Dla rolnictwa i rolników
Autor: 2008-09-29
Rolnictwo jest tym działem gospodarki, któremu poświęca się szczególnie wiele uwagi zarówno ze względów ekonomicznych jak i społecznych. Jego znaczenie wynika z oczywistego faktu, że produkuje żywność i żaden inny dział gospodarki w tej roli nie może go zastąpić. Przy tym każde państwo, niezależnie od warunków naturalnych, dąży do zapewnienia sobie bezpieczeństwa żywnościowego, rozumianego jako pokrycie jeśli nie w pełni, to przynajmniej w znacznym stopniu swych potrzeb produkcją żywności na swym obszarze.
Równocześnie rolnictwo spełnia inne funkcje, do których do niedawna nie przywiązywało się większego znaczenia, ale które obecnie stają się coraz ważniejsze. Jedną z nich jest zachowanie we właściwym stanie wiejskiej przestrzeni, która stanowi zwykle ponad 90% powierzchni. Otóż może być ona bądź przestrzenią rolniczą, bądź leśną (pomijając inne drobniejsze formy użytkowania). Rezygnacja z rolnictwa na większości terenów oznacza więc degradację wiejskiej przestrzeni.
Ponadto, jak wynika z licznych analiz, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich nie może polegać na zaniedbywaniu rolnictwa. Wręcz przeciwnie, poza wyjątkowymi przypadkami, bez zachowania pewnego minimum działalności rolniczej następuje degradacja regionu wiejskiego.
Wyrazem znaczenia rolnictwa dla społeczeństwa i gospodarki a także jego odrębności, skłaniającej do stosowania odmiennych rozwiązań niż w innych działach gospodarki, jest funkcjonowanie polityki rolnej w ramach polityki gospodarczej. Ważną częścią polityki rolnej jest wspieranie nauk rolniczych, zarówno badań podstawowych jak i stosowanych, w tym także ekonomiki rolnictwa i socjologii wsi. Wyrazem wsparcia są wyodrębnione, bardzo silne struktury państwowych instytucji z dziedziny nauk rolniczych we wszystkich krajach Unii Europejskiej.
Zadania dla nauk rolniczych
Polska gospodarka żywnościowa stoi obecnie przed szczególnie trudnym okresem dostosowania się do nowych warunków, wynikających z członkostwa w UE.
Podstawowe cele polityki wobec rolnictwa i obszarów wiejskich obejmują:
przyspieszenie przemian strukturalnych w rolnictwie;
ułatwienie rozwoju obszarów wiejskich – w tym przy pomocy działalności pozarolniczej;
stworzenie i rozwijanie niezbędnej infrastruktury instytucjonalnej;
sprzyjanie wzrostowi konkurencyjności polskiego rolnictwa;
stabilizację rynku rolnego i poprawę dochodów rolników;
poprawę warunków życia mieszkańców wsi;
kształtowanie warunków dla rozwoju zrównoważonego;
sprzyjanie różnicowaniu działalności gospodarczej na obszarach wiejskich i wykorzystywaniu ich wielofunkcyjności.
Problemy te stanowią główny nurt prac badawczych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB. Badania realizowane są w ramach działalności statutowej, programu wieloletniego, funkcji Agencji Łącznikowej FADN oraz w ramach krajowych i międzynarodowych programów badawczych.
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej jest samodzielną placówką naukową. Powstał w 1983 r. w wyniku połączenia funkcjonującego od 1950 r. Instytutu Ekonomiki Rolnej oraz utworzonego w 1980 r. Instytutu Ekonomiki i Organizacji Przemysłu Spożywczego. Instytut ma uprawnienia do nadawania stopni naukowych doktora i doktora habilitowanego nauk ekonomicznych.
Instytut zatrudnia 173 osób w tym 12 z tytułem profesora, 6 osób ze stopniem dr habilitowanego, 27 doktorów i 31 asystentów.
W Instytucie prowadzi się głównie badania empiryczne dotyczące analiz i prognoz rozwoju gospodarki żywnościowej i jej segmentów, rynków artykułów rolno-spożywczych i środków produkcji, skutków stowarzyszenia z Unią Europejską, ekonomiki gospodarstw rolniczych oraz firm i branż przemysłu spożywczego, efektów przekształceń własnościowych, przestrzennych aspektów gospodarki żywnościowej, przemian społecznych zachodzących wśród ludności rolniczej i wiejskiej.
Prace badawcze i eksperckie prowadzone w Instytucie są w dużym stopniu wynikiem analizy własnych danych gromadzonych w terenie. Na szczególne podkreślenie zasługuje baza danych pochodząca z gospodarstw prowadzących rachunkowość rolną. Dostarcza ona oryginalnych, unikalnych w skali kraju materiałów źródłowych, umożliwiających wielostronną analizę procesów zachodzących w gospodarstwach indywidualnych w Polsce oraz monitorowanie efektów polityki rolnej w różnych płaszczyznach.
