Obok pojÄ™cia szkodliwoÅ›ci haÅ‚asu, rozumianego jako wpÅ‚yw na narzÄ…dy i organy, czyli na ukÅ‚ad fizjologiczny, nie sposób nie dostrzegać negatywnego wpÅ‚ywu haÅ‚asu na psychikÄ™, w stopniu proporcjonalnym nie tylko w stosunku do poziomu odbieranego haÅ‚asu, lecz w wiÄ™kszym stopniu zależnym od jego uciążliwoÅ›ci. Komisja Europejska w swojej dyrektywie z 2000 r. zdefiniowaÅ‚a normy obliczeniowe, pozwalajÄ…ce na okreÅ›lenie uciążliwoÅ›ci haÅ‚asu w zależnoÅ›ci od pory dnia (dzieÅ„, wieczór, noc). Dostrzeżono bowiem, że haÅ‚as emitowany w nocy potrafi mieć caÅ‚kiem odmienne znaczenie, niż podobny, ale emitowany w ciÄ…gu dnia. Aktualnie obowiÄ…zujÄ…ce normy przeliczeniowe, które zostaÅ‚y zaadaptowane już w polskim prawie, nie uwzglÄ™dniajÄ… jednak wielu ważnych czynników, np. haÅ‚asu impulsowego oraz sÄ… generalnie obarczone skutkami dÅ‚ugoterminowego uÅ›redniania wyników pomiarów. Powoduje ono, że nawet bardzo silne dźwiÄ™ki trwajÄ…ce krótko, mogÄ… pozostać niemal bez wpÅ‚ywu na wyniki tego typu przeliczeÅ„. HaÅ‚as impulsowy jest znacznie bardziej niebezpieczny od haÅ‚asu ciÄ…gÅ‚ego. Dociera on bowiem czÄ™sto do ucha nie przygotowanego na odbiór silnych dźwiÄ™ków. SÅ‚uch jest wyposażony w mechanizm obronny, zwany refleksem akustycznym.
W uchu Å›rodkowym, pracuje mechaniczna przekÅ‚adnia dopasowujÄ…ca dźwiÄ™ki powietrzne do Å›rodowiska pÅ‚ynnego, w którym rozchodzÄ… siÄ™ one dalej, do receptorów ucha wewnÄ™trznego. PrzekÅ‚adnia ta, skÅ‚adajÄ…ca siÄ™ z ukÅ‚adu kosteczek sÅ‚uchowych dziaÅ‚a na zasadzie dźwigni mechanicznej, jednak mózg może zwrotnie regulować zdolność tej dźwigni do transmitowania fali akustycznej. Mechanizm ten, wykorzystujÄ…cy dziaÅ‚anie mikromięśni ucha Å›rodkowego, jest na ogóÅ‚ skutecznÄ… barierÄ… obronnÄ… sÅ‚uchu, ale jego zadziaÅ‚anie wymaga najpierw odbioru i przeanalizowania napÅ‚ywajÄ…cych dźwiÄ™ków, a później - reakcji mikromięśni. Jeżeli wiÄ™c zaskoczy nas impuls dźwiÄ™kowy o bardzo wysokim natężeniu, to ucho pozostanie w pierwszej chwili bezbronne. W ten sposób miewajÄ… swój poczÄ…tek nagÅ‚e gÅ‚uchoty, jednak pomimo tego, żadna z istniejÄ…cych do tej pory norm pomiarowych nie uwzglÄ™dnia efektów impulsowoÅ›ci haÅ‚asu.
Cicho, sza....
Powyższe wzglÄ™dy i troska o stan sÅ‚uchu spoÅ‚eczeÅ„stwa skÅ‚oniÅ‚y naukowców
z Instytutu Fizjologii i Patologii SÅ‚uchu i Politechniki GdaÅ„skiej do podjÄ™cia prac badawczo-rozwojowych w dziedzinie monitorowania haÅ‚asu. Ich oczekiwanym efektem bÄ™dzie upowszechnienie nowych sposobów pomiaru haÅ‚asu, dokonywanych
z zastosowaniem modelu sÅ‚uchu ludzkiego. Ponadto, opracowywane aktualnie urzÄ…dzenia pomiarowe nie tylko wykorzystujÄ… wiedzÄ™ z dziedziny psychofizjologii sÅ‚uchu, ale i zdobycze wspóÅ‚czesnej teleinformatyki do organizowania powszechnego monitorowania haÅ‚asu w aglomeracjach.
