Nauka i sztuka (el)

Autor: Anna Leszkowska

Opublikowano: 28 lipiec 2015

Odsłon: 3087

Międzynarodowe Stowarzyszenie Krytyków Teatralnych, sekcja polska AICT, przyznające od 1957 roku Nagrodę im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego najwybitniejszym twórcom polskiego teatru, w tym roku uhonorowało tym wyróżnieniem Włodzimierza Staniewskiego – twórcę Ośrodka Praktyk Teatralnych Gardzienice.

Dziełem Włodzimierza Staniewskiego jest stworzenie autorskiego, nowatorskiego i unikatowego, „profesjonalnie alternatywnego” teatru o światowej sławie – mitycznych Gardzienic. Teatru, który od 35 lat zachwyca swoimi spektaklami, rozwija się, buduje się i edukuje młodzież. Teatru, w którym muzyka, zwłaszcza pieśń, pełni rolę szczególną, cementującą wspólnotę, ale i wznoszącą wykonawców i widzów na poziom ekstatycznych doznań. Teatru, który – jak żaden inny – scementował słowo z muzyką i gestem, oprawiając tę triadę w ramy malarstwa i rzeźby.

 

Gdy studiuje się drogę twórczą Włodzimierza Staniewskiego, widać na niej etapowość wędrowania – zarówno w sensie dosłownym, jak i metaforycznym.

Pierwsze dosłowne wędrówki zaczynają się od Barda Śląskiego, gdzie się urodził, poprzez Oborniki Śląskie, które były miastem jego dzieciństwa i Kraków – gdzie rozpoczął studia filologiczne na UJ oraz aktorskie w studiu aktorskim przy teatrze STU Krzysztofa Jasińskiego w 1969 r.


Początek wędrówki artystycznej – na razie jako aktora - to rok 1970 r., kiedy debiutuje jako aktor w Krajobrazach – spektaklu poetyckim, osadzonym na poezji Tadeusza Nowaka. W tym samym roku zagrał jeszcze w  Wędrówkach mistrza Kościeja, a następnie w Spadaniu - jednym z  najbardziej znanych spektakli Teatru STU, opartym  na motywach poematu Stanisława Różewicza.
 

Siła tego spotkania z teatrem Jasińskiego widoczna jest w późniejszej twórczości Włodzimierza Staniewskiego już jako reżysera, przy wypracowywaniu własnej drogi artystycznej. W jego wizji teatru naczelne miejsce zajęła – podobnie jak u Krzysztofa Jasińskiego - wszechstronność środków wyrazu teatralnego. Po drugie - kameralność: bliski kontakt z widzem, umożliwiający przepływ owej energii, która sprawia, że spektakl staje się aktem strzelistym. Po trzecie – muzyka, śpiew i zaśpiew, rytm, szybkie tempo przedstawienia, i po czwarte - sposób gry aktorskiej, akcentującej zbiorowość, ale nie rezygnującej z roli aktora- solisty.
To, co obu twórców – jak się później okazało - różniło, to wybór miejsca działania artystycznego (Włodzimierz Staniewski wybrał wieś, jako środowisko bardziej autentyczne, pozwalające trafić do źródeł teatru i budować go od nowa), estetyka przedstawień i rola pieśni, która u Włodzimierza Staniewskiego stanie się motorem spektaklu.

Ale w 1971 r. Włodzimierz Staniewski jest jeszcze aktorem (i studentem UJ) i w tej roli spotyka się z Jerzym Grotowskim. Spotykają się na festiwalu Sztuk Współczesnych, gdzie teatr STU wystawia Spadanie i Grotowski namawia go do przeniesienia się do Wrocławia (tam, na Uniwersytecie Wroclawskim Staniewski kończy filologię), do teatru Laboratorium. Tak zaczyna się drugi, mający wpływ na ukształtowanie postawy twórczej, filozoficznej etap wędrówki Włodzimierza Staniewskiego – od aktorstwa do sformułowania idei teatru, jaki mu w duszy gra.

