Głos uczelni

Utworzono: poniedziałek, 02 czerwiec 2008 Drukuj E-mail
Głos uczelni

Autor: Robert Kwaśnica 2008-06-02

W sprawie proponowanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego reformy nauki i szkolnictwa wyższego zabraÅ‚ gÅ‚os Senat DolnoÅ›lÄ…skiej SzkoÅ‚y Wyższej przyjmujÄ…c 21.05.08. uchwałę, w której przedstawiÅ‚ projekt „Wskaźnika dojrzaÅ‚oÅ›ci kadrowej uczelni” jako stanowisko DolnoÅ›lÄ…skiej SzkoÅ‚y Wyższej w toczÄ…cej siÄ™ dyskusji nad zaÅ‚ożeniami reformy nauki i szkolnictwa wyższego.

W aktualnej dyskusji nad reformą polskiej nauki i szkolnictwa wyższego
za najistotniejsze uznajemy stworzenie precyzyjnych instrumentów pozwalajÄ…cych
na inicjowanie, stymulowanie i stabilizacjÄ™ rozwoju polskich uczelni. Za szczególnie skuteczne uważamy wprowadzenie przejrzystego kryterium okreÅ›lajÄ…cego stopieÅ„ dojrzaÅ‚oÅ›ci kadrowej poszczególnych uczelni. Poniżej przedstawiamy streszczenie projektu tego kryterium (okreÅ›lamy go mianem Wskaźnika DojrzaÅ‚oÅ›ci Kadrowej Uczelni – WDK).

Problem

Istota problemu wyznaczajÄ…cego strukturalnÄ… patologiÄ™ polskiego szkolnictwa wyższego polega na – wytworzonej przez obowiÄ…zujÄ…ce dziÅ› prawo – możliwoÅ›ci istnienia fikcyjnych szkóÅ‚ wyższych. Problem ten wyraża siÄ™ w trzech powiÄ…zanych ze sobÄ… zjawiskach:
– SzkoÅ‚y wyższe sÄ… uznawane za istniejÄ…ce i peÅ‚noprawne także wtedy, gdy nie majÄ… wÅ‚asnej kadry, lub gdy stanowi ona Å›ladowÄ… część pracowników szkoÅ‚y.
– Wyższe szkoÅ‚y niepaÅ„stwowe i paÅ„stwowe zawodowe w sporej części prowadzone sÄ… przez zatrudnionych w tych szkoÅ‚ach na drugim etacie pracowników uniwersytetów.
– Dotychczasowe wymagania kadrowe nie inspirujÄ… zawodowych uczelni paÅ„stwowych i uczelni niepaÅ„stwowych do tworzenia wÅ‚asnej kadry
i do zwiÄ…zanego z tym rozwoju. Pozostawienie bez zmian przepisów – które
nie pobudzajÄ… szkóÅ‚ niepaÅ„stwowych do rozwoju, a uÅ‚atwiajÄ… im pozostawanie w roli szkóÅ‚ stworzonych po to, by dać pracownikom uniwersytetów dodatkowe miejsca pracy – odpowiada wprawdzie interesom znacznej części Å›rodowiska akademickiego, lecz nie sÅ‚uży interesowi nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce.

