Walka na słowa
Autor: Małgorzata Milewska-Stawiany 2007-12-02
Słowo oddziałuje najmocniej na drugiego człowieka w sporach. Staje się ono wówczas bronią w walce, która obywa się bez przelewu krwi i nie wymaga użycia siły fizycznej.
Spór słowny jest pewną odmianą rozmowy, w której najczęściej dwaj uczestnicy zabierają po kolei głos na jakiś wspólny temat. Cechę wyróżniającą takiej rozmowy stanowi poczucie konfliktu między osobami w niej uczestniczącymi. Pojawia się tu wyraźna różnica zdań. Uczestnicy sporu występują przeciwko sobie, są przeciwnikami, opozycjonistami (łac. oppositius ‘przeciwstawienie się’), adwersarzami (łac. adversarius ‘przeciwnik), oponentami (łac. opponere ‘przeciwstawiać’), antagonistami (gr. antagonistes ‘przeciwnik’).
Na istotny w takim konflikcie element walki wskazują etymologie nazw określających niektóre formy sporu, np. polemika (gr. polemikós ‘wojenny, wojowniczy’), debata (fr. débat, czasownik debattre ‘obradować, dyskutować’ zawiera rdzeń battre ‘bić’). W praktyce nie zawsze jednak jest możliwe jednoznaczne wskazanie granicy między sporem a np. dyskusją, debatą czy kłótnią. Ta sama sytuacja może być oceniana odmiennie przez różnych obserwatorów.
W potocznym rozumieniu spór jest niewątpliwie walką, opisują go często zwroty i wyrażenia związane z wojną. Spór - tak jak wojnę – można wywołać, a najczęściej wybucha on gwałtownie. Na przeciwnika można słownie napaść lub najeżdżać, a także zetrzeć się z nim. Uczestnicy sporu słowami atakują, ale też bronią się przed atakiem, a ich celem jest pokonanie oponenta. Słowa stanowią niebezpieczną broń, mogą być jak miecz obosieczne, może nastąpić też bombardowanie argumentami. Ostatecznie ktoś wygrywa lub przegrywa.
Spór określany jest też jako pojedynek na słowa, pojedynek na języki, szermierka słowna. Ze szkoły fechtunku pochodzi termin riposta ‘cięcie lub pchnięcie zadane bezpośrednio po udanej własnej zasłonie; cięta, trafna i szybka odpowiedź’(fr. riposte).
Ludzie chyba zawsze się spierali i chcieli ze sporów wychodzić zwycięsko. Bertrand Russel twierdził, że najbardziej zażarte spory dotyczą spraw, których żadna ze stron nie jest w stanie dobrze uzasadnić.
Teorią walki na słowa zajmuje się erystyka ‘sztuka prowadzenia sporów’ (gr. éris ‘kłótnia, spór’), która zrodziła się przed paroma tysiącami lat w starożytnej Grecji. W mitologii greckiej bogini niezgody Eris towarzyszyła Aresowi na polach bitew.
Niewielu dzisiejszych dyskutantów studiuje erystykę. Najczęściej intuicyjnie podchodzą oni do argumentów przeciwnika, które zamierzają obalić. Może warto jednak czasem sięgnąć do Schopenhauera, aby umiejętnie rozpoznać strategie przeciwnika i wybrać najlepszą metodę ataku czy obrony.