Współpraca z Grotowskim trwa cztery lata – w tym czasie Włodzimierz Staniewski staje się najbliższym współpracownikiem założyciela Teatru Laboratorium, który widzi w nim swojego następcę. Jednak – jak to bywa z wielkimi indywidualnościami – ich drogi się rozchodzą z powodów merytorycznych. Jerzy Grotowski preferuje teatr zamknięty, bez kontekstu społecznego, odwołujący się do przeżyć intymnych jednostki. Włodzimierz Staniewski natomiast ceni realia życia społecznego, zespołowość, ma potrzebę docierania do źródeł kultury i bliskiego kontaktu z widzem, który ostatecznie weryfikuje pracę reżysera.

I tu zaczyna się kolejna faza wędrówki, ściśle artystyczna, której efektem jest stworzenie słynnego na całym świecie Ośrodka Praktyk Teatralnych Gardzienice. Wędrówka ta jednak odbywa się po wyboistej początkowo drodze. W 1976 r. Włodzimierza Staniewskiego niesie – zapewne już w pewnej mierze ukształtowany przyszły manifest artystyczny – w lubelskie. Zatrzymuje się na chwilę w teatrze Henryka Kowalczyka Scena 6 w Lublinie, i w czerwcu 1976 r. zaczyna „eksplorować” (początkowo z Ewą Benesz) lubelskie wsie w poszukiwaniu inspiracji do ostatecznego sformułowania artystycznych zamiarów i utworzenia własnego zespołu.

Tak trafia do Gardzienic, gdzie w siedzibie Uniwersytetu Ludowego organizuje pierwsze seminarium teatralne, z którego słuchaczy wyłania się trzon zespołu – „konstelacja” – przyszłego Ośrodka Praktyk Teatralnych Gardzienice. Tworzą go przyszli aktorzy teatru: Henryk Andruszko, Jan Bernard, Tomasz i Jadwiga Rodowiczowie, Mariusz Gołaj, Anna Zubrzycka, Waldemar Sidor, Jan Tabaka i Wanda Wróbel. Po paru miesiącach, późną jesienią, nowo powstały zespół zorganizował pierwszą (pieszą!) wyprawę do wsi Zamojszczyzny, dając początek temu zjawisku teatralnemu, kulturalnemu, naukowemu i edukacyjnemu, któremu na imię Gardzienice.
 

Wybór lokalizacji teatru tak uzasadnia po latach: „Trzeba było się oddalić, znaleźć się w jakimś innym kontekście, jakimś punkcie, z którego można by złorzeczyć, przeciwstawiać się, protestować przeciwko temu, co zdarzało się w głównym nurcie życia kulturalnego i życia społecznego. Ja byłem wcześniej dobrze osadzony w środowisku teatrów studenckich, tak zwanym środowisku alternatywnym. I miałem wszelkie dane po temu, by się w tym środowisku spełniać. Później byłem też dobrze osadzony w środowisku profesjonalnej awangardy i również tam miałem wszystkie dane by się spełniać. Ale kusił mnie inny biegun, to był biegun «polskiego rezerwatu», «polskich Indian». Taki biegun, z którego czerpali polscy romantycy. Biegun mający autentyczny, twardy grunt, mający swoje własne wartości uprawiane i kultywowane od wieków. Mało tego, to był biegun, który sprzeciwiał się całej strukturze politycznej, w której wtedy żyliśmy. Bo to wieś broniła prawa do własności i indywidualizmu”.

 

Czym są Gardzienice? Najlepiej oddaje to pełna ich nazwa - Ośrodek  Realizacji i Badań Praktyk Teatralnych. A jakie to praktyki? To początkowo poszukiwanie tego, co zachowało się jeszcze w kulturze ludowej słowiańszczyzny z czasów historycznych i twórcze przekształcenie (lub zderzenie) tej tradycji – poprzez kulturę wysoką  – w spektakl teatralny, którego ostateczny kształt wciąż ewoluuje, skutkuje też sympozjami i służy jako materiał dydaktyczny w powołanej przez Staniewskiego w Gardzienicach Akademii Praktyk Teatralnych. Ale później, to także odkrywanie tradycji świata hellenistycznego, a ostatnio – kultury Indii i czerpanie z nich inspiracji do własnej opowieści o świecie i człowieku.
 

