Badania i odpowiedzialność
artykuł dyskusyjny
Nauka i szeroko rozumiana odpowiedzialność zarówno za sposób prowadzenia badaÅ„ jak i konsekwencje wdrożenia ich wyników to temat niezwykle niepopularny. Odpowiedzialność w nauce ? czy warto o niej mówić? Jak jÄ… wycenić, jak jÄ… sparametryzować?
InnÄ… odpowiedzialność bÄ™dzie odczuwaÅ‚ w swoich badaniach humanista, innÄ… fizyk czy biolog, innÄ… inżynier, a jeszcze innÄ… - lekarz. W jednym przypadku efektem pracy bÄ™dzie mniej lub bardziej cenna publikacja, która zostanie opublikowana w prestiżowym czasopiÅ›mie naukowym, w innym rozwiÄ…zanie stanowiÄ…ce krok do dalszych badaÅ„, w jeszcze innym coÅ›, co może stanowić o standardzie zdrowia i życia lub wrÄ™cz o życiu czÅ‚owieka i np. stanie Å›rodowiska. Czy miary stosowane w ocenie aktywnoÅ›ci naukowej powinny być te same? JakÄ… miarÄ™ tutaj zastosować? Czy podstawÄ… oceny aktywnoÅ›ci naukowej powinna być liczba publikacji i ranking czasopism, w których prace te zostaÅ‚y opublikowane, uzyskane wyższe stopnie naukowe, tytuÅ‚ profesorski? A może caÅ‚kowicie pominąć te aspekty? Każdy, kto pracuje naukowo wie, że odpowiedź na to pytanie jest jedna ? nie! Ale wiemy także, że badania dzielimy na podstawowe i stosowane. Konia z rzÄ™dem jednak temu, kto potrafi ocenić obiektywnie, które prace sÄ… ważniejsze, a które mniej ważne. Dlaczego wnosimy ten tekst do "Spraw Nauki"? Chcemy na przykÅ‚adzie jednego z najwiÄ™kszych jbr-ów w kraju zastanowić siÄ™ nad problemem zapisanym w tytule artykuÅ‚u.
Charakter placówki naukowej
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej zatrudnia prawie 1450 pracowników pracujÄ…cych :
- w sÅ‚użbie hydrologiczno-meteorologicznej i Technicznej Kontroli Zapór
- w nauce,
- w obsÅ‚udze administracyjno-technicznej. Statutowym zadaniem Instytutu, dziaÅ‚ajÄ…cego na obszarze Polski, jest monitorowanie procesów fizycznych zachodzÄ…cych w atmosferze i hydrosferze, w tym szczególnie w celu sprawowania skutecznej osÅ‚ony hydrologicznej i meteorologicznej kraju, polegajÄ…cej na prognozowaniu oraz wczesnym ostrzeganiu przed możliwoÅ›ciami wystÄ…pienia zjawisk ekstremalnych i katastrof naturalnych, stwarzajÄ…cych zagrożenie dla bezpieczeÅ„stwa publicznego oraz zdrowia i życia ludzi i ich mienia. Ponadto IMGW zobowiÄ…zany jest do prowadzenia ciÄ…gÅ‚ych i kompleksowych prac badawczych i rozwojowych dotyczÄ…cych diagnozowania, monitorowania i prognozowania rozwoju wszelkich procesów i zjawisk atmosferycznych oraz hydrologicznych, celem doskonalenia metodycznego i kompleksowego systemu przewidywania ich potencjalnych skutków.
Zadania te Instytut realizuje za poÅ›rednictwem PaÅ„stwowej SÅ‚użby Hydrologiczno-Meteorologicznej i SÅ‚użby Technicznej Kontroli Zapór oraz wyspecjalizowanych zespoÅ‚ów badawczych i technicznych, które prowadzÄ…:
1. prace badawcze i rozwojowe, a także wdrożeniowe na rzecz rozwoju PaÅ„stwowej SÅ‚użby Hydrologiczno-Meteorologicznej i Technicznej Kontroli Zapór;
2. prace naukowo-badawcze i opracowujÄ… ekspertyzy na zamówienie ministra Å›rodowiska oraz osób prawnych i fizycznych w zakresie, meteorologii, klimatologii, hydrologii, oceanologii, inżynierii i gospodarki wodnej.