W metodyce prowadzenia pomiarów haÅ‚asu na terenie aglomeracji miejskich oraz w sposobach obróbki i prezentacji wyników tego typu pomiarów nie zostaÅ‚y dotychczas upowszechnione na wÅ‚aÅ›ciwÄ… skalÄ™ zdobycze wspóÅ‚czesnej teleinformatyki. W szczególnoÅ›ci, na ogóÅ‚ nie sÄ… wykorzystywane możliwoÅ›ci prowadzenia pomiarów z wykorzystaniem zautomatyzowanych urzÄ…dzeÅ„ cyfrowych oraz przekazywania wyników pomiarów za pomocÄ… sieci bezprzewodowych. W niewystarczajÄ…cym stopniu wykorzystywane sÄ… systemy geoinformacyjne, techniki modelowania propagacji fal akustycznych, metody tworzenia baz danych wyposażonych w funkcje inteligentnego wyszukiwania i prezentowania informacji, oraz metody przekrojowej syntezy danych dla celów planowania urbanistycznego. {mospagebreak}
Diagnostyka przesiewowa sÅ‚uchu prowadzona przy użyciu komputerów ujawnia problemy zdrowotne zwiÄ…zane ze niedosÅ‚uchem. Zastosowanie technologii teleinformatycznych pomaga także rozwiÄ…zywać problem prewencji uszkodzeÅ„ sÅ‚uchu. Opracowany na Politechnice GdaÅ„skiej we wspóÅ‚pracy z warszawskim Instytutem Fizjologii i Patologii SÅ‚uchu w ramach Centrum DoskonaÅ‚oÅ›ci „PROKSIM” telemedyczny system pomiaru haÅ‚asu może być instalowany w haÅ‚aÅ›liwych miejscach m.in. w szkoÅ‚ach, w celu prowadzenia systematycznej oceny wpÅ‚ywu haÅ‚asu na sÅ‚uch i udostÄ™pniania informacji na ten temat. RozwiÄ…zanie to zostaÅ‚o ostatnio nagrodzone zÅ‚otym medalem z wyróżnieniem na Å›wiatowej wystawie wynalazków Eureka w Brukseli. ( http://www.multimed.org/halas/)
DziÄ™ki wykorzystaniu aktualnych postÄ™pów teleinformatyki, możliwe staje siÄ™, przy wykorzystaniu bezprzewodowej transmisji danych, przekazywanie informacji
o poziomie haÅ‚asu i zanieczyszczeÅ„ z opracowanych automatycznych stacji pomiarowych do centralnego serwera, na którym automatycznie tworzona
i systematycznie uzupełniana jest cyfrowa mapa akustyczna zagrożeń hałasowych
w monitorowanych obszarach. Informacja o poziomie hałasu dostępna lokalnie
i centralnie jest niezbÄ™dnym i pierwszoplanowym elementem w programie zwalczania tego typu zagrożeÅ„. W toku konstruowania zostaÅ‚y wziÄ™te pod uwagÄ™ odpowiednie akty prawne okreÅ›lajÄ…ce sposób gromadzenia i analizy danych odnoszÄ…cych siÄ™ do zagrożeÅ„ haÅ‚asem oraz wyniki pogłębionych badaÅ„ nad oddziaÅ‚ywaniem haÅ‚asu na sÅ‚uch.
PrzyszÅ‚a produkcja opracowywanych stacji monitorujÄ…cych i instalowanie opracowanego systemu w aglomeracjach jest polem do uzasadnionej ekonomicznie dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej dla firm z branży technologii informacyjnych. MaÅ‚a liczba zbliżonych rozwiÄ…zaÅ„ w Å›wiecie oraz brak rozwiÄ…zaÅ„ posiadajÄ…cych wszystkie korzystne cechy opracowywanego systemu stwarzajÄ… szanse skutecznego konkurowania firm zaangażowanych w ten projekt w kraju i za granicÄ…. Dlatego zapraszamy do wspóÅ‚pracy przedstawicieli biznesu i administracjÄ™, na której spoczywa obecnie ustawowy obowiÄ…zek monitorowania haÅ‚asu w miastach.