Instytut w Dubnej

Utworzono: wtorek, 19 grudzień 2006 Administrator Drukuj E-mail

Instytut w Dubnej

Autor: 2006-12-19

Zjednoczony Instytut Badań Jądrowych (ZIBJ) w Dubnej (120 km od Moskwy) powstał na mocy konwencji podpisanej 26.03.56 r. w Moskwie przez przedstawicieli jedenastu państw założycieli, dla połączenia ich potencjałów naukowych i materialnych w celu badania podstawowych właściwości materii. Instytut został zarejestrowany w ONZ 1 lutego 1957.
W chwili powstania ZIBJ istniał już Instytut Problemów Jądrowych Akademii Nauk ZSRR, zorganizowany w latach 40. w miejscu przyszłego miasta Dubna. Realizowano w nim obszerny program naukowy w dziedzinie podstawowych i stosowanych badań nad właściwościami materii jądrowej, wykorzystując największy wówczas akcelerator cząstek naładowanych – synchrocyklotron. W tym samym czasie powstało Laboratorium Elektrofizyczne Akademii Nauk ZSRR, gdzie pod kierunkiem V.I. Wekslera prowadzono badania nad nowym akceleratorem – synchrofazotronem, którego parametry były w owym czasie rekordowe.
W połowie lat 50. świat uprzytomnił sobie, że nauki jądrowe nie mogą być zamknięte w tajnych laboratoriach i że jedynie szeroka współpraca międzynarodowa może zapewnić postęp w tej dziedzinie i w pokojowym wykorzystaniu energii atomowej. W roku 1954 koło Genewy powstało Europejskie Centrum Badań Jądrowych (CERN), jednoczące działania krajów zachodnio-europejskich w badaniach podstawowych właściwości mikrokosmosu.
Mniej więcej w tym samym czasie, kraje socjalistyczne, stymulowane przez rząd ZSRR, podjęły decyzję o ustanowieniu ZIBJ. Po podpisaniu umowy w sprawie jego powołania, do Dubnej przybyli specjaliści ze wszystkich państw członkowskich. Miasto nabrało charakteru międzynarodowego.
Pierwszym dyrektorem Instytutu został prof. D.I. Błochincew, a wicedyrektorami - prof. M. Danysz (z Polski) i V. Votruba (z Czechosłowacji). Historia ZIBJ wiąże się z takimi wybitnymi naukowcami jak N.N. Bogoliubow, L. Infeld, I.V. Kurczatow, H. Niewodniczański, A.M. Petrosiants, E.P. Slavsky, I.M. Tamm, A.V. Topczew, H. Hulubei, L. Janossy i wielu innych. Instytut i jego główne kierunki naukowe rozwijały się dzięki wybitnym fizykom. Byli wśród nich fizycy polscy: R. Sosnowski, A. Hrynkiewicz, J. Janik.
Dziś ZIBJ, zrzeszający 18 państw, jest znanym na świecie ośrodkiem, w którym badania podstawowe (teoretyczne i eksperymentalne) łączy się z powodzeniem z pracami nad nowymi technologiami i zastosowaniami najnowszych technik oraz nauczaniem akademickim. Jego najwyższą władzą jest Komitet Pełnomocników wszystkich 18 państw członkowskich. Politykę badawczą ZIBJ ustala Rada Naukowa, składająca się z wybitnych naukowców z państw członkowskich, a także sławnych badaczy z Francji, Niemiec, Włoch, USA i CERN. Od stycznia tego roku dyrekcję ZIBJ objął prof. A.N. Sissakian.
Głównym polem działalności ZIBJ są badania teoretyczne i doświadczalne w dziedzinie cząstek elementarnych, fizyki jądrowej i fizyki materii skondensowanej. Program badawczy Instytutu ma na celu uzyskiwanie bardzo znaczących wyników o zasadniczej wartości naukowej.
ZIBJ dysponuje godnym uwagi zestawem urządzeń eksperymentalnych dla fizyki: jedynym w Rosji nadprzewodzącym akceleratorem jąder i ciężkich jonów Nuclotronem, cyklotronami U-400 i U-400M o rekordowych parametrach wiązki do eksperymentów w zakresie syntezy jąder ciężkich i egzotycznych, unikatowym reaktorem IBR-2 z pulsującą wiązką neutronów oraz akceleratorem protonów „fazotronem”, używanym do terapii promieniowaniem.
Instytut zatrudnia ponad 6000 osób, w tym ponad 1000 naukowców. W 1994 roku, z inicjatywy dyrekcji ZIBJ i przy czynnym wsparciu ze strony Rosyjskiej Akademii Nauk Przyrodniczych, miasto i moskiewska administracja regionalna utworzyły Międzynarodowy Uniwersytet Przyrody, Społeczeństwa i Człowieka „Dubna”. Instytut współpracuje z niemal 700 ośrodkami badawczymi i uniwersytetami z 60 krajów na świecie. W samej Rosji – która jest największym partnerem ZIBJ – współpraca obejmuje 150 ośrodków naukowych, uniwersytetów, przedsięwzięć przemysłowych i firm z 40 rosyjskich miast.
ZIBJ współpracuje z Europejskim Laboratorium Fizyki Cząstek (CERN). Uczestniczy w realizacji projektu LHC (Large Hadron Collider, duży zderzacz hadronów) – bierze udział w opracowaniu i przygotowaniu części systemów detektorów ATLAS, CMS, ALICE oraz samego LHC. Na bazie swego ośrodka superkomputerowego Instytut uczestniczy w opracowaniu rosyjskiego regionalnego centrum przetwarzania danych doświadczalnych z LHC, które ma się stać częścią projektu „HEP EU-GRID.”
Połowy zarejestrowanych w byłym Związku Radzieckim odkryć (około 40) w fizyce jądrowej dokonano w ZIBJ. Decyzję Zgromadzenia Ogólnego Międzynarodowego Komitetu Chemii Czystej i Stosowanej, by pierwiastkowi numer 105 w tablicy okresowej nadać nazwę „Dubnium”, można potraktować jako uznanie dla dokonań naukowców ZIBJ i ich wkładu w rozwój współczesnej fizyki i chemii.

Odsłony: 4527

Nowe wydanie

Instytut w Dubnej