O nazwach świąt maryjnych w tradycji ludowej
Kult maryjny w KoÅ›ciele katolickim rozwinÄ…Å‚ siÄ™ szczególnie w ramach odnowy potrydenckiej. W kalendarzu liturgicznym wymienia siÄ™ aż 19 Å›wiÄ…t maryjnych, o różnej randze i oprawie. Tylko najstarsze z nich jednak zajmujÄ… ważne miejsce w kulturze ludowej. ÅšwiÄ™ta te zostaÅ‚y wpisane w ważne momenty ludowego rytmu czasu, z nimi też zwiÄ…zane sÄ… obrzÄ™dy i zwyczaje.Nazwy Å›wiÄ…t maryjnych majÄ… czÄ™sto charakter lokalny, regionalny czy gwarowy. Obchodzone 2 lutego Å›wiÄ™to Oczyszczenia NMP (obecnie Ofiarowania PaÅ„skiego) to w tradycji ludowej Matki Boskiej Gromnicznej, także Gromnica, Gromnice, Gromniczka. Motywacja tych nazw jest Å›ciÅ›le zwiÄ…zana z poÅ›wiÄ™conÄ… w tym dniu w koÅ›ciele Å›wiecÄ…. Gromnica (od rzadkiego w staropolszczyźnie przymiotnika gromny "huczny, grzmiÄ…cy") peÅ‚niÅ‚a gÅ‚ównie magicznÄ… funkcjÄ™ ochronnÄ…, zapalano jÄ… w czasie burzy dla odwrócenia piorunów. Do dziÅ› pali siÄ™ jÄ… także przy konajÄ…cych i zmarÅ‚ych, aby pomóc im przejść do Å›wiata zbawionych.
ÅšwiÄ™to Zwiastowania NMP (25 marca) ma w tradycji ludowej wiÄ™cej nazw, dosyć czÄ™sto okreÅ›la siÄ™ je po prostu Zwiastowaniem. PojawiajÄ… siÄ™ tu jednak nazwy w nawiÄ…zaniu do czasu, w którym przyroda budzi siÄ™ do życia, m.in. Matki Boskiej Wiosennej, OżywiajÄ…cej, Roztwornej (od gwarowego czasownika roztworzyć "otworzyć, drzwi"), Zagrzewnej (od zagrzewać "czynić ciepÅ‚ym, cieplejszym"), Å»abicznej, Strumiannej (na Kaszubach strumieÅ„ wystÄ™puje w znaczeniu "promieÅ„", strumianny "marzec").
Najstarsze Å›wiÄ™to maryjne - Å›wiÄ™to WniebowziÄ™cia NMP obchodzone jest 15 sierpnia. W polskiej tradycji znane jest ono przede wszystkim jako Matki Boskiej Zielnej. W tym dniu poÅ›wiÄ™ca siÄ™ w koÅ›ciele wianek lub wiÄ…zankÄ™ zÅ‚ożonÄ… z zióÅ‚, kwiatów, czasem owoców. WiÄ…zanka ta, umieszczana czÄ™sto na granicy przestrzeni domowej, sÅ‚użyÅ‚a do celów magicznych. Rzadsza nazwa tego Å›wiÄ™ta Matki Boskiej ZaÅ›niÄ™tej nawiÄ…zuje natomiast do legend i opowieÅ›ci biblijnych, wedÅ‚ug których Å›piÄ…ca Maryja zostaÅ‚a wziÄ™ta do nieba.
Spotyka siÄ™ też inne nazwy tego Å›wiÄ™ta: Matki Boskiej Å»niwnej, Równiankowej (w gwarach równianka, równianek od czasownika równać oznacza wieniec dożynkowy, wiÄ…zankÄ™ Å›lubnÄ…, jedno z zióÅ‚, które siÄ™ Å›wiÄ™ci, ostatni pokos zboża), także Wianuszki. ÅšwiÄ™to Narodzenia NMP (8 wrzeÅ›nia) w tradycji ludowej okreÅ›lane jest natomiast jako Matki Boskiej Siewnej. Nazwa ta wskazuje na czas rozpoczÄ™cia jesiennych prac polowych, siew zbóż ozimych. Nazewnictwo Å›wiÄ…t maryjnych w tradycji ludowej nawiÄ…zuje do obrzÄ™dów i obyczajów, wskazuje też na rytm natury, który wyznacza porzÄ…dek prac na roli i w gospodarstwie. Takie nazwy Å›wiÄ…t sÄ… niewÄ…tpliwie bardziej znane (niezależnie od wielkoÅ›ci obszaru ich wystÄ™powania) czy częściej używane niż ich oficjalne koÅ›cielne odpowiedniki. OdsÅ‚ony: 6683