Fortepian wiecznie żywy
Autor: Beniamin Vogel 2008-03-06
W dawnych wnętrzach fabryki sukienniczej z 1824 r. w Opatówku, obecnie Muzeum Historii Przemysłu, można obejrzeć kolekcję 313 pianin i fortepianów z przełomu XIX i XX w. Znajdują się w niej prawie wszystkie odmiany fortepianu, jak pionowy - tzw. lira, stołowy (prostokątny), skrzydłowy i pianina. Ilustrują one z jednej strony rozwój instrumentu jako mebla użytkowego, począwszy od typowych instrumentów domowych, stołowego i pionowego (ok. poł. ubiegłego stulecia wypartych przez pianino), na skrzydłowych (profesjonalnych i koncertowych) skończywszy. Można prześledzić nie tylko ewolucje formy zewnętrznej ale i rozwój zdobnictwa fortepianu. Oba te elementy odzwierciedlały aktualne trendy mody. W naszym stuleciu zostały wyparte lub ograniczone do minimum przez wymogi produkcji wielkoseryjnej.
Instrumenty kolekcji przedstawiają również ewolucję konstrukcyjną i techniczną fortepianu na przestrzeni ponad stulecia. Z jednej strony był on coraz większy i mocniejszy, mogący dzięki licznym metalowym elementom konstrukcyjnym wytrzymać ponad 20-tonowe łączne napięcie strun, a co za tym idzie - pozwalający "grzmieć" nawet w wielkich salach koncertowych. Z drugiej strony, mechanizm fortepianu stawał się nie tylko coraz bardziej doskonały, ale i bardziej skomplikowany, wymagający prawie zegarmistrzowskiej precyzji w montażu i dopasowaniu współpracujących ze sobą części. W ten sposób sięgnął doskonałości zarówno jako transformator gry najbardziej biegłych technicznie wykonawców, jak i ich wyszukanych brzmieniowo zamysłów interpretatorskich.
W zbiorze, zgodnie z założeniami, dominują instrumenty produkcji polskiej. Reprezentują one wiele ośrodków polskiego przemysłu fortepianowego. Przede wszystkim są tu firmy odległego zaledwie o 10 km Kalisza, jak: Fryderyk Hintz, Arnold Fibiger ("Calisia"), Bracia Fibiger ("Apollo"), Theodor Betting. Ośrodek warszawski reprezentują znane wytwórnie: Fryderyk Buchholtz, Antoni Hofer, Antoni Zakrzewski, Józef Budynowicz, Krall & Seidler, Małecki & Szreder, Julian Małecki, Jan Kerntopf i Syn. Obok nich rzadkie instrumenty mniejszych firm stołecznych, jak Gebethner & Wolff, Alois Kewitsch, Stanisław Kowalik. Równie rzadkie są prezentowane w kolekcji instrumenty Józefata Golmera z Radomia i Braci Koischwitz z Łodzi. Całość uzupełniają fortepiany firm zagranicznych, m.in. znanego francuskiego pianisty i fabrykanta Henri Herza.