Recenzje (el)
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1085
Przemysław Wielgosz – znany publicysta lewicowy – wydał w oficynie RM książkę o polskim kapitalizmie, globalnym kryzysie i wizjach lepszego świata pt. Witajcie w cięższych czasach.
Posłużenie się parafrazą tytułu powieści E.L. Doctorowa Witajcie w ciężkich czasach, wynika z porównania idei tego dzieła do sytuacji, w jakiej znaleźliśmy się w ostatnich dekadach – prawicowego zwrotu antydemokratycznego. Autor pisze: „Nie poprzestaję jednak na samej diagnozie – zależy mi na przedstawieniu pewnych sposobów na porzucenie fatalnej trajektorii, na której świat znalazł się pod koniec krótkiego XX wieku”.
We Wstępie, ustawiając cezurę roku 2015, jako tego, w którym „coś złego” wydarzyło się po obu stronach Atlantyku (zwiastując nadejście owych cięższych czasów), czyli dojście do władzy w USA Donalda Trumpa a w Polsce PiS, referendum w sprawie Brexitu i konflikt na Ukrainie, ofensywę ISIS, a także mocarstwowe roszczenia przywódców Rosji i Turcji, autor sięga też głębszych tego przyczyn.
Owe „demony, które po 1945 roku wydawały się skutecznie wyegzorcyzmowane z „cywilizowanego świata” w 2015 roku nie powstały bowiem znikąd – ich podglebiem był przełom lat 80. i 90., kiedy kapitalizm, po upadku socjalizmu, ostro skręcał w prawo, a w państwach socjalistycznych dokonywano przewrotów ustrojowych, wpychając je w XIX-wieczny, darwinistyczny kapitalizm przy użyciu międzynarodowych instytucji finansowych oraz ponadnarodowych korporacji, nie mówiąc już o rządach bogatych państw. Prapoczątków tego można zresztą szukać w latach jeszcze wcześniejszych: kontrkulturze z lat 60., czy latach 70., kiedy „chłopcy z Chicago” wymyślili neoliberalizm, a w Polsce modne stało się hasło: „Polska bogata bogactwem swoich obywateli”.
Na książkę będącą swoistą deklaracją polityczną, składa się zbiór tekstów publikowanych w polskiej edycji Le Monde diplomatique (P. Wielgosz jest jej redaktorem naczelnym) przez kilka lat, ułożonych tematycznie w sześć rozdziałów dotyczących bilansu polskiej transformacji, polityki historycznej, kryzysowi gospodarczemu w latach 2007-2008 i kryzysowi Unii Europejskiej, a także rządom prawicy w Polsce, konfliktom międzynarodowym, odrodzeniu imperializmu, również projektom innej, postępowej przyszłości. Każda z tych części zawiera 9-14 artykułów i felietonów pisanych w latach 2007-2019 tak, że można je czytać wyrywkowo, bez uszczerbku dla zawartych w książce treści i idei przewodniej.
Jak pisze Autor – „nie miałem ambicji stworzenia kompletnego obrazu jakiejś epoki. Chodziło raczej o wskazanie na te wydarzenia, zjawiska i dyskusje ostatnich lat, które mówią coś istotnego o naszym społeczeństwie, ukazując rządzące nim siły, mechanizmy strukturalne, a także najważniejsze antagonizmy i ich dynamiki. Waga niektórych z podjętych tu kwestii kontrastuje z tym, jak niewielkie zbudzają zainteresowanie mediów głównego nurtu i elit politycznych. Dokonany wybór, a także struktura książki podyktowane są chęcią zerwania ze sposobami myślenia o społeczeństwie, historii, polityce, ekonomii i ideach narzuconymi przez neoliberalno-konserwatywną hegemonię kulturową”. Kto zatem ciekaw innego niż mainstreamowy spojrzenia na to, co się dzieje na świecie i w Polsce – dostaje od Przemysława Wielgosza solidną porcję interesujących, niebanalnych rozważań intelektualnych w sam raz na nadchodzące cięższe czasy. (al.)
Witajcie w cięższych czasach. Polski kapitalizm, globalny kryzys i wizje lepszego świata, Przemysław Wielgosz, Wydawnictwo RM, Warszawa, s.373, cena 39,99 zł
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1212
Przemoc, pokój, prawa człowieka – to tytuł najnowszej książki Jerzego Oniszczuka, wydanej przez Oficynę Wydawniczą SGH.
