Recenzje (el)
- Autor: al
- Odsłon: 2898
Wydawnictwo Trio we współpracy z Fundacją na rzecz Nauki Polskiej (finansowanie) oraz Instytutem Archeologii i Etnologii PAN wydało w serii Origines Polonorum tom VI pt. Wolin wczesnośredniowieczny autorstwa Błażeja Stanisławskiego i Władysława Filipowiaka. Jest to część pierwsza dwutomowego opracowania pozwalającego na dokonanie interpretacji genezy państwa polskiego.
Wolin, który w przekazach źródłowych występuje pod różnymi nazwami (m.in. Jómi, Jumne, Julin) był w okresie wczesnego średniowiecza jednym z najważniejszych ośrodków w strefie nadbałtyckiej i jednym z największych ośrodków Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej.
W okresie swojej świetności – na przełomie X i XI w. - był jednak zdominowany przez żywioł wikiński. W tym czasie gród stał się wielkim centrum produkcji rzemieślniczej, węzłem komunikacyjnym oraz miejscem wymiany dóbr.
W tomie pierwszym zaprezentowano wyniki badań wykopaliskowych (w dzielnicy Ogrody, na Przedmieściu Południowym i Osadzie Południowej), studiów nad wytwórczością (skórnictwem, bursztyniarstwem i garncarstwem), pogańskimi wierzeniami religijnymi oraz konwersją miasta na chrześcijaństwo w świetle źródeł łacińskich. Także – wyniki badań nad miejscem Wolina-Jómsborga w średniowiecznej literaturze skandynawskiej oraz etymologią słowiańskich nazw miejscowych i terenowych z rejonu Wolina. W tomie drugim natomiast zostaną pokazane rezultaty studiów przyrodniczych i problemowych.
Książka ma charakter naukowy – w obszernych trzech rozdziałach wzbogaconych przypisami przedstawiono wyniki badań archeologicznych w Wolinie w latach 1996 -2002, studia nad wytwórczością rzemieślniczą oraz studia historyczne i etymologiczne. W zakończeniu znalazło się podsumowanie pracy zespołu naukowców, bibliografia, indeksy osób, nazw geograficznych i etnicznych, a także spis licznych rycin, ilustracji i tabel. Spis treści, wstęp i podsumowanie zostały podane także w języku angielskim, a całość zasługuje na uznanie również z powodów edytorskich.(al)
Wolin wczesnośredniowieczny, Błażej Stanisławski, Władysław Filipowiak, wydawnictwo Trio, Warszawa 2013, s.370, cena 58 zł
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 481
Symfonia C – to książka Roberta M. Hazena o węglu i ewolucji prawie wszystkiego, jak mówi jej podtytuł. Symfonię C w tłumaczeniu Rafała Śmietany wydało Wydawnictwo Copernicus Center Press.
Węgiel (C – łac. carboneum) jest chyba jedynym pierwiastkiem, który został doceniony w tak oryginalny sposób – popularyzatorsko-muzyczny. Wynika to z zainteresowań Roberta Hazena – zajmującego się naukami o Ziemi, a szczególnie węglem, a jednocześnie będącego profesjonalnym muzykiem.
„Opowieść o węglu – pisze autor – jest w pewnym sensie opowieścią o wszystkim, choć nie do końca jeszcze rozumiemy jego znaczenie. Np. nie wiemy, jak go jest dużo na Ziemi, ani nie rozumiemy różnorodnych postaci tego pierwiastka ukrytych w jej głębi, zwłaszcza że liczba potencjalnych jego związków jest nieograniczona (liczba znanych jego związków organicznych wynosi obecnie prawie 11 milionów!).
Z tego, co wiemy na pewno, ten wyjątkowy i ciągle tajemniczy pierwiastek jest kluczem do zrozumienia ewolucji kosmosu i powstania oraz rozwoju życia na Ziemi. Oczywiście, tlen i wodór, krzem, azot i inne też były niezbędne w procesach ewolucyjnych, ale węgiel to inna bajka: jego powierzchniowy obieg stabilizuje klimat planety, zapewnia witalność ekosystemom, a nam dostarcza niedrogą energię.
Opowieść o węglu autor zbudował jak symfonię - z czterech części różniących się motywem przewodnim, nastrojem i tempem. Część pierwsza nazwana Ziemia, dotyczy minerałów i skał, druga – Powietrze – pokazuje obieg węgla w przyrodzie. Trzecia część – Ogień – opisuje węgiel jako źródło energii, natomiast czwarta – Woda – sięga do początków życia i roli węgla w tworzeniu biosfery.
Czyli: bez węgla nie ma życia. Na ten wyświechtany frazes, jakim dotychczas określaliśmy rolę węgla w przyrodzie warto więc spojrzeć uważniej i wnikliwiej – autor daje nam ku temu aż nadto przykładów.(js)
Symfonia C. Węgiel i ewolucja prawie wszystkiego, Robert M. Hazen, Wydawnictwo Copernicus Center Press, Kraków 2022, wyd. I, s. 350, cena 69,90 zł.
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1215
Wydawnictwo Copernicus Center Press wydało książkę Fransa de Waala – Wiek empatii. Jak natura uczy nas życzliwości w tłumaczeniu Łukasza Lamży.