Gardzienice to zatem filozofia i proces tworzenia, który też przecież jest swoistą – często wieloletnią -  wędrówką: począwszy bowiem od rekonesansu w tzw. terenie, bliższemu pracy etnografa czy antropologa niż artyście, poprzez wyprawy zespołowe – kilkudniowe, ale i kilkutygodniowe w te miejsca i spotkania z rdzennymi mieszkańcami,  ćwiczenia, poprzez próby dochodzi do  prezentacji dokonanej pracy podczas Zgromadzeń. Proces, w którym najważniejszą rolę – obok idei – pełni muzyka, zwłaszcza pieśń wykonywana zespołowo, polifoniczna. Bowiem muzyka – jak podkreśla Staniewski – „jest początkiem i istotą każdej rzeczy, którą powołujemy”. 
 

Ta metoda pracy teatralnej nazwana ekologią teatru, sformułowana w manifeście artystycznym założyciela Gardzienic w 1980 r. - „Po nowe naturalne środowisko teatru”, została uznana za jedną z ważniejszych metod pracy z aktorem w XX w. Wiąże się ona także z wypracowaną – razem z Tomaszem Rodowiczem i Mariuszem Gołajem - metodą treningu aktorskiego, bazującą na muzyczności i wzajemności – ćwiczeniu gibkości ciała, aby moc uzyskać  „śpiewany ruch”. Ten sposób ekspresji, który  ujawnił się w pełni w Żywocie protopopa Awwakuma (1983), spektaklu zachwycającym absolutnym zespoleniem wszystkich sztuk, żywiołowym i magicznym, będzie już we wszystkich późniejszych przedstawieniach znakiem szczególnym teatru Włodzimierza Staniewskiego.

Siłą rzeczy, taka „technologia tworzenia” wymaga czasu, toteż Włodzimierz Staniewski w ciągu 35 lat istnienia Gardzienic stworzył „tylko” dziesięć spektakli, począwszy od  Spektaklu wieczornego, 1977 (w którym wykorzystał fragmenty Gargantui i Pantagruela Rabelaise’a, oraz Dziadów Mickiewicza), poprzez Gusła, 1981 (też z wykorzystaniem Dziadów), Żywot Protopopa Awakuuma (1983), Carmina burana, 1990, Metamorfozy albo Złoty osioł, 1997 (Apulejusza), Elektrę (2004), Ifigenię w A… (2007) oraz Ifigenię w T… (2010), Oratorium pytyjskie (2013) i widowisko Tagore (2014).

Rozpatrując artystyczną drogę  Włodzimierza Staniewskiego widać, że nie jest to prosta autostrada, ale droga meandrująca, wybrana z rozmysłem, na której co chwilę zza zakrętu pojawia się niespenetrowany wcześniej, a fascynujący i ujmujący pięknem nieznany, bądź zapomniany obraz.

O ile początkowo krajobrazem była kultura słowiańszczyzny, tak w końcu lat 80. ten nurt ma już w twórczości Włodzimierza Staniewskiego mniejsze znaczenie, reżyser zwraca się ku uniwersalnej kulturze europejskiej i wystawia spektakl-misterium Carmina Burana - średniowieczną poezję miłosną.

Z kolei następny krok to lata 90., kiedy „odkrywa” dla widzów muzykę i dramat starożytnej Grecji i tworzy dla nich nową formę spektaklu – esej teatralny. Powstają wówczas Metamorfozy według Apulejusza (partie antyczne mieszają się w nich z pieśniami ludowymi Karpat i Rodopów), oraz trzy spektakle bazujące na dramatach  Eurypidesa (ojca UE- jak podkreśla Włodzimierz Staniewski), w których reżyser do konstruowania ruchu wykorzystuje rzeźbę (i rysunki z waz) grecką - Elektra, Ifigenia w A… oraz Ifigenia w T….
Ruch i muzyka, pieśń, zaczęły w nich spełniać nową funkcję, przestały być pierwszoplanowe, zespoliły się ze słowem, stały się jego analogami – tak w Gardzienicach odrodziła się cheironomia – starożytna sztuka gestu i ruchu, którymi można wyrazić słowa.

