Recenzje (el)
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 735
Fundacja Oratio Recta wydała książkę prof. Andrzeja Andrusiewicza – historyka, politologa, socjologa, badacza Wschodu, w tym historii Rosji – Buntownicy i marzyciele.
Jest to rzecz o rewolucji rosyjskiej, rewolucjonistach i terrorystach, jak mówi podtytuł, opis wbrew fałszom i mitom, w jakie szczególnie ta część świata jest w Europie bogata.
Gdyby zapytać każdego, kto ukończył szkołę średnią, co na lekcjach sprawiało mu najwięcej trudności, z pewnością byłaby to historia XX wieku, a nawet jeszcze wcześniejsza – końca XIX i początku XX stulecia. Nagromadzenie wydarzeń, skomplikowane stosunki polityczne i społeczne wynikające z rozwoju kapitalizmu, tworzenia się państw narodowych oraz mnogość idei, jakie wówczas krążyły – nie mówiąc już o partiach politycznych, stronnictwach, relacjach między nimi, międzynarodowym ruchu robotniczym – wytwarzały w młodych umysłach istny mętlik. Zwłaszcza, że działo się to wszystko w pokoleniach dziadków i rodziców, czyli na tyle dawno, aby uznać te wydarzenia za prehistorię.
Ale pokolenia te dorosły, same się zestarzały i … nadal nie znają tego okresu dziejów – nawet na kontynencie europejskim. Raz, że wiedza ta jest rozległa, dwa – że mało popularyzowana. Co najwyżej istnieją propagandowe wersje historii, których prawdziwości nie sprawdzają nawet ich autorzy (czytaj: politycy). Stąd każda książka napisana przez fachowca, który „zęby zjadł” na badaniu określonych zjawisk, historii zdarzeń, który ma ogromną wiedzę, pozwalającą osadzić badane wydarzenie czy postać historyczną w szerokim kontekście ówczesnego świata jest na wagę złota. Tak jest i w tym przypadku.
Dzieje Rosji– szczególnie okres poprzedzający Rewolucję Październikową -są w Polsce niczym tabula rasa. Najbardziej znana Historia Rosji Ludwika Bazylowa i Pawła Wieczorkiewicza (wyd. Ossolineum) jest niedostępna nawet we wtórnym obiegu. A cóż dopiero mówić o bardziej szczegółowych badaniach dotyczących procesu dojrzewania ideowego i organizacyjnego do rewolucji, przedstawieniu go na tle rosnącej w siłę klasy robotniczej na Zachodzie, ale i w Rosji, specyficznej kultury Rosji (rola intelektualistów, pisarzy), jej społeczeństwa, które na przełomie wieków było społeczeństwem agrarnym, nie robotniczym. Zwłaszcza, że nauka ciągle odkrywa nieznane aspekty wielu wydarzeń i w samej Rosji, w której po 100 latach nastąpiła restytucja kapitalizmu, toczy się obecnie dyskusja przewartościowująca zdarzenia z początku XX w. Także Rewolucję Październikową, której zasadności nie podważały co najmniej dwa pokolenia.
Andrzej Andrusiewicz, pokazując napięcia polityczno-społeczne zarówno w Europie, jak i w Rosji, które doprowadziły do rewolucji robotniczych w kilku państwach, wojen (Rosji z Japonią, Wielkiej Wojny), a wreszcie do Rewolucji Październikowej w Rosji, udowadnia, że jej wybuch był nieunikniony. Prowadzi czytelnika do tego wniosku poprzez pokazanie fermentu umysłowego końca XIX w., sprzeczności klasowych i stopniowego rozpadu samodzierżawia jako formy sprawowania władzy.
Przedstawia sposoby, jakimi się posługiwali pierwsi spiskowcy w swojej walce (dzisiaj ocenilibyśmy je jako amatorszczyznę), ich organizacje, niedojrzałe partie polityczne. Od idealizmu, poprzez nihilizm, anarchizm, do terroryzmu i terroru rewolucji.
Pokazuje najważniejsze spory ideowe „gigantów rewolucji” tamtego okresu, począwszy od pierwszych teoretyków jak Czernyszewski, Turgieniew, poprzez Bakunina, Kropotkina, Plechanowa, po spór najważniejszy – Lenina i Trockiego, zwolennika wiecznej rewolucji. I dylematy rewolucjonistów: z kim robić rewolucję? Z chłopami stanowiącymi 70% społeczeństwa u progu XX wieku, czy z robotnikami, których było zaledwie 250 tysięcy?
To dojrzewanie do socjaldemokracji przebiegało poprzez ciągłe podziały i tworzenie odrębnych bytów politycznych: bolszewików, mienszewików, eserowców, oczywiście skłóconych ze sobą i toczących otwarte i zacięte spory ideowe.