Materiały badawcze przygotowywane w Instytucie stanowią podstawę wielu prac magisterskich, doktorskich, habilitacyjnych wykonywanych w uczelniach całego kraju.
Miedzynarodowa współpraca i osiągnięcia
Instytut doskonali metody badawcze współpracując z wieloma placówkami naukowymi w kraju i za granicą między innymi z: ERS USDA w USA, IIASA w Austrii, SAC w Wielkiej Brytanii, Instytut ASA w Bonn, Uniwersytet Algarve w Faro w Portugalii, Uniwersytet Humboldt’a w Berlinie, Uniwersytet Rolniczy w Płowdiw w Bułgarii, Instytut Badawczy Ekonomiki Rolnictwa w Helsinkach, Uniwersytet Gent w Belgii, ENSA Montpellier we Francji, Uniwersytet Hokkaido w Sapporo w Japonii.
W ramach współpracy międzynarodowej na szczególne podkreślenie zasługuje udział w realizacji międzynarodowego programu badawczego pt. „Wpływ małych i średnich przedsiębiorstw przemysłu spożywczego na dynamikę rozwoju lokalnego” w ramach V Programu Ramowego UE oraz przygotowanie wspólnie z IIASA założeń międzynarodowego programu badawczego pt.: „Rozwój rolnictwa europejskiego”.
Pracownicy IERiGŻ publikują wyniki badań w wydawnictwach Instytutu i w renomowanych wydawnictwach fachowych o zasięgu krajowym i międzynarodowym. W 2007 roku pracownicy Instytutu wykonali łącznie około 1121 opracowań, z tego 53,6% stanowiły oryginalne opracowania naukowe, 34,9% popularno-naukowe, a 11,5% ekspertyzy. Odbiorcami publikacji naukowych IERiGŻ jest około 380 instytucji w całym kraju. Z wyników badań prowadzonych w Instytucie korzystają państwowe ośrodki decyzyjne, instytucje ustawodawcze, opiniotwórcze i naukowe, ośrodki doradztwa rolniczego i szkoły.
Do najważniejszych osiągnięć naukowych Instytutu w ostatnich latach należy opracowanie:
teoretycznych podstaw funkcjonowania sektora rolno-spożywczego w systemie społecznej gospodarki rynkowej,
praktycznych wskazań dotyczących celów, zakresu, sposobów i skutków interwencji państwa,
nowych metod zarządzania w skali makro- i mikroekonomicznej,
teoretycznych podstaw i praktyczne uruchomienie od 1993 systematycznych analiz głównych rynków rolnych oraz wdrożenie ich wyników do systemu informacji ekonomicznej oraz rynkowej,
corocznych analiz produkcyjno-ekonomicznej sytuacji rolnictwa i gospodarki żywnościowej.
{mospagebreak}
Dla polityków i rolników
Wyniki tych badań przekładają się na kształt polityki ekonomicznej i społecznej wobec rolnictwa i obszarów wiejskich.
Efektem uznania dla wyników pracy są liczne nagrody i wyróżnienia przyznawane pracownikom Instytutu. Wśród nagród zespołowych na szczególne wyróżnienie zasługują nagrody Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej za stworzenie podstaw i uruchomienie analiz głównych rynków rolnych oraz za analizy produkcyjno-ekonomicznej sytuacji rolnictwa i gospodarki żywnościowej.
Pracownicy naukowi Instytutu biorą czynny udział w życiu naukowym wykonując liczne recenzje prac doktorskich, habilitacyjnych i dorobku naukowego osób ubiegających się o tytuł profesora. Ważnym przejawem aktywności zawodowej jest ich czynny udział w konferencjach naukowych. W 2007 roku wygłosili oni na krajowych i zagranicznych konferencjach ponad 201 referatów (72 międzynarodowe).
Instytut przywiązuje dużą wagę do wdrażania wyników prowadzonych badań. W 2007 roku pracownicy Instytutu wykonali ponad 100 ekspertyz dla Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Sejmu, Senatu, Urzędu Rady Ministrów, Kancelarii Prezydenta, Urzędu Integracji Europejskiej, GUS, Ministerstwa Finansów, Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej, NIK, Agencji Rządowych, sądów i innych. Instytut wykonuje też ekspertyzy na zlecenia firm, instytucji badawczych i konsultingowych polskich i zagranicznych oraz dla producentów rolnych.