Ale Włodzimierz Staniewski nie rezygnuje z ekstatycznych pieśni, żywiołowego tańca, śpiewu, kultu bachicznego – w 2013 wystawia Oratorium pytyjskie. Być może zamyka ono cykl grecki, gdyż w 2014 roku odchodzi od kultury Hellady i tworzy poetyckie widowisko Tagore, Tagore, na podstawie biografii i dramatów Rabindranatha Tagore’a. Zaprasza do niego aktorów i tancerzy z Indii. A zatem znów zwrot w inną stronę świata – ku kulturze, która w latach 70. dla pokolenia Włodzimierza Staniewskiego  miała wielkie znaczenie i której ślady widoczne są w teatrze europejskim do dzisiaj. Co ukaże się Gardzienicom za tym zakrętem drogi – zobaczymy.

W niezwykle bogatej literaturze poświęconej Gardzienicom tym, co jest mniej podkreślane to dwa osiągnięcia artystyczno – organizatorskie Włodzimierza Staniewskiego: zbudowanie zespołu aktorskiego i jego siedziby  oraz wychowanie następców, a właściwie – zdolność dzielenia się talentem, skutkująca rosnącą liczbą artystów niosących w świat idee mistrza, gen Gardzienic.

Krótki czas, w jakim Włodzimierzowi Staniewskiemu udało się zbudować zespół artystyczny pokazuje, iż w chwili jego tworzenia miał w pełni ukształtowaną wizję swojego teatru, ale i wolę oraz siłę do zrealizowania tego celu. A przecież trzeba pamiętać, że zaczynał od zera – długich wypraw do biednych wsi w biedne rejony, bez zaplecza technicznego i finansowego – co dzisiaj wydaje się szaleństwem. Ten – właściwie jedynie możliwy - sposób realizacji swojej idei teatru ubogiego, prateatru zespolonego z widzem, wymagał nie tylko pełnego oddania się zamierzeniu, ale i wielkiej determinacji w znoszeniu trudów życia. Ideowości.
 

Ale miał przecież świadomość, że do tej ideowości, ducha sztuki, trzeba – wcześniej czy później – dodać element materialny.
I tu wykazał równie wielką determinację, doprowadzając po latach do zbudowania w 2013 r. solidnej siedziby Gardzienic – kompleksu teatralnego w zespole pałacowo-parkowym. Z tego miejsca, m.in. dzięki utworzonej Akademii Praktyk Teatralnych - idea teatru Włodzimierza Staniewskiego idzie w świat.
 

W Ośrodku Praktyk Teatralnych "Gardzienice" pracowało w ciągu ostatnich 35 lat kilkadziesiąt artystów i animatorów kultury z Polski i ze świata. Ich kilku-kilkunastoletnie a nawet dłuższe wkłady w misję i ślady ich twórczej obecności utrwalone są nie tylko w annałach OPT, ale i znalazły wyraz w ich – samodzielnej już  i wiele znaczącej dla teatru w Polsce - twórczości.
 

Przez Gardzienice bowiem przeszli tacy twórcy jak Krzysztof i Małgorzata Czyżewscy (którzy założyli Fundację Pogranicze w Sejnach), Jan Bernad (Fundacja Muzyka Kresów w Lublinie), Piotr Borowski (Studium Teatralne w Warszawie), Anna Zubrzycka i Grzegorz Bral (Teatr Pieśń Kozła we Wrocławiu), Wolfgang Niklaus (Teatr Wiejski Węgajty), Jan Tabaka i Susana Pilhofer (Teatr Tanto w Wiedniu), Tomasz Rodowicz, Dorota Porowska i Elżbieta Rojek (Stowarzyszenie Teatralne Chorea w Łodzi), a także: Jadwiga Rodowicz-Czechowska (wybitna dziś znawczyni japońskiego teatru Noh i ambasador RP w Japonii), Elżbieta Majewska (dziś w Chile), Per Borg (założyciel teatru Stella Polaris w Norwegii).

Z Akademii Praktyk Teatralnych wywodzą się artyści młodego pokolenia, jak reżyser Paweł Passini czy wokalistka i kompozytorka Karolina Cicha oraz liderzy grup teatralnych i artystycznych: Dagmara Żabska – Teatr Figur, Marek Kościółek – Teatr Krzyk, Tomasz Bazan – Teatr Maat, Julia Bui-Ngoc – Szkoła Tańca z Wachlarzami, Bartosz Nowakowski – Teatr Próg, Adam Bartoś – Teatr Widzenie, Maciej Gorczyński – Teatr Lustra Strona Druga i wielu innych. 

