Recenzje (el)
- Autor: tm
- Odsłon: 2992
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego wydało książkę Zmysł smaku Barbary Mitrengi.
Książka jest studium leksykalno-semantycznym dotyczącym zmysłu smaku, ukazującym zmiany w postrzeganiu czterech podstawowych smaków: słonego, słodkiego, kwaśnego i gorzkiego. Przedstawia wyniki bardzo oryginalnych badań interdyscyplinarnych, pokazujących jak na przestrzeni wieków zmieniały się nie tylko nazwy zmysłów (miały formy odczasownikowe), ale i upodobania smakowe Polaków (np. kto wie, że w XVI w. cukier zastąpił staropolski miód, co odbiło się też na słownictwie dotyczącym tego smaku?). W komentarzu historyczno-kulturowym do tej obszernej analizy autorka pokazuje też proces kształtowania się kuchni polskiej.
W polskim językoznawstwie brakowało dotąd monografii poświęconej zmysłowi smaku, choć istnieją publikacje dotyczące innych zmysłów. Przypuszczalnie może to wynikać z mniejszego znaczenia tego zmysłu (odbieramy przy jego pomocy tylko ok. 1% informacji o świecie) w porównaniu ze wzrokiem i słuchem oraz jego nikłej wartości poznawczej dla człowieka. Zmysł smaku Barbary Mitrengi przeciera zatem szlaki w tym obszarze nauki, można powiedzieć, że stanowi kwintesencję smaku.
Opis leksyki smakowej dotyczy zarówno polszczyzny historycznej, jak i współczesnej i obejmuje sześć zagadnień szczegółowych: funkcjonujące na przestrzeni wieków nazwy zmysłu smaku, leksykę związaną z czterema podstawowymi smakami oraz synestezje przejawiające się na płaszczyźnie językowej.
Analiza lingwistyczna poszerzona została o komentarz historyczny i kulturowy na temat m.in. historii smaku w Polsce, historii i symboliki soli, znaczenia i wartościowania poszczególnych smaków dawniej i dziś, zjawiska synestezji. W podsumowaniu każdego z siedmiu rozdziałów znalazły się najważniejsze informacje i wnioski z przeprowadzonych analiz. (tm)
Zmysł smaku. Studium leksykalno-semantyczne, Barbara Mitrenga, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2014, s. 291, cena 32 zl (+VAT)
- Autor: lb
- Odsłon: 1788
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika wydało książkę Znaczenie filozofii Oświecenia z podtytułem: Człowiek wśród ludzi. Redaktorami naukowymi tomu są Barbara Grabowska, Adam Grzeliński oraz Jolanta Żelazna.
Jak na to, co się dzieje obecnie – wydaje się, że Oświecenie to temat demodé. Większym wzięciem może cieszyłby się u nas ciągle przywoływany Romantyzm. Ale u progu XXI wieku widać ogromny deficyt racjonalności w społecznych działaniach ludzi, paradoksalnie towarzyszący wysublimowanym owocom rozumu - technologiom epoki cyfrowej. Toteż wydaje się, że potrzeba przypomnienia tego nurtu odnoszącego się do logiki, wnioskowania, doświadczenia, nauki staje się większa niż kiedykolwiek.
Tom prezentuje wyniki badań nad filozofią Oświecenia prowadzonych w wielu ośrodkach naukowych w kraju. Tym, co łączy wszystkie zamieszczone w nim teksty, jest zwrócenie uwagi na oświeceniowe rozumienie społecznej natury człowieka.
Autorzy przedstawiają jej różne aspekty: od funkcjonowania instytucji służących prowadzeniu i upowszechnianiu badań naukowych, przez osiemnastowieczne projekty edukacyjne, kształtowanie się ówczesnych gustów estetycznych i znaczenie przykładane do języków narodowych, aż po społeczny wymiar medycyny.
Prace te nie tylko ukazują, jak bardzo złożony jest obraz Oświecenia, ale też przypominają, że depozytariuszami rozumu opiewanego w tej epoce jesteśmy my – poszczególni ludzie, a jego funkcjonowanie wymaga istnienia rozmaitych łączących nas więzi.
Co ciekawe, w licznych dyskusjach na temat filozofii oświeceniowej na pierwszy plan zwykle wysuwają się wątki polityczne i historyczne, choć zasadnicze idee filozofów skupiały się na człowieku i próbie znalezienia odpowiedzi na pytanie, czego trzeba, aby mógł on się stać światłym, samodzielnie myślącym obywatelem odpowiedzialnym za członków swojej wspólnoty – piszą redaktorzy tomu.