Era chciwości za nami, nadchodzi czas empatii – podaje optymistycznie we wstępie do książki autor. Istotne jest bowiem to, co nadaje społeczeństwu jedność i co sprawia, że warto w nim żyć, a nie to, jakie można wydobyć z niego korzyści materialne. Wielkim motywem przewodnim naszych czasów staje się zatem empatia.
A co to ma wspólnego z biologią? Otóż choć na ogół służy ona do uzasadniania egoistycznych celów jednostki, to pokazuje też, że w drodze ewolucji wykształciły się i inne sposoby ich zachowania, pozwalające na tworzenie społeczeństwa, rodzaj kleju – jak to określa Frans de Waal. Jesteśmy bowiem zwierzętami stadnymi, nakierowanymi na współpracę, wyczulonymi na niesprawiedliwość (tak, tak!), czasem podżegającymi do wojny, zwykle jednak miłującymi pokój.
Nie wierzcie więc tym, którzy mówią, że musimy walczyć o przetrwanie, bo taka jest natura. Otóż badania zwierząt wykazały, że wiele z nich przeżywa nie poprzez eliminowanie innych i zagarnięcie ich zasobów, ale dzięki współpracy i dzieleniu się. To jest skuteczna strategia przetrwania gatunków społecznych.
Społeczeństwo, które zasadza się wyłącznie na egoizmie jednostek i siłach rynkowych może przynieść bogactwo najsilniejszym, ale rozpadnie się z braku zaufania do siebie jednostek. Najbardziej solidną podstawą dobra wspólnego jest oświecona interesowność: świadomość, że najłatwiej jest służyć interesom wielu ludzi, jeśli pracujemy na ich rzecz wspólnie.
To empatia, nie egoizm i chciwość, wiąże ze sobą jednostki i sprawia, że mamy pewien interes w dobrobycie innych. Empatia, która nie jest z punktu widzenia biologii i ewolucji żadną romantyczna ideą dla naiwnych, ale najbardziej racjonalną zasadą z punktu widzenia przetrwania gatunku, nie mówiąc już o społeczeństwie.(tm)
Wiek empatii. Jak natura uczy nas życzliwości, Frans de Waal, Copernicus Center Press, Kraków 2019, wyd. I, s. 380, cena 49,90 zł. Książka dostępna także jako e-book.
- Autor: al
- Odsłon: 2248
Wielkie spekulacje. Teorie i nieudane rewolucje w fizyce i kosmologii - to tytuł książki autorstwa Helge Kragh, w tłumaczeniu Tomasza Lanczewskiego, jaką wydało Wydawnictwo Copernicus Center Press.
Przedmiotem książki – pisze autor – jest pewna klasa teorii fizycznych, których cechą wspólną jest to, że stanowią ambitne próby opisu całej przyrody lub znacznej jej części w zunifikowanej formie. Wiele z tych teorii wzbudzało, bądź nadal wzbudza kontrowersje, szczególnie ze względu na fakt, że dość problematyczną kwestią jest ich związek z empiryczną rzeczywistością.
Innym powodem, dla którego teorie tego rodzaju wydają się kontrowersyjne jest ich redukcyjny charakter. Pośrednio lub bezpośrednio pretendują bowiem do obejmowania całej wiedzy z zakresu innych nauk i zasadniczo czynią je zbędnymi.
Książka nie jest jednak kolejną pracą na temat fascynujących zagadek współczesnej fizyki kwantowej i kosmologii, gdyż bierze ona pod uwagę historyczną perspektywę i dąży do wyjaśnienia teraźniejszości poprzez porównanie jej z przeszłością.
Bowiem wszystkie współczesne koncepcje jak teoria strun, argumenty antropiczne, scenariusze wieloświata oraz spekulacje dotyczące życia w przyszłości są częścią tradycji historycznej, sięgającej daleko wstecz. Intencją autora – jak sam pisze – jest zatem przedstawienie i wyjaśnienie, czym jest nauka, ale nie przy pomocy zawiłych dyskusji filozoficznych dotyczących jej charakteru, ale za pomocą historycznych przykładów. Ze względu na swoja naturę, ten rodzaj nauki zbliża się do granicy między nauką a filozofią lub między fizyką i metafizyką.
To, czego jesteśmy świadkami – i o czym częściowo traktuje ta książka – pisze autor, to nie tylko nowe i zadziwiające teorie fizyczne, ale też szereg powiązanych kontrowersji, które przez pewien czas wzbudzały gorące dyskusje w środowisku fizyków i kosmologów.
Książka składa się z 12 rozdziałów, z których każdy może być traktowany jako analiza przypadku dotycząca teorii lub epizodu w historii nauk fizycznych. Części te są ułożone w porządku chronologicznym, od pierwszej połowy XVII wieku do chwili obecnej, ze szczególnym wyróżnieniem wieku XX.
We wszystkich rozdziałach podejmowana jest kwestia ważnych z historycznego punktu widzenia prób rozszerzenia i ujednolicenia wiedzy fizycznej lub podważenia ortodoksyjnych pojęć fizyki. Widać z nich, że wiele problemów i wyzwań, które stoją przed nowoczesną fizyką fundamentalną jest zaskakująco podobnych do napotkanych przez fizyków w przeszłości.(al.)
Wielkie spekulacje. Teorie i nieudane rewolucje w fizyce i kosmologii, Helge Kragh, Wydawnictwo Copernicus Center Press, Kraków 2016, s. 726, cena 99,90 zł (w tym VAT).