Widać więc jasno, że sukces Staniewskiego niejedno ma imię, choć każdemu z nich należy dodać przedrostek gardzienicki. A przecież nie wymieniłam wszystkich pól oświeceniowej działalności Mistrza – poza teatralnym i pedagogicznym, to również aktywność w środowiskach muzycznych, uniwersyteckich, ludowych. Ta wielość zajęć, jakimi oddaje się Włodzimierz Staniewski, wizjoner teatru, który zbudował magiczny pomost między nowymi a dawnymi laty, pokazuje niewyczerpane pokłady energii artysty wynikające zapewne z wierności własnemu światopoglądowi. Niech zatem ten najważniejszy utwór reżyserski Włodzimierza Staniewskiego, jego opus magnum trwa i rozwija się. Ku chwale sztuki!

Anna Leszkowska

Autor: Anna Leszkowska

Opublikowano: 26 maj 2018

Odsłon: 1293

W Mazowieckim Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia” w Radomiu czynna jest do 31.08.18 wystawa malarstwa Wojciecha Fangora.

Wystawa pt. "Wojciech Fangor. Optyczne wibracje" jest wystawą monograficzną, pokazującą twórczość malarską artysty z czterech kluczowych dekad jego twórczości, od końca lat pięćdziesiątych do początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Są to zatem obrazy pochodzące z najbardziej podziwianych okresów i cykli artysty. Obrazy z czasu legendarnego Studium Przestrzeni (1958) i te malowane do 1974 roku, na bazie których powstawała teoria Pozytywnej Przestrzeni Iluzyjnej i które ją wcielały w praktykę artystyczną.
Prace te wyeksponowano w salach na parterze, ekspozycja ma za zadanie ujawnić różne aspekty malarstwa Wojciecha Fangora z tego okresu, umiejętność budowania dramaturgii obrazu przy pomocy czerni i bieli, ale też jego bogatą paletę i nowatorstwo w posługiwaniu się techniką sfumato. Odkryte przez Fangora malarstwo bezkrawędziowe pozwoliło na osiągnięcie nowych doznań, optyczne wibracje stały się symboliczną podstawą emocji towarzyszących nadchodzącym czasom.

W salach na pierwszym piętrze umieszczono rozwibrowane obrazy, którymi Fangor reagował na świat zurbanizowany i skomercjalizowany końca XX wieku. Świat charakteryzujący się samotnością ludzi zagubionych w tłumie, mających coraz większe problemy z porozumiewaniem się, manipulowanych przy pomocy nowych elektronicznych mediów.
W tych obrazach Wojciech Fangor zajmował się społeczną czasoprzestrzenią, obnażał w cyklu pt. Wodzowie Indian (1992) techniki zawłaszczania symboli i manipulacji historią.

Wojciech Fangor był i klasyczny, i romantyczny; cenił i szanował tradycję, ale tworzył przyjmując nowe postawy w oparciu o doświadczenie współczesności. Był znakomitym kolorystą: jego kolory wibrowały, były nieuchwytne w bezkrawędziowych formach. Obrazy te były zawsze bardzo precyzyjnie skomponowane i skadrowane, realizowane z absolutnym wyczuciem koloru i skali.
Na wystawę wybrano ponad sto obrazów z kilkudziesięciu lat pracy twórczej Wojciecha Fangora. Obrazy pochodzą ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum w Radomiu, Fundacji Zwierciadło oraz kolekcji prywatnych.