Tytuł tego obszernego dzieła (niezbyt marketingowo chwytliwy), które jest czymś więcej niż podręcznik akademicki, oddaje zakres poruszanych w nim problemów przez prof. Oniszczuka – wykładowcę SGH, autora wielu książek i publikacji poświęconych zagadnieniom filozoficznym i teoretycznym dotyczącym państwa i prawa, a także problematyce prawa konstytucyjnego, pracy i praw człowieka.
Obszerne rozważania o pokoju i wojnie wynikające zarówno z teorii i filozofii prawa, jak i nauk o państwie i prawie pokazują konieczność edukacji humanistycznej ludzi, jeśli celem społeczeństw i ludzkości ma być pokój.
W części pierwszej książki autor pokazuje - począwszy od antyku a skończywszy na XX wieku - jak kształtowało się podejście do pokoju i od czego zależało. Osobny rozdział poświęca Kantowskiej wizji człowieka oraz roli etyki w zachowaniu pokoju.
Część druga książki ma bardziej „praktyczny” i już współczesny wymiar, dotyczy bowiem ewolucji rzeczywistości w zakresie przemocy i pokoju. Autor porusza w niej kwestię propokojowej ewolucji kultury i pokazuje obszary trudności pokojowych.
W części trzeciej rozważa z kolei prawne rezultaty poszukiwań rozumu i przemian rzeczywistości. Znalazły tu swoje miejsce wolności i prawa jednostki – ich sens i rozwój, a także katalog podstawowych wolności i praw człowieka.
W zakończeniu autor pokazuje dążenia współczesnych społeczeństw do utrzymania pokoju – m.in. oświeceniowy pokojowy projekt europejski.
W refleksji filozoficznej, jaką stanowi wstęp do książki, autor odnosząc się do antycznego polis przypomina, iż fundamentem jego trwania miała być pokojowa rzeczywistość i podążanie drogą sprawiedliwości. Myśl ta wyznacza przedstawiony w książce kierunek rozważań, ze szczególnym uwzględnieniem epoki oświecenia. Epoki triumfu rozumu i nauki, która sprawiła, że zaczęto odchodzić od koncepcji konfliktu kończącego się nieuchronnie wojną na rzecz innych sposobów jego rozwiązywania: poprzez handel, ustrój, współpracę międzynarodową. To wówczas zanegowano sens okrucieństwa i przemocy, zaczęto też likwidować stare bariery dla wolności jednostki.
Ale jak sam pisze: osiągnięcia epoki oświecenia nie przyniosły bezwarunkowego zwycięstwa rozumu. Za przykład porażki podaje współcześnie panujący neoliberalizm, wpisujący się w tradycję złych utopii. „Przyoblekł się on w formułę naturalnej ekonomii, sprawiając pozór naukowego odkrycia. Ogromne rzesze utopistów neoliberalnych opanowały narrację ekonomiczną, zamykając na wiele lat drogę rozwoju dla filozofii i nauki ekonomii. Zwolennicy quasi-wyznaniowych opowieści, wsparci mechanizmami władzy, określili je jako zasadniczy nurt teorii ekonomicznej. Doszło do zakwestionowania europejskich wizji sprawiedliwości, równości, zaufania, etyki i relacji obywatelskich, weryfikujących swoją prawdziwość od epoki Talesa.
Neoliberalizm odwrócił się od człowieka i mechanicznie oraz arbitralnie za pomocą fikcji „wolnego rynku” (dzikie prawo silniejszego), ekonomizując jednostkę, wywołał ogromną eksploatację ludzi, niesprawiedliwe ich zróżnicowanie oraz ogromne napięcia i konflikty.
Aby pokazać jeszcze wyraźniej absurd ideologii neoliberalnej można dodać, że dyrygujące tą wizją rynki finansowe opowiadają się za zrównoważonym rozwojem. Jest on możliwy, ale nie w warunkach wyznania neoliberalnego, które jest przeciw wolności, prawom jednostki i kreuje konflikty, które muszą rozwiązywać (opłacać) społeczeństwa”. Jakie to konflikty i jaką mają cenę –poznaliśmy już na własnej skórze.
