Badania i odpowiedzialność

Utworzono: czwartek, 31 maj 2007 Drukuj E-mail

artykuł dyskusyjny

Nauka i szeroko rozumiana odpowiedzialność zarówno za sposób prowadzenia badań jak i konsekwencje wdrożenia ich wyników to temat niezwykle niepopularny. Odpowiedzialność w nauce ? czy warto o niej mówić? Jak ją wycenić, jak ją sparametryzować?

Inną odpowiedzialność będzie odczuwał w swoich badaniach humanista, inną fizyk czy biolog, inną inżynier, a jeszcze inną - lekarz. W jednym przypadku efektem pracy będzie mniej lub bardziej cenna publikacja, która zostanie opublikowana w prestiżowym czasopiśmie naukowym, w innym rozwiązanie stanowiące krok do dalszych badań, w jeszcze innym coś, co może stanowić o standardzie zdrowia i życia lub wręcz o życiu człowieka i np. stanie środowiska. Czy miary stosowane w ocenie aktywności naukowej powinny być te same? Jaką miarę tutaj zastosować? Czy podstawą oceny aktywności naukowej powinna być liczba publikacji i ranking czasopism, w których prace te zostały opublikowane, uzyskane wyższe stopnie naukowe, tytuł profesorski? A może całkowicie pominąć te aspekty? Każdy, kto pracuje naukowo wie, że odpowiedź na to pytanie jest jedna ? nie! Ale wiemy także, że badania dzielimy na podstawowe i stosowane. Konia z rzędem jednak temu, kto potrafi ocenić obiektywnie, które prace są ważniejsze, a które mniej ważne. Dlaczego wnosimy ten tekst do "Spraw Nauki"? Chcemy na przykładzie jednego z największych jbr-ów w kraju zastanowić się nad problemem zapisanym w tytule artykułu.

Charakter placówki naukowej

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej zatrudnia prawie 1450 pracowników pracujących :

w służbie hydrologiczno-meteorologicznej i Technicznej Kontroli Zapór
w nauce,
w obsłudze administracyjno-technicznej. Statutowym zadaniem Instytutu, działającego na obszarze Polski, jest monitorowanie procesów fizycznych zachodzących w atmosferze i hydrosferze, w tym szczególnie w celu sprawowania skutecznej osłony hydrologicznej i meteorologicznej kraju, polegającej na prognozowaniu oraz wczesnym ostrzeganiu przed możliwościami wystąpienia zjawisk ekstremalnych i katastrof naturalnych, stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego oraz zdrowia i życia ludzi i ich mienia. Ponadto IMGW zobowiązany jest do prowadzenia ciągłych i kompleksowych prac badawczych i rozwojowych dotyczących diagnozowania, monitorowania i prognozowania rozwoju wszelkich procesów i zjawisk atmosferycznych oraz hydrologicznych, celem doskonalenia metodycznego i kompleksowego systemu przewidywania ich potencjalnych skutków.

Zadania te Instytut realizuje za pośrednictwem Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej i Służby Technicznej Kontroli Zapór oraz wyspecjalizowanych zespołów badawczych i technicznych, które prowadzą:

1. prace badawcze i rozwojowe, a także wdrożeniowe na rzecz rozwoju Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej i Technicznej Kontroli Zapór;

2. prace naukowo-badawcze i opracowują ekspertyzy na zamówienie ministra środowiska oraz osób prawnych i fizycznych w zakresie, meteorologii, klimatologii, hydrologii, oceanologii, inżynierii i gospodarki wodnej.

Działalność w zakresie służb publicznych: hydrologicznej, meteorologicznej i technicznej kontroli zapór, polega na pozyskiwaniu, gromadzeniu i obiektywnej kontroli materiałów, wykonywaniu nieprzerwanych badań procesów i zjawisk zachodzących w atmosferze i hydrosferze i prognozowaniu ich ewolucji, oraz postrzeganiu w sytuacjach zagrożeń.

Wszechstronność działań

Charakter zagrożeń od sił przyrody wymaga, aby system osłony hydrologiczno -meteorologicznej był kompleksowy, skuteczny i powszechny.

Kompleksowość systemu polega na tym, że obejmuje on spójnie wszystkie istotne procesy fizyczne zachodzące w atmosferze i hydrosferze, które są powiązane różnorakimi związkami przyczynowo-skutkowymi, a z których każdy osobno lub kilka łącznie może wywierać niekorzystny wpływ na społeczeństwo i gospodarkę. Kompleksowość systemu znajduje odzwierciedlenie:

w zintegrowanej hydrologiczno-meteorologicznej metodyce prognostycznej,
w zintegrowanym systemie obserwacyjno-pomiarowym, a także
w zintegrowanej technice i technologii przesyłania, przetwarzania, kontroli i gromadzenia danych i wielu innych członach systemu osłony.

Obecnie do prowadzenia skutecznej osłony hydrologiczno-meteorologicznej muszą być wykorzystane dane i informacje ze wszystkich dostępnych źródeł:

z własnego, naziemnego sytemu obserwacyjno-pomiarowego w tym radarowych systemów teledetekcyjnych,
systemu wymiany międzynarodowej koordynowanego przez Światową Organizację Meteorologiczną, - z systemów satelitarnych, a także
z wyników modeli meteorologicznych i hydrologicznych realizowanych przez Instytut i inne europejskie służby meteorologiczne.

