Recenzje (el)
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1516
Polki, które rządziły Kremlem – taki tytuł nosi książka Violetty Wiernickiej, wydana przez wydawnictwo Bellona.
Autorka opisuje w niej losy sześciu Polek, które – począwszy od XVII wieku po wiek XX – odegrały niemałą rolę w życiu politycznym Rosji i dworów europejskich.
Do najbardziej znanych należy Maryna Mniszchówna, która była żoną dwóch carów: w 1605 poślubiła Dymitra Samozwańca I (ponoć syna Iwana Groźnego), zamordowanego 11 miesięcy później, a następnie Dymitra Samozwańca II, (Łżedymitra), podszywającego się pod Samozwańca Dymitra I. Jej koniec życia był tragiczny – prawdopodobnie została zamordowana, jak wcześniej jej trzyletni syn (ze związku z Łżedymitrem).
Drugą polską carową (od 1680 – 1681) była Agafia Gruszecka, żona Fiodora III Romanowa. Jej życie u boku cara trwało krótko, zaledwie rok – zmarła w trzy dni po urodzeniu dziecka (syna, który też nie przeżył).
Marię Światopełk-Czetwertyńską (żonę księcia Naryszkina) łączył z carem Aleksandrem I od 1803 roku 13 letni romans, gdyż zerwanie małżeństwa cara z Ludwiką badeńską okazało się niemożliwe. Oboje jednak pokazywali się publicznie jako małżeństwo, a z tego związku urodziło się troje dzieci.
Joanna Grudzińska była z kolei morganatyczną żoną Wielkiego Księcia Konstantego, którego poślubiła w 1820 roku, a który trzy lata później zrzekł się praw do tronu rosyjskiego na rzecz młodszego brata Mikołaja. Zmarła w 1831 roku, pół roku po śmierci Konstantego.
Mniej znana jest historia Julii Hauke, której udany (pięcioro dzieci) wieloletni związek małżeński (1851), też morganatyczny, z Aleksandrem Heskim, protegowanym Mikołaja I, wywołał wielki skandal obyczajowy na skoligaconych dworach Europy.
Z kolei Matylda Krzesińska primabalerina Teatru Maryjskiego w Petersburgu z rodziną carską była związana poprzez trzech kochanków. Słynny romans łączył ją z carewiczem Mikołajem II, a po jego ożenku związała się z Wielkim Księciem Sergiuszem Michajłowiczem i Wielkim Księciem Andrzejem. Podczas rewolucji bolszewickiej, podczas której zginął Sergiusz, uciekła z Księciem Andrzejem i synem do Francji, gdzie zmarła w 1971 roku, mając 99 lat.
Autorka, uzasadniając wybór postaci, które przybliża czytelnikowi, pisze, że był on podyktowany splotem ich życiorysów z losami cesarzy Rosji oraz dworu imperialnego. Drugim czynnikiem, jaki brała pod uwagę był fakt słabej znajomości w Polsce ich dokonań. Czytelnik natomiast z tych opowieści o Polkach wysnuje pewnie jeszcze inne wnioski: prawie wszystkie opisywane panie olśniewały swoją urodą oraz strojami, co zwłaszcza w XVII w. na carskim dworze było szeroko komentowane i zapewne podziwiane, a może i naśladowane. Wszystkie były też kobietami wykształconymi, mądrymi, odważnymi, wytrwałymi i nowoczesnymi. Czyli – podobnymi do dzisiejszych Polek. Barwne o nich opowieści ilustrowane są ponadto licznymi ilustracjami (niestety, nie najlepszej jakości), przypisami oraz obszerną, wielojęzyczną bibliografią. (al)
Polki, które rządziły Kremlem, Violetta Wiernicka, Bellona, Warszawa 2018, s. 358, książka dostępna także jako e-book.
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 654
Pod prąd wołanie daremne to najnowsza książka wybitnego polskiego politologa prof. Stanisława Bielenia. Złożyły się na nią eseje z ostatnich kilku lat publikowane poza środowiskiem uniwersyteckim, m.in. w Sprawach Nauki.
Autor – zwolennik realizmu politycznego, wrażliwy na prawdę - przedstawia w nich swoje stanowisko – niezależne i wolne od koniunkturalizmu - w najistotniejszych kwestiach współczesnego świata i Polski, wychodząc z założenia, iż emocjonalne podchodzenie do konfliktów politycznych nie ułatwia ich rozwiązania, a każda wojna jest najgorszym wyjściem z trudnej sytuacji.
Nie są to więc eseje obecnie „poprawne” politycznie. Co dziwne – biorąc pod uwagę wolność słowa na uniwersytecie (chyba to prawo jeszcze obowiązuje?) – wyrażane przez Profesora poglądy (m.in. na temat poszukiwania pokojowego kompromisu na każdym poziomie życia społecznego) - spotkały się z niezrozumieniem i opresją środowiska uniwersyteckiego; jak się okazało - nietolerancyjnego, mocno dogmatycznego i konformistycznego.