Wniosek z tego jeden: pokój nie jest dany ludziom raz na zawsze. Mimo, że nauka rozwija się w imponującym tempie, ciągle jest miejsce na ideologie skierowane przeciw człowiekowi i osiągnięciom Oświecenia. Najnowsza historia pokazuje, iż choć na świecie mniej wybucha dużych konfliktów zbrojnych, niemniej rozumowe rozwiązywanie problemów ciągle nie jest sposobem oczywistym. Warto więc mieć ciągle „z tyłu głowy” (przytoczony w zakończeniu książki) antyczny mit o podążaniu człowieka od epoki złotej przez srebrną, spiżową, bohaterską, aż do najgorszej, żelaznej, w której „złu szerzącemu się wszędzie już nikt nie postawi zapory i pokolenie to zniszczy Zeus”.(al.)
Przemoc, pokój, prawa człowieka, Jerzy Oniszczuk, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2016, wyd. I, s. 514
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1201
Wydawnictwo Wektory wydało czwarty tom serii Wojna o pieniądz Songa Hongbinga o podtytule Cisza przed burzą w tłumaczeniu Tytusa Sierakowskiego.
Chiński ekonomista, analityk finansowy Song Hongbing (był w Polsce w 2016 roku), zyskał rozgłos zarówno dzięki temu, że przewidział kryzys na amerykańskim rynku kredytów hipotecznych w 2007 roku, jak i dzięki serii książek pod wspólną nazwą Wojna o pieniądz, w których opisuje historię powstania obecnego systemu finansowego, genezę kryzysów finansowych i globalnej wojny o pieniądz.
Na polskim rynku ukazały się dotychczas cztery z pięciu tomów: pierwszy dotyczył prawdziwych źródeł kryzysów finansowych, drugi – świata władzy pieniądza, trzeci – epoki walczących królestw, a obecny – ciszy przed burzą, czyli prognozie tego, co może się stać w światowej gospodarce opartej na dolarze.
Autor nie pozostawia złudzeń czytelnikowi w tym względzie i dowodzi, że aktywność gospodarcza nie jest powodowana racjonalnymi przesłankami, lecz wynika z pragnienia zdobycia majątku. Opiera się na prostych, często negatywnych instynktach, takich jak chciwość, zawiść, pożądanie. Obecnie namiętności te całkowicie przesłoniły resztki zdrowego rozsądku.
Leczenie skutków kryzysu 2008 jest pozorne i stanowi zasłonę dymną dla tych właśnie dążeń. Globalna nademisja pieniądza, utrzymywanie stóp procentowych na bardzo niskim poziomie prowadzą – zdaniem autora – wprost do katastrofy. Chwilowe ożywienie gospodarcze nie jest trwałe i świat osuwa się szybko w otchłań. Cisza, jaka obecnie zapanowała jest typową ciszą przed nadchodzącą burzą.
W pierwszych sześciu rozdziałach książki autor opisuje więc stan współczesnej gospodarki USA: sytuację amerykańskiego dolara, analizuje stan gospodarki, kapitału, finanse, stopy procentowe, rynek nieruchomości i zatrudnienie.
Końcowe trzy rozdziały książki to wgląd w dwa tysiące lat historii świata w celu zestawienia obecnej sytuacji amerykańskiej gospodarki z analogicznymi zjawiskami z przeszłości: wzlotu i upadku Cesarstwa Rzymskiego oraz Północnej dynastii Song.
Celem autora – jak pisze w przedmowie – było ukazanie procesów odpowiadających za śmierć tych organizmów politycznych. To wzrost chciwości, początek akumulacji ziemi, gromadzenie gruntów, deformacja obciążeń podatkowych, pustoszenie skarbu państwa, dewaluacja pieniądza, obumieranie sił społecznych i w końcu – inwazja zewnętrzna. Wnioski z tej analizy nie dają odpowiedzi prognostycznych typu: co powinniśmy robić, ale pokazuje, czego robić nie powinniśmy.(Tm)
Wojna o pieniądz 4. Cisza przed burzą, Song Hongbing, Wydawnictwo Wektory, Wrocław 2018, s.401