Proponowane rozwiÄ…zanie

Potrzebna jest taka zmiana przepisów okreÅ›lajÄ…cych wymagania kadrowe wobec uczelni, która uczyni te przepisy scenariuszem rozwoju motywujÄ…cym uczelnie do osiÄ…gania dojrzaÅ‚oÅ›ci kadrowej.
Przepisy te powinny:
– okreÅ›lać wartość progowÄ… wskaźnika dojrzaÅ‚oÅ›ci kadrowej WDK (wyrażajÄ…cego stosunek nauczycieli akademickich zatrudnionych na pierwszym i drugim etacie)
i od spełnienia tego elementarnego warunku uzależniać pozwolenie MNiSzW
na prowadzenie uczelni,
– różnicować i stopniować wskaźniki zatrudnienia na pierwszym etacie powyżej wartoÅ›ci progowej stosownie do rangi nadawanych uczelni uprawnieÅ„,
np. licencjaty, studia magisterskie, uprawnienia doktorskie i habilitacyjne, dotacje budżetowe,
– uzależniać przyznanie uczelni kolejnych uprawnieÅ„ od osiÄ…gniÄ™tego przez niÄ… poziomu dojrzaÅ‚oÅ›ci kadrowej i od speÅ‚nienia wymagaÅ„ bezpoÅ›rednio zwiÄ…zanych z rodzajem uprawnienia,
– dawać czas uczelniom (okresy dostosowawcze) na speÅ‚nienie wymagaÅ„ kadrowych stawianych w zwiÄ…zku z poszczególnymi uprawnieniami,
– stworzyć uczelniom możliwość wyboru drogi awansu i docelowego statusu uczelni stosownie do poziomu osiÄ…gniÄ™tej dojrzaÅ‚oÅ›ci kadrowej.{mospagebreak}

Pytania

Przyjmując powyższe założenia, odpowiedzieć trzeba na trzy pytania:
– Które decyzje MNiSzW i tym samym – które uprawnienia przyznawane uczelniom powinno siÄ™ uzależnić od WDK?
– Na jakim poziomie należy ustalić wartość minimalnÄ… WDK dla poszczególnych uprawnieÅ„?
– Jak dÅ‚ugie powinny być okresy dostosowawcze dla poszczególnych uprawnieÅ„?
Przykład zastosowania WDK
IlustracjÄ… zastosowania WDK może być użycie tego wskaźnika, jako kryterium sÅ‚użącego do oceny i różnicowania uczelni niepaÅ„stwowych ubiegajÄ…cych siÄ™ o dotacjÄ™ do studiów dziennych. PrzykÅ‚adowo, zasady postÄ™powania mogÅ‚yby być w tej sytuacji nastÄ™pujÄ…ce:
– z wnioskiem może wystÄ…pić uczelnia lub jednostka organizacyjna legitymujÄ…ca
się WDK nie niższym niż 0.6 (tzn. 60% kadry na pierwszym etacie),
– wniosek może dotyczyć tylko tych kierunków studiów, które uzyskaÅ‚y akredytacjÄ™ PKA i tych, które sÄ… prowadzone nie krócej niż pięć lat,
– wysokość przyznawanej dotacji powinna być zróżnicowana stosownie
do wartości WDK uczelni lub jednostki organizacyjnej, przykładowo:
 WDK miÄ™dzy 0.6 – 0.69, uprawnia do 25% dotacji,
 WDK miÄ™dzy 0.7 – 0.79, uprawnia do 50% dotacji,
 WDK miÄ™dzy 0.8 – 0.89, uprawnia do 75% dotacji,
 WDK równe lub wyższe od 0.9 uprawnia do 100% dotacji
Wszystkie podane tu wielkości WDK mają jedynie charakter ilustracyjny.
Do ustalenia odpowiednich wartości WDK potrzebna jest analiza stanu zatrudnienia w uczelniach niepaństwowych.{mospagebreak}