DziaÅ‚alność w zakresie sÅ‚użb publicznych: hydrologicznej, meteorologicznej i technicznej kontroli zapór, polega na pozyskiwaniu, gromadzeniu i obiektywnej kontroli materiaÅ‚ów, wykonywaniu nieprzerwanych badaÅ„ procesów i zjawisk zachodzÄ…cych w atmosferze i hydrosferze i prognozowaniu ich ewolucji, oraz postrzeganiu w sytuacjach zagrożeÅ„.
Wszechstronność działań
Charakter zagrożeń od sił przyrody wymaga, aby system osłony hydrologiczno -meteorologicznej był kompleksowy, skuteczny i powszechny.
Kompleksowość systemu polega na tym, że obejmuje on spójnie wszystkie istotne procesy fizyczne zachodzÄ…ce w atmosferze i hydrosferze, które sÄ… powiÄ…zane różnorakimi zwiÄ…zkami przyczynowo-skutkowymi, a z których każdy osobno lub kilka łącznie może wywierać niekorzystny wpÅ‚yw na spoÅ‚eczeÅ„stwo i gospodarkÄ™. Kompleksowość systemu znajduje odzwierciedlenie:
- w zintegrowanej hydrologiczno-meteorologicznej metodyce prognostycznej,
- w zintegrowanym systemie obserwacyjno-pomiarowym, a także
- w zintegrowanej technice i technologii przesyłania, przetwarzania, kontroli i gromadzenia danych i wielu innych członach systemu osłony.
Obecnie do prowadzenia skutecznej osÅ‚ony hydrologiczno-meteorologicznej muszÄ… być wykorzystane dane i informacje ze wszystkich dostÄ™pnych źródeÅ‚:
- z wÅ‚asnego, naziemnego sytemu obserwacyjno-pomiarowego w tym radarowych systemów teledetekcyjnych,
- systemu wymiany miÄ™dzynarodowej koordynowanego przez ÅšwiatowÄ… OrganizacjÄ™ MeteorologicznÄ…, - z systemów satelitarnych, a także
- z wyników modeli meteorologicznych i hydrologicznych realizowanych przez Instytut i inne europejskie sÅ‚użby meteorologiczne.
Skuteczność systemu osłony hydrologiczno-meteorologicznej ocenia się:
- trafnością przewidywania czasu i miejsca wystąpienia ekstremalnych zdarzeń,
- określeniem natężenia zjawisk przyrody niesprzyjających lub groźnych a przede wszystkim -
- poprzez odpowiednio wczesne przekazanie informacji o możliwości wystąpienia wspomnianych zdarzeń właściwym organom administracji rządowej i samorządowej oraz jej upublicznienie, aby możliwe było podjęcie działań zaradczych, eliminujących lub redukujących zagrożenia życia i mienia.
Solidne fundamenty
Ta nierozłączność systemu osÅ‚ony hydrologiczno-meteorologicznej znajdujÄ…ca swoje odzwierciedlenie w zintegrowanej metodyce prognostycznej, systemie pomiarowo-obserwacyjnym, technice i technologii przesyÅ‚ania, kontroli, przetwarzania i gromadzenia danych z równolegle prowadzonymi badaniami naukowymi jest ważnym fundamentem Instytutu. CechÄ… charakterystycznÄ… prac nad rozwojem stosowanej meteorologii i hydrologii zawsze byÅ‚o i jest dążenie do praktycznej użytecznoÅ›ci tych dziaÅ‚aÅ„ naukowych w dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej. Obok znanych powszechnie zastosowaÅ„ informacji meteorologicznej oraz inżynierii wodnej w komunikacji, energetyce, budownictwie i rolnictwie, na uwagÄ™ zasÅ‚uguje rola, jakÄ… odgrywa nauka i sÅ‚użba hydrologiczno-meteorologiczna w rozpoznaniu procesów zmian klimatu oraz w gospodarowaniu zasobami wodnymi kraju.
"Z uwagi na zÅ‚ożoność naukowÄ… i wspóÅ‚zależność w skali globalnej procesów pogodowo- i klimatotwórczych, meteorologia jest jednÄ… z dziedzin nauki o charakterze najbardziej miÄ™dzynarodowym spoÅ›ród wszystkich dziedzin zwiÄ…zanych z przedsiÄ™wziÄ™ciami naukowymi"- (D.H. Davies. Sekretarz Generalny Åšwiatowej Organizacji MiÄ™dzynarodowej, 1986).