Ostracyzm środowiska uczelnianego dotknął zresztą nie tylko prof. Bielenia (pisaliśmy o tym w SN Nr 6-7/22 - Na UW znaleziono pierwszą czarownicę) - także politologów z innych państw, którzy odważyli się publicznie wypowiadać swoje zdanie na temat konfliktu na Ukrainie, odmienne od obowiązującej narracji. Mamy zatem do czynienia z nową odsłoną dyskusji, na ile politologia winna być apolityczna, a politolodzy oderwani od przedmiotu swoich badań.
Nie bez kozery zatem autor pisze, iż „nie chcę, aby politologia znowu stała się nauką dworską i serwilistyczną. Nawet nie wobec konkretnej władzy, ale wobec wszystkich dogmatów neoliberalnego kapitalizmu. W dziedzinie nauk politycznych i stosunków międzynarodowych badacze nie mogą pozostawać obojętni, ani tym bardziej służebni wobec obowiązującej doktryny i odgórnie narzucanej poprawności. Tylko wtedy obronimy wolne (i demokratyczne) społeczeństwo, jeśli jako ludzie nauki będziemy recenzować i konstruktywnie inspirować rządzących, a także szerokie kręgi społeczne, do myślenia opartego na realizmie i rzetelnej edukacji”.
Dzięki takiej postawie autora czytelnicy, którzy mają potrzebę zrozumienia świata i poznania go od innej, pozbawionej koniunkturalizmu, strony niż nachalna propaganda mainstreamowych mediów dostają do ręki wiedzę najwyższej jakości: bezstronne, wynikające z naukowego warsztatu i rzetelności oraz uczciwości badawczej spojrzenie na konflikty między państwami, prawo międzynarodowe (dotąd obowiązujące, mimo nagminnego jego łamania i niszczenia), problemy suwerenności, czy historyczne procesy (często pomijane lub zapomniane) determinujące rzeczywistość.
Autor nie ukrywa też krytycznego spojrzenia na polską dyplomację i politykę zagraniczną, zatroskania o poziom polskiej politologii i uniwersytetu w ogóle. „Mam świadomość – pisze prof. Bieleń – że swoim „wołaniem” nie muszę przekonywać przekonanych do realistycznej wizji rzeczywistości, a oponentów pozostawiam z nadzieją, że wraz ze zmianą okoliczności będą stopniowo przybliżać się do wyzwolenia spod reglamentowanych prawd i ideologicznych dogmatów. Chciałbym więc dedykować ten zbiór esejów politycznych każdemu, komu droga jest debata publiczna wokół spraw najważniejszych dla bytu narodowego i nowoczesnej tożsamości. Abyśmy nie stracili najważniejszej wrażliwości świata akademickiego – wrażliwości naprawdę!”
Do czytania tej lektury nie trzeba przekonywać nikogo, kto zna publicystykę i teksty stricte naukowe autora – erudyty, posługującego się pięknym, zrozumiałym, dziś mało spotykanym nawet w nauce językiem. Zbiór esejów (zebranych w pięciu rozdziałach tematycznych) prof. Bielenia to bowiem „perełki politologicznej eseistyki naukowej” – jak określił je w recenzji książki prof. Wiesław Czyżowicz. Perełki, których wartość doceni każdy, któremu bliska racjonalność, prawda, uczciwość i brak zakłamania.
Anna Leszkowska
Pod prąd wołanie daremne, Stanisław Bieleń, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2023, s. 368
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1650
Oficyna Wydawnicza SGH wydała książkę pt. Polityka gospodarcza, autorstwa Dariusza K. Rosatiego.
Jak podaje autor w przedmowie do książki, monografia została opracowana na podstawie cyklu wykładów z polityki gospodarczej, jakie prowadził w latach 2010 – 2016 dla studentów SGH. Decyzja o ujęciu omawianych na wykładach zagadnień w formie zwartej wynikała z faktu, iż polska literatura ekonomiczna liczy bardzo niewiele całościowych prac obejmujących zagadnienia polityki gospodarczej, a zwłaszcza uwzględniających doświadczenia kryzysu gospodarczego i finansowego lat 2008 – 2012.
Głównym celem książki stało się więc dostarczenie czytelnikom podstawowego kompendium współczesnej wiedzy na temat teorii i praktyki gospodarczej. Głównym obszarem, jakim autor się zajmuje w tej publikacji jest polityka makroekonomiczna, obejmująca politykę fiskalno-budżetową, pieniężną oraz politykę kursową. Omawia w niej też politykę nadzoru makroostrożnościowego nad sektorem bankowym. Mniej uwagi poświęca natomiast kwestiom mikroekonomicznym, z wyjątkiem polityki podatkowej, której dotyczy osobny rozdział. Nie rozważa też zagadnień polityki wzrostu gospodarczego, polityki zrównoważonego rozwoju oraz polityki społecznej.