Wojciech Fangor urodził się w 1922 roku i zmarł 2015. Debiutował dość późno, bo dopiero w 1949 roku, wystawą w warszawskim Klubie Młodych Artystów i Naukowców, miejscu bardzo ważnym na ówczesnej mapie sztuki polskiej. Stał się znany w środowisku artystów nawiązujących do tradycji awangardy.
Ważnym faktem było to, że nauczycielami i pierwszymi promotorami artysty byli malarze uważani za konserwatywnych, związani z postawami historycznymi, ceniący przede wszystkim malarstwo osiemnastowieczne i starsze. Gdy jego nauczyciel, Felicjan Kowarski, odkrywał postimpresjonizm, Fangor praktykował tajemnice kubizmu.
Sytuacja ta jest bardzo charakterystyczna dla Wojciecha Fangora i dla całej jego twórczości. Z jednej strony towarzyszyła mu gruntowna wiedza na temat historii i tego, co dzieje się dookoła, z drugiej nie ulegał temu, co na zewnątrz, lecz przetwarzał zgodnie ze swoim charakterem i potrzebami.
Popularność w kraju przyniosły mu obrazy z pierwszej połowy lat pięćdziesiątych: nagrodzony przez państwo obraz antywojenny pt. Matka Koreanka (1951), dzisiaj znajdujący się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie oraz jeden z najbardziej znanych we współczesnej ikonografii europejskiej obraz pt. Postaci (1950), dzisiaj w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi.
Bardzo cenione były plakaty, którymi artysta intensywnie zajmował się przez całą dekadę lat 50. Przełomowy dla twórczości Wojciecha Fangora był rok 1958. Wtedy to artysta stworzył pierwsze w historii sztuki światowej environment pt. Studium Przestrzeni. Było to fundamentalne doświadczenie dla całej późniejszej twórczości Fangora i zdecydowało o tym, co dzisiaj jest najbardziej cenione w jego spuściźnie.
W latach 1959-61 powstały autorskie teksty Wojciecha Fangora, świadczące o pełnej samowiedzy twórcy, interpretujące environment oraz optyczne wibracje nowych obrazów. Powstała wówczas teoria funkcjonuje pod nazwą Pozytywnej Przestrzeni Iluzyjnej.
Wojciech Fangor z przenikliwością antropologa kultury ujawniał procesy zachodzące w dynamicznie zmieniającym się końcu XX i początku XXI wieku.
W latach 1961-99 tworzył za granicą, początkowo w Europie, w Wiedniu, Paryżu Berlinie, Bath i Londynie, a od 1966 roku w Stanach Zjednoczonych. Do Polski powrócił w 1999 roku i zamieszkał w Błędowie, miejscowości oddalonej 75 km od Warszawy.
Wielkie znaczenie dla popularyzacji sztuki Wojciecha Fangora i sztuki współczesnej w Polsce ma realizacja plastyczna ścian zatorowych II linii warszawskiego metra, otwarta w 2015 roku.
Wojciech Fangor był laureatem nagród: Nagrody Państwowej II Stopnia za rok 1952, Fundacji A. Jurzykowskiego (1978), nagrody Ministra Kultury RP (2003), Nagrody im C.K. Norwida (2009), Nagrody im. J. Cybisa (2015). W 2015 roku otrzymał tytuł doctora honoris causa ASP w Gdańsku.
Stefan Szydłowski, kurator wystawy

Więcej - http://www.elektrownia.art.pl/

Autor: ANNA LESZKOWSKA

Opublikowano: 28 październik 2012

Odsłon: 2646

>

W Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie czynna jest (do 6 stycznia 2013 r.) wystawa prac Wojciecha Fangora.

Wojciech Fangor to jeden z najważniejszych artystów w historii polskiej sztuki drugiej połowy XX wieku, współtwórca tzw. polskiej szkoły plakatu, prekursor sztuki w przestrzeni publicznej - jedyny Polak, któremu Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku zorganizowało indywidualną wystawę.

Jego sztuka obejmuje różne dziedziny: malarstwo, grafikę, architekturę, rzeźbę, scenografię, instalacje przestrzenne. Wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie zbiega się z 90. urodzinami artysty i jubileuszem 75-lecia pracy twórczej. Zobaczymy na niej blisko 190 prac, głównie obrazy.

W powojennej rzeczywistości absurdu i przewartościowania tradycji artysta szukał oparcia w zapamiętanym jeszcze z lat 30. malarstwie mistrzów młodzieńczej wyobraźni plastycznej: Picassa, Matisse'a, Légera. Gdy w 1949 roku ubiegłego wieku ogłoszono, że realizm jest jedyną formą sztuki, odpowiadającą aktualnym potrzebom i która się należy robotnikom i chłopom, odbudowującym polską państwowość od podstaw, Fangor namalował Postaci - najbardziej znany współczesny obraz polski.