Na globalnym rynku
Wspomniany miÄ™dzynarodowy charakter badaÅ„ meteorologicznych wymaga stworzenia standardów systemów pomiarowo-obserwacyjnych, detekcyjnych, kontroli jakoÅ›ci, kodowania i transmisji danych, przygotowywania produktów speÅ‚niajÄ…cych oczekiwania spoÅ‚ecznoÅ›ci zarówno globalnej, jak i lokalnej oraz ich upowszechniania. Tak rozbudowany i rozlegÅ‚y system wymaga miÄ™dzynarodowej koordynacji oraz Å›wiadomej, ale dobrowolnej wspóÅ‚pracy systemów funkcjonujÄ…cych w poszczególnych krajach oraz podporzÄ…dkowania tych systemów wymaganiom globalnym. PotrzebÄ™ tego dostrzeżono blisko 150 lat temu, powoÅ‚ujÄ…c w roku 1853 w Brukseli pierwszy skoordynowany i standardyzowany system obserwacji meteorologicznych. Nie jest też przypadkiem, że Åšwiatowa Organizacja Meteorologiczna, wyspecjalizowana agenda ONZ liczy sobie wiÄ™cej czÅ‚onków niż samo ONZ.
W Polsce PaÅ„stwowa SÅ‚użba Hydrologiczno-Meteorologiczna zostaÅ‚a utworzona w roku 1919. W ciÄ…gu blisko 90 lat jej funkcjonowania stworzono nowoczesny, Å›wiatowej klasy zintegrowany system obserwacyjno-pomiarowy, detekcyjny i prognostyczny obejmujÄ…cy swym zasiÄ™giem caÅ‚y kraj oraz poÅ‚udniowÄ… część Morza BaÅ‚tyckiego. Utrzymanie ciÄ…gÅ‚oÅ›ci pracy wspomnianego systemu wymaga znacznych nakÅ‚adów finansowych oraz zatrudnienia wysokospecjalistycznego i czÄ™sto unikalnego w skali kraju zespoÅ‚u inżynierów i techników oraz naukowców. Nie Å‚atwo jest także sprostać wymaganiom niektórych odbiorców produktów IMGW, którzy poprzez dziaÅ‚anie na rynkach globalnych oczekujÄ… stosowania przez Instytut, jednostkÄ™ badawczo-rozwojowÄ…, miÄ™dzynarodowych standardów zarówno w procesach przygotowywania interesujÄ…cego ich produktu, jak i zarzÄ…dzania jednostkÄ…. W tym miejscu należy podkreÅ›lić, iż tworzenie jakichkolwiek oÅ›rodków prognostycznych dla osÅ‚ony PaÅ„stwa i spoÅ‚eczeÅ„stwa przed ekstremalnymi zjawiskami meteorologicznymi i hydrologicznymi oraz katastrofami przez nie wywoÅ‚anymi poza PaÅ„stwowÄ… SÅ‚użbÄ… Hydrologiczno-MeteorologicznÄ…, jest przedsiÄ™wziÄ™ciem nielogicznym i skazanym na niepowodzenie, gdyż dla wykonania takiego zakresu prac, trzeba by powoÅ‚ać drugÄ… sÅ‚użbÄ™ hydrologiczno?meteorologicznÄ… i ponieść podwójne koszty utrzymania, co nie leży w interesie paÅ„stwa i spoÅ‚eczeÅ„stwa. I w tym sensie Instytut Metrologii i Gospodarki Wodnej jest "monopolistÄ…". Tak jak PaÅ„stwowa Straż Pożarna, Policja czy Wojsko Polskie.
Dlatego też niezbÄ™dny jest ciÄ…gÅ‚y, znaczÄ…cy wkÅ‚ad wÅ‚asnych wyspecjalizowanych komórek i zespoÅ‚ów naukowych w prowadzone prace rozwojowe nad metodykÄ… systemu, szczególnie zwiÄ™kszajÄ…cych jego skuteczność, ale także uwzglÄ™dniajÄ…cych tematykÄ™ wynikajÄ…cÄ… z programów wspóÅ‚pracy miÄ™dzynarodowej w strukturach i projektach Åšwiatowej Organizacji MiÄ™dzynarodowej o zasiÄ™gu regionalnym i globalnym. Zapraszamy do dyskusji, przedstawienia swoich argumentów i innych racji.
Maciej Maciejewski, Mirosław Miętus, Mieczysław Ostojski
Odsłony: 3401