Z ośmiu rozdziałów książki, dwa pierwsze dotyczą ram i podstaw polityki gospodarczej, kolejne pięć koncentruje się ściśle na polityce gospodarczej, a ostatni został poświęcony międzynarodowej koordynacji polityki gospodarczej.
W sumie czytelnik – student, polityk, praktyk zajmujący się polityką gospodarczą, ale i zwykły Kowalski interesujący się ekonomią – otrzymuje uporządkowany zasób wiedzy z wybranych, obszernych jej dziedzin. Wiedzy rzetelnej, podanej w sposób niezwykle przystępny językowo, elegancki edytorsko, z wielką dbałością o formę, co dzisiaj jest rzadkością. (al.)
Polityka gospodarcza. Wybrane zagadnienia, Dariusz K. Rosati, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2016, wyd. I, s. 966
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1614
Polityka wschodnia Polski – między fatalizmem geopolitycznym a klątwą niemocy to tytuł książki pod redakcją Stanisława Bielenia wydanej przez Akademię Humanistyczną w Pułtusku oraz Oficynę Wydawniczą ASPRA-JR.
Obchody 100-lecia odzyskania niepodległości przez Polskę skłoniły grupę naukowców skupionych wokół Międzyinstytutowej Pracowni Badań nad Rosją i Państwami Poradzieckimi na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego do podjęcia analizy zagranicznej polityki Polski na kierunku wschodnim.
Jej owocem były nie tylko naukowe konferencje, ale i omawiana książka, w której zebrano teksty 15 autorów odnoszących się do różnych aspektów polityki Polski wobec Litwy, Białorusi, Ukrainy, a nade wszystko – Rosji.
Jak pisze prof. Stanisław Bieleń we wstępie, w polskiej polityce wschodniej dominuje emocjonalność i afektywność, a co gorsza – także irracjonalizm, czyli działanie na własną szkodę. Polska polityka wschodnia w ostatnich 30 latach stanowiła z jednej strony zespół mniej lub bardziej spójnych przedsięwzięć, które świadczyły o zaangażowaniu i determinacji rządzących na rzecz nowego ułożenia stosunków z Litwą, Białorusią, Ukrainą oraz Rosją, ale obecnie pożądany byłby bilans wzajemnych dokonań i zaniechań, co oznacza być może otwarcie nowej perspektywy traktatowej.
Po zmianie ustroju w Polsce, naszą politykę wschodnią determinowały („odgrzebane” sprzed wojny) idee misjonizmu i prometeizmu, u źródeł których leży przekonanie o wyższości Zachodu nad Wschodem oraz naiwność co do interesów i działań Zachodu. W zderzeniu tych idei z Realpolitik, jaką prowadzi Rosja, są one w realizacji skazane na porażkę.
Najsłabszym ogniwem w polityce wschodniej jest jednak brak jakiejkolwiek inicjatywności na rzecz poprawy stosunków z Rosją – pisze redaktor tomu. Przyczynia się do tego brak rzetelnej diagnozy własnych interesów oraz szans i możliwości ich realizacji. Ich miejsca zajęły obsesje antyrosyjskie i strach przed Rosją. Brakuje spójnej wizji i koncepcji strategicznej, pozwalającej na zidentyfikowanie Rosji jako ważnego sąsiada, z którym wiążą Polskę partnerskie, równoprawne relacje, a także interesy dalekosiężne, związane z bezpieczeństwem surowcowo – energetycznym, chłonnym rynkiem zbytu i szlakiem tranzytowym na wschód, do Azji Środkowej i do Chin.
Proponowane w książce autorskie spojrzenia na tytułowe zagadnienie mają na celu krytyczne i realistyczne przewartościowanie wielu dotychczasowych podejść do problematyki polityki wschodniej Polski z pozycji moralistycznych i irracjonalnych. Wynikiem tych przewartościowań powinna stać się refleksja, tak w kręgach politycznych, jak i wspierających je kręgach intelektualnych, że nadchodzi czas, aby na nowo rozważyć cele i sposoby realizacji tej polityki - pisze prof. Bieleń.
Książka – z wieloma znakomitymi esejami, (wyróżnię tu najobszerniejszy, Jarosława Dobrzańskiego - „Pożegnanie z Giedroyciem”), artykułami poruszającymi różne aspekty stosunków Polski ze wschodnimi sąsiadami w przeszłości i obecnie jest dobra bazą do takiej dyskusji, niekoniecznie tylko w gronie naukowym i politycznym. To książka dla wszystkich chcących spojrzeć na tę stronę świata oczami szeroko otwartymi.(al.)
Polityka wschodnia Polski – między fatalizmem geopolitycznym a klątwą niemocy, red. Stanisław Bieleń, wyd. Akademia Humanistyczna w Pułtusku oraz Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Pułtusk – Warszawa, 2019, s.440.