O nazwach świąt maryjnych w tradycji ludowej

Utworzono: poniedziałek, 29 wrzesień 2008 Drukuj E-mail

Kult maryjny w Kościele katolickim rozwinął się szczególnie w ramach odnowy potrydenckiej. W kalendarzu liturgicznym wymienia się aż 19 świąt maryjnych, o różnej randze i oprawie. Tylko najstarsze z nich jednak zajmują ważne miejsce w kulturze ludowej. Święta te zostały wpisane w ważne momenty ludowego rytmu czasu, z nimi też związane są obrzędy i zwyczaje.
Nazwy świąt maryjnych mają często charakter lokalny, regionalny czy gwarowy. Obchodzone 2 lutego święto Oczyszczenia NMP (obecnie Ofiarowania Pańskiego) to w tradycji ludowej Matki Boskiej Gromnicznej, także Gromnica, Gromnice, Gromniczka. Motywacja tych nazw jest ściśle związana z poświęconą w tym dniu w kościele świecą. Gromnica (od rzadkiego w staropolszczyźnie przymiotnika gromny "huczny, grzmiący") pełniła głównie magiczną funkcję ochronną, zapalano ją w czasie burzy dla odwrócenia piorunów. Do dziś pali się ją także przy konających i zmarłych, aby pomóc im przejść do świata zbawionych.
Święto Zwiastowania NMP (25 marca) ma w tradycji ludowej więcej nazw, dosyć często określa się je po prostu Zwiastowaniem. Pojawiają się tu jednak nazwy w nawiązaniu do czasu, w którym przyroda budzi się do życia, m.in. Matki Boskiej Wiosennej, Ożywiającej, Roztwornej (od gwarowego czasownika roztworzyć "otworzyć, drzwi"), Zagrzewnej (od zagrzewać "czynić ciepłym, cieplejszym"), Żabicznej, Strumiannej (na Kaszubach strumień występuje w znaczeniu "promień", strumianny "marzec").
Najstarsze święto maryjne - święto Wniebowzięcia NMP obchodzone jest 15 sierpnia. W polskiej tradycji znane jest ono przede wszystkim jako Matki Boskiej Zielnej. W tym dniu poświęca się w kościele wianek lub wiązankę złożoną z ziół, kwiatów, czasem owoców. Wiązanka ta, umieszczana często na granicy przestrzeni domowej, służyła do celów magicznych. Rzadsza nazwa tego święta Matki Boskiej Zaśniętej nawiązuje natomiast do legend i opowieści biblijnych, według których śpiąca Maryja została wzięta do nieba.
Spotyka się też inne nazwy tego święta: Matki Boskiej Żniwnej, Równiankowej (w gwarach równianka, równianek od czasownika równać oznacza wieniec dożynkowy, wiązankę ślubną, jedno z ziół, które się święci, ostatni pokos zboża), także Wianuszki. Święto Narodzenia NMP (8 września) w tradycji ludowej określane jest natomiast jako Matki Boskiej Siewnej. Nazwa ta wskazuje na czas rozpoczęcia jesiennych prac polowych, siew zbóż ozimych. Nazewnictwo świąt maryjnych w tradycji ludowej nawiązuje do obrzędów i obyczajów, wskazuje też na rytm natury, który wyznacza porządek prac na roli i w gospodarstwie. Takie nazwy świąt są niewątpliwie bardziej znane (niezależnie od wielkości obszaru ich występowania) czy częściej używane niż ich oficjalne kościelne odpowiedniki. Odsłony: 6683

Nowe wydanie

O nazwach świąt maryjnych w tradycji ludowej