Wykształcony przez Tadeusza Pruszkowskiego i Felicjana Szczęsnego Kowarskiego na studiowaniu twórczości Chardina i Fragonarda, był gotów podjąć wyzwanie czasu, ale po swojemu, zgodnie z francuską manierą, a nie w duchu realizmu radzieckiego czy niemieckiego z czasów faszyzmu. Ten niespełna trzyletni epizod zaowocował pracami takimi jak Matka Koreanka, które przyniosły artyście popularność i pozycję w świecie sztuki.

Nowy etap twórczości otwarło artyście doświadczenie w zakresie architektury i grafiki plakatowej (1950-1961). Plakat do filmu René Clémenta Mury Malapagi (1952) przeszedł do historii jako inicjujący cieszącą się do dziś światową renomą polską szkołę plakatu.

>Od lat 50. do dziś Fangor interweniował i zmieniał otoczenie. Ciekawym eksperymentem, zleconym przez władzę, była gigantyczna dekoracja Warszawy (zrealizowana przez Fangora razem z Henrykiem Tomaszewskim) z okazji Światowego Zjazdu Młodzieży w 1955 roku, nawiązująca do stylistyki modernistycznej.

W 1958 roku artysta stworzył pierwszą w sztuce światowej instalację przestrzenną – Studium przestrzeni w Salonie „Nowej Kultury” w Warszawie. To było coś więcej niż interwencja w przestrzeń danego miejsca – wszystko, co było w galerii, stało się elementem wystawy. Artysta chciał wykazać, że wchodząc w przestrzeń współtworzymy ją. Do tej idei nawiązywał i rozwinął ją w „Wystawie wystawy” w 2005 roku w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.

>W tym czasie Fangor współpracował także z architektami: m.in. przy renowacji wnętrza restauracji na Wyścigach Konnych w Warszawie Służewcu oraz przy projektowaniu Centralnego Domu Towarowego w Warszawie, Pawilonu Polskiego na Wystawę Światową w Brukseli, Pawilonów Polskich w Nowym Jorku i w Paryżu czy projekcie wnętrz Dworca Warszawa – Śródmieście.

W latach 60. i na początku lat 70. XX wieku artysta malował obrazy, które stanowią jego oryginalny wkład do minimal artu i op-artu. W latach 1966 - 1998 żył i pracował w Stanach Zjednoczonych. W 1970 roku miał indywidualną wystawę w Guggenheim Museum w Nowym Jorku.
Przyczynił się także do spektakularnych wydarzeń, jakimi były na przykład scenografia do baletu Marthy Graham w Theatre Playbill Marka Hellingera w Nowym Jorku w 1974 roku, czy w 1980 roku Homage to the Whale (Wieloryb, 128 x 187 m) – na stoku góry, widoczna z daleka, zrobiona z ręczników sylweta wieloryba.

>Kolejnym etapem twórczości Fangora były cykle obrazów „międzytwarzowych” i „telewizyjnych”, malowane do połowy lat 80. Z dzisiejszej perspektywy te obrazy były zapowiedzią sztuki krytycznej.

Od 1989 roku Fangor mieszkał w Santa Fe w stanie Nowy Meksyk. Powstały tam cykle Poczet królów polskich (1990), Wodzowie Indian (1990), Krzesła. Początek XXI wieku to dla artysty okres radykalnie nowej twórczości realizującej się w malarstwie, rzeźbie i w wystawach. W malarstwie pojawił się nowy cykl obrazów „palimpsestowych”, reinterpretacje dawnych szkiców i rysunków, gdzie materiałem jest pamięć o przeszłości, rzeźby plenerowe, wystawy ze szczególnym artystycznym zaangażowaniem samego twórcy.

>
Od roku 2007 do dziś artysta pracuje nad kolejnym projektem w przestrzeni publicznej – opracowaniem plastycznym II linii warszawskiego metra. Najpierw zaprojektował wejście do metra, a następnie opracował założenia dekoracyjne ścian zatorowych siedmiu stacji – sztukę na 6000 metrów kwadratowych. Projekty zostaną pokazane na wystawie w Muzeum Narodowym w Krakowie. Znajdzie się tam blisko 190 prac. Będzie to okazja do prześledzenia twórczości Fangora z ostatnich dziesięcioleci – zobaczenia, jak jest nowatorska, ciekawa, różnorodna.