Skuteczność systemu osłony hydrologiczno-meteorologicznej ocenia się:

trafnością przewidywania czasu i miejsca wystąpienia ekstremalnych zdarzeń,
określeniem natężenia zjawisk przyrody niesprzyjających lub groźnych a przede wszystkim -
poprzez odpowiednio wczesne przekazanie informacji o możliwości wystąpienia wspomnianych zdarzeń właściwym organom administracji rządowej i samorządowej oraz jej upublicznienie, aby możliwe było podjęcie działań zaradczych, eliminujących lub redukujących zagrożenia życia i mienia.

Solidne fundamenty

Ta nierozłączność systemu osłony hydrologiczno-meteorologicznej znajdująca swoje odzwierciedlenie w zintegrowanej metodyce prognostycznej, systemie pomiarowo-obserwacyjnym, technice i technologii przesyłania, kontroli, przetwarzania i gromadzenia danych z równolegle prowadzonymi badaniami naukowymi jest ważnym fundamentem Instytutu. Cechą charakterystyczną prac nad rozwojem stosowanej meteorologii i hydrologii zawsze było i jest dążenie do praktycznej użyteczności tych działań naukowych w działalności gospodarczej. Obok znanych powszechnie zastosowań informacji meteorologicznej oraz inżynierii wodnej w komunikacji, energetyce, budownictwie i rolnictwie, na uwagę zasługuje rola, jaką odgrywa nauka i służba hydrologiczno-meteorologiczna w rozpoznaniu procesów zmian klimatu oraz w gospodarowaniu zasobami wodnymi kraju.

"Z uwagi na złożoność naukową i współzależność w skali globalnej procesów pogodowo- i klimatotwórczych, meteorologia jest jedną z dziedzin nauki o charakterze najbardziej międzynarodowym spośród wszystkich dziedzin związanych z przedsięwzięciami naukowymi"- (D.H. Davies. Sekretarz Generalny Światowej Organizacji Międzynarodowej, 1986).

Na globalnym rynku

Wspomniany międzynarodowy charakter badań meteorologicznych wymaga stworzenia standardów systemów pomiarowo-obserwacyjnych, detekcyjnych, kontroli jakości, kodowania i transmisji danych, przygotowywania produktów spełniających oczekiwania społeczności zarówno globalnej, jak i lokalnej oraz ich upowszechniania. Tak rozbudowany i rozległy system wymaga międzynarodowej koordynacji oraz świadomej, ale dobrowolnej współpracy systemów funkcjonujących w poszczególnych krajach oraz podporządkowania tych systemów wymaganiom globalnym. Potrzebę tego dostrzeżono blisko 150 lat temu, powołując w roku 1853 w Brukseli pierwszy skoordynowany i standardyzowany system obserwacji meteorologicznych. Nie jest też przypadkiem, że Światowa Organizacja Meteorologiczna, wyspecjalizowana agenda ONZ liczy sobie więcej członków niż samo ONZ.

W Polsce Państwowa Służba Hydrologiczno-Meteorologiczna została utworzona w roku 1919. W ciągu blisko 90 lat jej funkcjonowania stworzono nowoczesny, światowej klasy zintegrowany system obserwacyjno-pomiarowy, detekcyjny i prognostyczny obejmujący swym zasięgiem cały kraj oraz południową część Morza Bałtyckiego. Utrzymanie ciągłości pracy wspomnianego systemu wymaga znacznych nakładów finansowych oraz zatrudnienia wysokospecjalistycznego i często unikalnego w skali kraju zespołu inżynierów i techników oraz naukowców. Nie łatwo jest także sprostać wymaganiom niektórych odbiorców produktów IMGW, którzy poprzez działanie na rynkach globalnych oczekują stosowania przez Instytut, jednostkę badawczo-rozwojową, międzynarodowych standardów zarówno w procesach przygotowywania interesującego ich produktu, jak i zarządzania jednostką. W tym miejscu należy podkreślić, iż tworzenie jakichkolwiek ośrodków prognostycznych dla osłony Państwa i społeczeństwa przed ekstremalnymi zjawiskami meteorologicznymi i hydrologicznymi oraz katastrofami przez nie wywołanymi poza Państwową Służbą Hydrologiczno-Meteorologiczną, jest przedsięwzięciem nielogicznym i skazanym na niepowodzenie, gdyż dla wykonania takiego zakresu prac, trzeba by powołać drugą służbę hydrologiczno?meteorologiczną i ponieść podwójne koszty utrzymania, co nie leży w interesie państwa i społeczeństwa. I w tym sensie Instytut Metrologii i Gospodarki Wodnej jest "monopolistą". Tak jak Państwowa Straż Pożarna, Policja czy Wojsko Polskie.

Dlatego też niezbędny jest ciągły, znaczący wkład własnych wyspecjalizowanych komórek i zespołów naukowych w prowadzone prace rozwojowe nad metodyką systemu, szczególnie zwiększających jego skuteczność, ale także uwzględniających tematykę wynikającą z programów współpracy międzynarodowej w strukturach i projektach Światowej Organizacji Międzynarodowej o zasięgu regionalnym i globalnym. Zapraszamy do dyskusji, przedstawienia swoich argumentów i innych racji.

Maciej Maciejewski, Mirosław Miętus, Mieczysław Ostojski

Odsłony: 3401

Nowe wydanie

Badania i odpowiedzialność