Recenzje (el)
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 939
Fundacja Oratio Recta w 2021 roku wydała trzy tomy pism prof. Andrzeja Walickiego, jednego z najwybitniejszych polskich historyków idei. Choć wszystkie zatytułowane są PRL i skok do neoliberalizmu, każdy z nich (co zostało zaznaczone w podtytułach) dotyczy różnych zagadnień, nie odnoszących się wprost do zdarzeń w ujęciu chronologicznym historii Polski tego okresu.
W tomie pierwszym Andrzej Walicki - o Polsce inaczej znalazły się rozważania dotyczące gen. Wojciecha Jaruzelskiego, Solidarności i zdrady elit; natomiast w trzecim (Dzieło Andrzeja Walickiego) – teksty odnoszące się do fałszowania historii, liberalizmu i nacjonalizmu oraz niegodziwości III RP.
Omawiany poniżej tom drugi pod redakcją Joanny Schiller-Walickiej i Pawła Dybicza dotyczy rozważań nad antykomunizmem i porachunków inteligenckich. Na tom składają się eseje, wystąpienia kongresowe, polemiki, artykuły i wywiady, a także fragmenty Dziennika z lat 1997 – 2016.
We wstępie do książki Jarosław Dobrzański, znawca twórczości Andrzeja Walickiego, wskazuje, iż zamieszczone w tym tomie teksty historyka i filozofa charakteryzuje szczególny rodzaj ciekawości poznawczej. Walicki zadaje w nich pytania dotyczące zjawisk uważanych za dobrze rozpoznane i wyjaśnione, w których kwestionuje utrwalone, „poprawne” werdykty, dowodząc, iż ta rzekoma ich prawdziwość to w rzeczywistości grupowy konformizm i koniunkturalizm. Wątkiem, jaki się w tym tomie przewija – pisze Dobrzański – jest konfrontowanie rzeczywistości PRL z realiami Polski po 89 roku. Walicki podważa tu przyjęte powszechnie uproszczone wartościowania, sprzeciwia się czarno-białym ocenom w odniesieniu do PRL i III RP oraz zastanawia, dlaczego elity polityczne tak bezrefleksyjnie i nagle odeszły od realnego socjalizmu i przeszły bezkrytycznie w neoliberalizm. Ponadto, czy możliwy jest w Polsce liberalizm lewicowy i czym on winien się cechować?
Analizuje też ten ideowy zwrot w sferze języka, co widać np. w polskim dyskursie politycznym, w którym dominuje termin antykomunizm, choć komunistów ci u nas tylu, co kot napłakał. Dlaczego więc z taką nienawiścią i zaciekłością zwalcza się nawet samo pojęcie komunizmu? Skąd się też wziął używany w znaczeniu obraźliwym termin „postkomuniści”, skoro nie wiadomo co on oznacza? Stawia też obrazoburcze pytania w rodzaju: czy Polska jest państwem demokratycznym?
Walicki, który uważał się za spadkobiercę tradycji ideowych polskiej i rosyjskiej inteligencji, rozumiał lewicowość inaczej niż to widzimy dzisiaj u tzw. lewicy „kawiorowej”, neoliberalnej. Dla filozofa była ona niezgodą na przemoc ekonomiczną, wyzysk i drastyczne nierówności społeczne. Swój „katechizm” wartości zawarł w publikowanym tomie Dzienniku – zapiskach z 2008 roku.
Z takiej postawy wynika też krytyczna ocena elit postsolidarnościowych, jaką zawarł w swoich rozważaniach oraz trudne pytania stawiane współczesnej inteligencji: jaką rolę pełniła i pełni podczas zmiany ustrojowej? Czy właściwie rozumie swoje powołanie? Czy traktowanie przez nią PRL jako „czarnej dziury” jest uczciwe intelektualnie i etyczne?
Lektura tekstów Andrzeja Walickiego jest lekturą niezwykle zajmującą i inspirującą, nie tylko z racji aktualności problematyki, tematów, jakie nas żywo obchodzą. Jej szczególnie cenną wartością jest niekonformistyczne podejście i naukowa uczciwość w badaniu zagadnień ideowych najnowszej historii Polski. Także przystępność, bo choć teksty Andrzeja Walickiego należą do tych, które zawierają duży ładunek intelektualny, ich lektura jest zrozumiała dla każdego, co wynika nie tylko z lekkości wypowiedzi i żelaznej jej logiki, ale i dyscypliny językowej filozofa. Studiowanie myśli Andrzeja Walickiego ułatwia też dobór różnorodnych form publicystycznych uprawianych przez uczonego: eseju, artykułu, wywiadu, notatek.(al.)
PRL i skok do neoliberalizmu. Antykomunizm zamiast wolności. Porachunki inteligenckie, Andrzej Walicki, Fundacja Oratio Recta, Warszawa 2021, s. 418.
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 145
Wydawnictwo RM wydało książkę Briana Fagana pt. Archeologia. Krótka historia w tłumaczeniu Aleksandry Gorlewskiej.
Autor jest antropologiem i badaczem prehistorii, znanym popularyzatorem archeologii i autorem wielu książek i podręczników akademickich z tego zakresu. Napisał wiele krytyk współczesnej archeologii i opowiadał się za nietradycyjnymi podejściami, pisał także obszernie o roli archeologii we współczesnym społeczeństwie, akcentując potrzebę rozumienia przeszłości.
Książka, będąca zbiorem 40 tekstów, przybliża historię archeologii, ukazując pracę najsłynniejszych archeologów, począwszy od przypadkowych odkrywców sprzed czterech stuleci do zorganizowanych zespołów badawczych XXI wieku. To także opis rozwoju tej nauki od XVIII wieku pod względem używanych technologii i technik, po teledetekcję i techniki satelitarne.
Historia archeologii rozpoczyna się w Europie i obszarze śródziemnomorskim od ciekawości właścicieli ziemskich i podróżników. Narodziny archeologii datuje się tym samym na około 250 lat temu w czasach, kiedy większość ludzi wierzyła w biblijny opis stworzenia świata. Jednak era wykopalisk na wielką skalę zaczęła się od czasu, kiedy francuski dyplomata Paul-Émile Botta i angielski awanturnik Austen Henry Layard odnaleźli poszukiwane w Iraku biblijne miasto Niniwa.
Dziś archeologia – jedyny sposób badania zmian zachodzących w ludzkich społecznościach przez setki i tysiące lat - obejmuje swoim zasięgiem cały świat, a wykopaliska, które kiedyś były niezwykle prymitywne, obecnie są starannie planowane i kontrolowane. W dodatku nacisk kładzie się nie tylko na pojedyncze stanowiska, lecz także na całe starożytne krajobrazy. Niestety, na naszych oczach znikają bezcenne archeologiczne archiwa – wszędzie istnieje bowiem zagrożenie integralności stanowisk archeologicznych spowodowane antropopresją, intensywnym rolnictwem, rozwojem przemysłu, rozlewaniem się miast i powiększającej się sieci dróg, ale i szabrownictwem.
Książka Fagana pokazuje to, co do dziś udało się archeologom odsłonić i poznać. Czy ten zasób wiedzy będzie się powiększał równie szybko jak dotychczas – nie wiadomo. Dzisiejsza wiedza o przeszłości, jaką mamy dzięki archeologii pozwala nam rozumieć lepiej nasz świat i nasze zachowania, a omawiana książka jest dobrym przewodnikiem w tej nauce. (al.)
Archeologia. Krótka historia, Brian Fagan, Wydawnictwo RM, wyd. IV, Warszawa 2024, s. 366, cena 34,99 zł.