Skutki zwycięstwa Rewolucji Październikowej, którą autor nazwał pierwszą rewolucją kolorową – według obecnych ocen są trudne do oszacowania. Andrzej Andrusiewicz takiej analizy zresztą nie przeprowadza. Interesują go idee, jakie krążyły w Rosji i Europie przed największą rewolucją socjalistyczną, ich twórcy i liderzy partii oraz działania, jakie podejmowali. Ideom, które wykluwały się zarówno w Rosji, jak i w dużych europejskich ośrodkach, gdzie przebywała na emigracji część elity intelektualnej Rosji poświęcił on pierwszą część książki. W drugiej skoncentrował się na pokazaniu kilku wybitnych rewolucjonistów, w tym Polaków i ich czynów.
„Książka jest szeroką i barwną panoramą losów postępowej inteligencji rosyjskiej i polskiej oraz buntujących się robotników” – napisał Wydawca. Od siebie dodam, że poza solidną dawką wiedzy jest także znakomitą lekturą do licznych porównań z obecnymi czasami. Pokazuje bowiem schematy działań, które w polityce nie zmieniły się w ostatnich 100 latach (żeby tylko trzymać się okresu opisywanego w książce), a niektóre żywcem nawet są przenoszone „tu i teraz”.
Anna Leszkowska
Buntownicy i marzyciele. O rewolucji rosyjskiej, rewolucjonistach i terrorystach, Andrzej Andrusiewicz, Wyd. Fundacja Oratio Recta, Warszawa 2021, s. 325
- Autor: tm
- Odsłon: 1894
Frans de Waal – światowej sławy prymatolog, etolog, profesor psychologii na Uniwersytecie Emory - jest autorem książki pt. Bystre zwierzę w tłumaczeniu Łukasza Lamży, która wydało Wydawnictwo Copernicus Center Press.
„Czy jesteśmy dość mądrzy, aby zrozumieć mądrość zwierząt? – tym podtytułem autor wyraźnie daje czytelnikowi wskazówkę, o czym książka traktuje i jakim ideom hołduje jej autor. To nowy antropomorfizm, pokazujący iż w gruncie rzeczy jesteśmy zwierzętami, choć każdy gatunek ma własną rzeczywistość poznawczą, a każdy organizm swoje uwarunkowania ekologiczne i styl życia. Głównym celem autora było przekazanie entuzjazmu dla programu kognitywistyki ewolucyjnej i pokazanie, w jaki sposób stała się ona szanowaną nauką opartą na rygorystycznych obserwacjach i eksperymentach.
Mimo, że inteligencja zwierząt jest dla wielu osób oczywista, naukowcy niczego nie przyjmują bezkrytycznie. Interesują ich dowody, które w odniesieniu do procesów poznawczych zwierząt są już dziś przytłaczające. Ale do niedawna naukowcy przypisujący zwierzętom świadomość, umiejętności językowe czy zdolność logicznego myślenia nie byli poważnie traktowani w swoim środowisku. Ta postawa niekoniecznie wynikała z badań naukowych – często jej przyczyną były względy ideologiczne i brak empatii.
Dzisiaj, kiedy naukowcy ciągle odnajdują u zwierząt umiejętności, które wydawały się wyjątkowe dla gatunku ludzkiego, zwolennicy tezy o wyjątkowości człowieka muszą uznać, że albo przecenili jego możliwości, albo nie docenili możliwości innych gatunków. (tm)
Bystre zwierzę, Frans de Waal, Wydawnictwo Copernicus Center Press, Kraków 2016, wyd. I, s. 437, cena 49,90 zł (w tym VAT), dostępna także jako e-book.
- Autor: al
- Odsłon: 1298
Nakładem Wydawnictwa Copernicus Center Press ukazała się książka Orena Harmana w tłumaczeniu Tomasza Lanczewskiego pt. Cena altruizmu. George Price i poszukiwanie źródeł moralności.
Autora książki, historyka nauki i pisarza specjalizującego się w teorii ewolucji oraz wzajemnych oddziaływaniach pomiędzy koncepcjami naukowymi, społecznymi i filozoficznymi zainteresowało życie i twórczość naukowa amerykańskiego genetyka populacyjnego i teoretyka ewolucji – George’a Price’a (1922-75), jednego z najwybitniejszych ewolucjonistów od czasów Darwina.
Price, którego nazwisko przeszło do historii nauki nie tylko z powodu równania Price’a, ale i ewolucyjnie stabilnej strategii wywiedzionej z teorii gier, czy sformalizowania podstaw fundamentalnej teorii naturalnego doboru Fishera, po latach (i losowych zdarzeniach związanych z chorobą) stał się z ewolucjonisty kreacjonistą. Pod koniec życia rozdał cały swój majątek i popełnił samobójstwo.
Książka Cena altruizmu, oprócz warstwy biograficznej amerykańskiego badacza, to także opis XX-wiecznej myśli naukowej, ale i opowieść o poszukiwaniu życzliwości i altruizmu.(al.)
Cena altruizmu. George Price i poszukiwanie źródeł moralności, Oren Harman, Copernicus Center Press, Kraków 2017, wyd. I, s. 645, cena 89,90 zł (w tym VAT).