Zakładane efekty

StosujÄ…c WDK jako instrument różnicujÄ…cy szkoÅ‚y wyższe możemy pobudzić je do kolejnych zmian, do dziaÅ‚aÅ„ podnoszÄ…cych wartość kadry, a przez to – jakość ksztaÅ‚cenia i badaÅ„ naukowych. A zatem WDK może stać siÄ™ efektywnym narzÄ™dziem inicjujÄ…cym, stymulujÄ…cym i stabilizujÄ…cym rozwój uczelni. Ta prorozwojowa funkcja WDK stwarza szkoÅ‚om wyższym możliwość wyboru i naturalnego (nie zaÅ› dekretowanego) różnicowania. I tak:
– szkoÅ‚y, które nie majÄ… dzisiaj wÅ‚asnej kadry miaÅ‚yby przed sobÄ… dwie możliwoÅ›ci: albo zerwać z fikcjÄ… i przejść do realnego istnienia zatrudniajÄ…c pracowników na pierwszym etacie, albo uznać fakt, że czas pozorów
się kończy i dobiega też kresu ich udawane istnienie;
– szkoÅ‚y zatrudniajÄ…ce dziÅ› część pracowników na pierwszych etatach, wiedziaÅ‚yby, że dalszy ich rozwój i kolejne awanse zależą od rozbudowy
tej kadry; miałyby one jasną perspektywę: im pełniejsza kadra własna,
tym więcej uprawnień i tym większe ich szanse na stabilną i wysoką pozycję na rynku.
 Wprowadzenie WDK może okazać siÄ™ pomocne w rozwiÄ…zywaniu problemów wieloetatowoÅ›ci. W proponowanym scenariuszu pracownicy drugoetatowi okazujÄ… siÄ™ przydatni tylko w okresach dostosowawczych i częściowo tylko
po ich upÅ‚ywie. Nie liczÄ… siÄ™ w ogóle do minimów naukowych (doktorskich
i habilitacyjnych). Można ich zaliczyć tylko do jednego minimum licencjackiego i jednego magisterskiego i to tylko na pewien czas. Dotacje dla studiów dziennych sÄ… osiÄ…galne tylko wtedy, gdy wiÄ™kszość kadry zatrudniona jest na pierwszych etatach i rosnÄ… wraz ze wzrostem przewagi wÅ‚asnej kadry nad drugoetatowÄ…. Wszystko to może sprawić, że uczelniom przestanie siÄ™ opÅ‚acać zatrudnianie nauczycieli akademickich na drugich etatach.
 WDK może też pozytywnie wpÅ‚ynąć na paÅ„stwowe wyższe szkoÅ‚y zawodowe. ChcÄ…c utrzymać siÄ™ na rynku, musiaÅ‚yby zatrudnić minimum 50% kadry naukowo-dydaktycznej na pierwszych etatach. Takie zachowanie tych szkóÅ‚ mogÅ‚oby spowodować, że część pracowników uniwersytetów przejdzie do nich, uwalniajÄ…c tym samym miejsca w samych uniwersytetach. Należy sÄ…dzić, że rektorzy zrzeszeni w KRASP przyjÄ™liby to z zadowoleniem.
 Wprowadzenie WDK mogÅ‚oby sprzyjać upowszechnieniu siÄ™ innych form zatrudnienia: kontrakty, umowy o dzieÅ‚o.
 WDK mógÅ‚by być także sprawnym instrumentem wspomagajÄ…cym dziaÅ‚ania PKA.
 Trudno przecenić pozytywne skutki, jakie wprowadzenie WDK mogÅ‚oby spowodować w dyskursie spoÅ‚ecznym. Ci politycy i dziennikarze, a także pracownicy uniwersytetów, którzy dzisiaj - nie bez racji przecież – odmawiajÄ… niektórym uczelniom niepaÅ„stwowym prawa do miana szkoÅ‚y wyższej
i generalizujÄ…c te opinie przenoszÄ… je – tym razem bezpodstawnie – na caÅ‚e Å›rodowisko tych uczelni, straciliby koronny argument. Wiąże siÄ™ to bezpoÅ›rednio z dyskusjÄ… o tym, czy i ewentualnie jak wspomagać uczelnie niepaÅ„stwowe z budżetu. W tej dyskusji przeważyć może jeden argument: uczelnie niepaÅ„stwowe same zainteresowane sÄ… surowymi – tzn. nakÅ‚adajÄ…cymi na nie twardy rygor rzetelnoÅ›ci – a przy tym czytelnymi i trwaÅ‚ymi reguÅ‚ami gry.

Odsłony: 3556
DMC Firewall is a Joomla Security extension!