Felietony - M. Milewska-Stawiany

Wycieczki i obozy, czyli o dawnej taktyce walki zapisanej w języku

Utworzono: wtorek, 27 luty 2007 Małgorzata Milewska-Stawiany

  Naszym przodkom wiele czasu wypeÅ‚niaÅ‚o wojowanie. Na kartach historii narodów roi siÄ™ od różnego typu konfliktów zbrojnych, wywoÅ‚ywanych dla osiÄ…gniÄ™cia rozmaitych celów, głównie politycznych, ekonomicznych, ideologicznych albo zmierzajÄ…cych do obrony wÅ‚asnych interesów. Od dawna też mówi siÄ™ o wojnach sprawiedliwych i niesprawiedliwych. Andrzej Frycz-Modrzewski pisaÅ‚: Bo aczkolwiek ciężko grzeszy, kto uczyniwszy krzywdÄ™, dawa przyczynÄ™ wojny, wszakże kto siÄ™ krzywdy uczynionej przystojnie mÅ›ci, kto o nabożeÅ„stwo, o dom, o żywot i majÄ™tność ludzi walczy, ten Rzeczypospolitej zacnÄ… posÅ‚ugÄ™ czyni.
   ŹródÅ‚a historyczne, niewÄ…tpliwie, podajÄ… wiele informacji o dawnych sposobach walki. Niezależnie od nich jednak, o przeszÅ‚oÅ›ci wojennej dużo może wyczytać z jÄ™zyka. Trzeba siÄ™ jednak tu zmierzyć siÄ™ z trudnym zadaniem przeÅ›ledzenia jednostkowych losów niektórych wyrazów czy zwiÄ…zków wyrazowych i uchwycenia ich pierwotnych aspektów znaczeniowych.
   Z dawnÄ… taktykÄ… wojskowÄ… wiąże siÄ™ sÅ‚owo obóz, pierwotnie obwoz, w którym zawiera siÄ™ wyraz wóz. Dawniej obozy skÅ‚adaÅ‚y siÄ™ wiÄ™c z ustawionych odpowiednio (ob- ‘dookoÅ‚a’) wozów. Obozy bywaÅ‚y niejednokrotnie oblegane.
   Oblężenie, czyli otoczenie siÅ‚ami zbrojnymi jakichÅ› terenów w celu ich zdobycia, to pierwotne obleżenie, a wiÄ™c obleganie ‘leżenie dookoÅ‚a’ np. obozu, grodu, aby broniÄ…cych zmusić do poddania siÄ™ m.in. z powodu wyczerpania zapasów żywnoÅ›ciowych. Oblegani przeważnie nie byli jednak bierni i organizowali wycieczki.
   Niewielu wie, że wycieczka jest pierwotnym terminem wojskowym. Niektóre sÅ‚owniki ujmujÄ… jeszcze wycieczkÄ™ w starym pierwotnym znaczeniu jako niespodziewany wypad niewielkiego oddziaÅ‚u wojska z twierdzy, obozu warownego itp. przeciwko nieprzyjacielowi. SÅ‚owo wycieczka wywodzi siÄ™ bezpoÅ›rednio od czasownika wyciekać, a ten od ciekać ‘biegać’. ZamkniÄ™ci czy osaczeni przez wroga obroÅ„cy np. zamku wyciekali ‘wybiegali’, aby pomieszać szyki atakujÄ…cemu nieprzyjacielowi. DziÅ› wycieczka funkcjonuje przede wszystkim w znaczeniu wÄ™drówki pieszej, wyjazdu, podróży w celach krajoznawczych, turystycznych, rzadziej towarzyskich albo jest to okreÅ›lenie grupy osób biorÄ…cych udziaÅ‚ w wÄ™drówce, zwiedzaniu, podróży.
   Kiedy nastÄ™powaÅ‚o starcie wojsk, to obie strony usiÅ‚owaÅ‚y dawać siÄ™ we znaki, ponieważ utrata znaków, czyli chorÄ…gwi poszczególnych jednostek wojskowych, byÅ‚a równoznaczna z klÄ™skÄ…. Niejeden z walczÄ…cych mógÅ‚ stracić swÄ… broÅ„ podstawowÄ… i pozostawaÅ‚y mu tylko żelazne zapasy, np. sztylet, nóż, które trzymaÅ‚ za pasem. Czasem trzeba byÅ‚o bez zwÅ‚oki uciekać, to znaczy nie zwlekajÄ…c z polegÅ‚ych tego, co na sobie mieli, np. odzieży, kosztownoÅ›ci.
   W czasie wojen bywaÅ‚o jednak wielu przerażonych (imiesłów od czasownika przerazić), czyli przebitych jakÄ…Å› broniÄ…, np. strzałą, włóczniÄ…. Dawne i współczesne obrazy okrucieÅ„stwa wojny budzÄ… w wielu z nas przecież uczucie przerażenia.
Z pewnością, istnieje też w polszczyźnie więcej słownictwa, w którym zakonserwowana jest sztuka dawnego wojowania. Współcześnie te wyrazy czy związki wyrazowe służą nam jednak swoimi nowymi, często odległymi od wojen i wojskowości, znaczeniami.

O zawodach i godnościach w języku uczniowskim

Utworzono: sobota, 24 styczeń 2009 Malgorzata Milewska - Stawiany

Czytaj więcej...

O pielęgnowaniu urody i polszczyzny

Utworzono: sobota, 29 listopad 2008 Małgorzata Milewska-Stawiany

Czytaj więcej...

O nazwach świąt maryjnych w tradycji ludowej

Utworzono: poniedziałek, 29 wrzesień 2008 Małgorzata Milewska-Stawiany

Czytaj więcej...

O tekście, treści i stylu, czyli o losach wyrazów

Utworzono: czwartek, 21 sierpień 2008 Małgorzata Milewska-Stawiany

Czytaj więcej...

DMC Firewall is developed by Dean Marshall Consultancy Ltd