Inną formą wdrażania wyników badań są publikacje popularno-naukowe, wykłady popularyzujące wiedzę, uczestnictwo w audycjach radiowo-telewizyjnych. W 2007 roku pracownicy Instytutu opublikowali łącznie w 35 różnych periodykach ponad 300 opracowań popularno-naukowych, wygłosili w różnych instytucjach 80 wykładów popularyzujących wiedzę ekonomiczno-rolniczą oraz udzielili 98 wywiadów dla prasy, radia i telewizji.
W ramach upowszechniania wyników badań Instytut prowadzi bezpośrednią i wysyłkową sprzedaż publikacji oraz prenumeratę swoich opracowań.
Instytut uczestniczy corocznie w kilku imprezach targowo-wystawienniczych typu Polagra, Dni Otwarte ODR itp. Dysponując własnym stoiskiem prowadzi sprzedaż swoich opracowań poszczególnym odbiorcom.
Dla każdego - wiedza
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej dysponuje doświadczoną kadrą naukową, która od początku przemian systemowych związanych z transformacją do gospodarki rynkowej podjęła badania podstawowe w tym zakresie. W ciągu 12 lat powstała solidna baza naukowa dla analizy bieżących procesów ekonomicznych i społecznych, zachodzących w gospodarce żywnościowej.
Instytut udostępnia wyniki tych badań publikując m. in.:
coroczne analizy sytuacji ekonomiczno-produkcyjnej rolnictwa i gospodarki żywnościowej
raporty o stanie ekonomiczno-finansowym przemysłu spożywczego
raporty o sytuacji na rynkach podstawowych produktów rolno-spożywczych oraz środków produkcji i usług dla rolnictwa
raporty o stanie wyżywienia społeczeństwa i bezpieczeństwie żywnościowym kraju
informacje o opłacalności i dochodowości gospodarstw rolnych oraz poszczególnych branż przemysłu spożywczego
informacje o zmianach w społeczno-ekonomicznej i agrarnej strukturze rolnictwa
oceny stanu rolnictwa w regionach zagrożonych ekologicznie
wyniki badań wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich, ich technicznej i społecznej infrastruktury oraz rozwoju przedsiębiorczości
wyniki badań systemu finansowania, a szczególnie kredytowania rolnictwa i gospodarki żywnościowej
wyniki ekonomiczno-finansowe gospodarstw chłopskich prowadzących rachunkowość rolną
I ...ekspertyza
Dobra baza naukowa i doświadczona kadra pozwala Instytutowi realizować na zamówienie szeroki wachlarz ekspertyz z następujących dziedzin:
szeroko pojęta integracja rolnictwa polskiego z systemem rolnym Unii Europejskiej (WPR, regulacje prawne, polityka strukturalna)
międzynarodowe regulacje dotyczące handlu rolnego (szczególnie problematyka związana z WTO)
restrukturyzacja poszczególnych sektorów rolno-spożywczych, tworzenie branżowych programów rozwojowych dla tych sektorów
ocena projektów inwestycyjnych i biznesplanów
ekonomiczna ocena skutków procesów dostosowawczych w rolnictwie i gospodarce żywnościowej
wpływ globalizacji procesów rozwojowych na polskie rolnictwo
Instytut oferuje także koordynację prac w ramach tworzonych interdyscyplinarnych zespołów badawczych oraz organizacyjną i finansową obsługę projektów badawczych.
IERiGŻ świadczy usługi w zakresie upowszechniania wiedzy i jej przepływu od nauki do praktyki w formie:
udziału pracowników naukowych IERiGŻ w seminariach i konferencjach lokalnych
wykładów dla pracowników ODR, członków Izb Rolniczych, a także grup producentów
konsultacji dla rolników oraz małych i średnich przedsiębiorców
wywiadów dla prasy fachowej, radia i TV – także dla mediów lokalnych
udostępniania informacji (źródłowej i przetworzonej) w postaci:
- wyników rachunkowości rolnej
- zbiorów współczynników i parametrów techniczno-ekonomicznych stosowanych w rachunku kosztów wytwarzania produktów rolnych
- przeglądów tematycznych piśmiennictwa ekonomiczno-rolniczego w postaci wydruków z komputerowej bazy danych IE oraz podbazy SIGŻ
- zbiorów bibliotecznych piśmiennictwa ekonomiczno-rolniczego dostępnych w czytelni IERiGŻ i w systemie wypożyczeń międzybibliotecznych
- małego poradnika zarządzania gospodarstwem rolniczym
- analiz rynkowych
Instytut oferuje też staże naukowe dla studentów i doktorantów zarówno z kraju jak i z zagranicy (zwłaszcza z krajów Europy Środkowej i Wschodniej), piszących prace promocyjne.