Autor: Anna Leszkowska

Opublikowano: 23 lipiec 2024

Odsłon: 311

 

W Miejskiej Galerii Sztuki w Częstochowie do 30.09.24 trwać będzie wystawa prac (malarstwo, rysunek, rzeźba) Wojciecha Siudmaka zatytułowana Omnis.

Wojciech Siudmak o „Diunie” Franka Herberta mówi, że to literackie dzieło wyobraźni. To m.in. dlatego, w 2004 roku artysta podjął się monumentalnego zadania – stworzenia ilustracji do cyklu „Diuna”, nad którym pracuje do dziś. Powstaje piękna książka – przedmiot, który będzie żył jako swego rodzaju galeria z ilustracjami Wojciecha Siudmaka. Jego ilustracje znają dobrze czytelnicy magazynu „Fantastyka” i powieści z kręgu fantastyki naukowej.
Oprócz ilustracji do „Diuny” pracuje również nad całością dzieł Philipa K. Dicka, realizując dla każdego tomu serie oryginalnych rysunków.

Wystawa zatytułowana „Omnis” otwiera widza na inne jeszcze strefy twórczości tego ikonicznego artysty – malarstwo i rzeźbę oraz umożliwia szerokiemu gronu odbiorców udział w poetyckiej wyobraźni artysty. Jego surrealistyczne wizje fascynują i wpływają na wrażliwość milionów fanów fantasy na całym świecie. Kontakt z twórczością Siudmaka, mimo że odnosi się do fantazji, skłania jednocześnie do refleksji nad realnym losem naszej planety. Pełna symboliki wystawa Omnis (Wszystko) jest niewątpliwie wydarzeniem artystycznym.

Wojciech Siudmak – artysta malarz, rysownik i rzeźbiarz uważany jest za czołowego przedstawiciela realizmu fantastycznego i od lat ceniony za ten rodzaj twórczości. Urodził się 10 października 1942 roku w Wieluniu. W latach 1956–1961 uczył się w Warszawie, w Liceum Sztuk Plastycznych a następnie studiował w Akademii Sztuk Pięknych. We wrześniu 1966 roku wyjechał do Paryża i rozpoczął studia w Ecole des Beaux-Arts. Dziś mieszka i tworzy we Francji.

Jest jednym z niewielu polskich artystów, którzy osiągnęli prawdziwie międzynarodową sławę. Dzieła Wojciecha Siudmaka są rozpowszechniane na rynku międzynarodowym i wykorzystywane jako plakaty muzyczne, teatralne i filmowe oraz okładki płyt i książek. Stały się symbolami prestiżowych imprez jak Festiwale Filmowe w Cannes, Montrealu i Paryżu.

Z jego inicjatywy powstała w 2002 roku Fundacja Siudmak Arkana XXI. W tym samym roku stworzył Światowy Projekt Pokoju, którego symbolem jest monument Wieczna Miłość. Rzeźba z brązu została odsłonięta w Wieluniu 31 sierpnia 2013 roku. Artysta zawarł w tym dziele pokojowe przesłanie, które dzięki uniwersalności sztuki może być odczytane bez względu na czas, miejsce, narodowość lub wyznanie.

Wiele słynnych osobistości ze świata sztuki wyraziło podziw dla twórczości artysty, m.in: „Jaka bezgraniczna fantazja i jaka cudowna zdolność realizowania jej. Talent niemalże niewiarygodny, zdolniejszy i bardziej nieskończony niż ten, który tworzy, wyraża i prowadzi nasze najbogatsze marzenia” (Federico Fellini).

„Od lat podróżuję po świecie jego sztuki. Dzięki niemu wraz z nim, marzę o obrazach ze świata poza horyzontem. Hiperrealistyczny, przekraczający rzeczywistość, intymny z nieskończonością Siudmak spokojnie panuje nad swym niezwykłym szaleństwem. Ma boski dar materializowania swojej wyobraźni. Potrafi nas wciągnąć w swoją niezwykłą podróż” (Jean-Jacques Annaud).

„Jego cudowna sztuka rysunku i jego wyczucie światła i cienia, nadają jego wizjom wielką głębię i rozszerzają bogaty wachlarz kolorów i materii. W jego dziełach jest spokojna siła i nieskończona przestrzeń do poznawania i wyobrażania” (George Lucas).

Za: https://galeria.czest.pl/project/wojciech-siudmak-omnis/