Dwadzieścia dwa artykuły (z licznymi przypisami) zamieszczone w omawianym tomie odnoszą się do wielu aspektów działania ludzkiego w epoce Oświecenia, nie tylko do rozważań filozoficznych, czy ewolucji idei. Ujęcie epoki poprzez wybrane zagadnienia może nie daje o niej wiedzy usystematyzowanej typu podręcznikowego, czy encyklopedycznego, ale czyni z książki ciekawą lekturę.(lb)
Znaczenie filozofii Oświecenia. Człowiek wśród ludzi, red. nauk. Barbara Grabowska, Adam Grzeliński, Jolanta Żelazna, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2016, s. 432
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 819
Dwaj amerykańscy fizycy – James Trefil i Michael Summers - są autorami książki Wyobrażone życie, wydanej w Polsce dzięki Wydawnictwu Copernicus Center Press, w tłumaczeniu Tadeusza Chawziuka.
Podtytuł książki – Wyprawa na egzoplanety w poszukiwaniu inteligentnych istot pozaziemskich, stworzeń lodu i zwierząt supergrawitacyjnych – przybliża czytelnikowi bliżej tematykę, jaką zajmują się autorzy – obszarem między nauką a fantazją, science fiction.
Gdyby zważyć, czego jest w książce więcej, szala przeważyłaby jednak na korzyść nauki, gdyż autorzy, z powodów oczywistych muszą wychodzić z ziemskiej bazy danych i dopiero na niej konstruować swoje fantazje astronomiczno-fizyczno- biologiczne. Czyli z faktu, iż Wszechświat powstał 13,8 mld lat temu, nasz Układ Słoneczny nie jest w Galaktyce jednym z wielu, a Ziemia jest jedną z miliardów planet, na której może powstać życie. Na Ziemi powstało ono ok. 4 mld lat temu i rządzi nim chemia, biologia i fizyka – co dość dobrze już rozpracowaliśmy.
Czy jednak ziemskie reguły, którym podporządkowane jest życie są uniwersalne? Czy ludzie i cała ziemska przyroda są we Wszechświecie unikatem? Takie pytania stawiane są coraz częściej, w miarę doskonalenia astronomicznych technik obserwacyjnych oraz kolejnych wypraw kosmicznych, dzięki którym nasze wyobrażenia o własnej wyjątkowości są coraz bardziej podważane.
Autorzy rozpoczynają książkę od rozważań nad naturą życia, omawiają zasady, które rządzą jego powstaniem i ewolucją i przedstawiają trudności, z jakimi spotykają się uczeni próbujący odkryć życie we Wszechświecie. Druga część tej książki to z kolei obudowane wiedzą naukową spekulacje na temat możliwości rozwoju życia na egzoplanetach. Na koniec – jak sami piszą – idą na całego i omawiają hipotezę życia innego niż ziemskie, nie opartego na chemii. Ta część książki z pewnością zainteresuje wielbicieli literatury science fiction.
Książkę kończy rozdział pytań bez odpowiedzi, w którym przedstawia się możliwe i oczekiwane rezultaty misji kosmicznych, istniejących i budowanych teleskopów, nadziei, jakie wiązało się i nadal wiąże z SETI, a także ziemskiego bezpieczeństwa kosmicznego. To ciekawa podróż po terytorium już poznanym i jeszcze nieodkrytym, którego kształt podpowiada nam tylko wyobraźnia.(al.)
Wyobrażone życie. Wyprawa na egzoplanety w poszukiwaniu inteligentnych istot pozaziemskich, stworzeń lodu i zwierząt supergrawitacyjnych, James Trefil, Michael Summers, Wydawnictwo Copernicus Center Press, wyd. I, Kraków 2020, s. 286, cena 49,90 zł. Książka dostępna także jako e-book.
- Autor: al
- Odsłon: 2637
Wydawnictwo Z/W wydało książkę Zbigniewa Wojtasińskiego – Życie z rakiem.
Autor, znany dziennikarz specjalizujący się w problematyce nauk medycznych, piszący od lat o zdrowiu, przedstawia w niej wiele historii ludzi, którzy zachorowali na raka pokazując, iż jest to dzisiaj choroba nie tyle coraz częstsza, co w dużej mierze uleczalna, a przynajmniej – zaleczalna.
W 18 rozdziałach książki przedstawia znane osoby ze świata polityki, kultury, mediów, właściwie wszystkich profesji (i z różnych epok), których dotknął rak i pokazuje jak sobie z nim radzili. Pisze o historii leczenia raka na świecie – chirurgii, ale i przełomowych terapiach, jakie pojawiły się w XX wieku, w różnych typach nowotworów.
Podtytuł książki – „Jadowite węże w koszyku” (tytuł jednego z rozdziałów) – pokazuje, że nawet jeden z najbardziej trudnych w leczeniu – szpiczak – uznawany do niedawna za chorobę śmiertelną, stał się dzięki medycynie chorobą przewlekłą. „Walka z tą chorobą przypomina przechowywanie jadowitych węży w koszyku – pisze autor. Jak tylko uda się je tam zapędzić, to ciągle trzeba kontrolować zamknięte wieko, a wręcz najlepiej na nim siedzieć, żeby żaden gad się nie wydostał”.
Ta metafora dobrze oddaje dzisiejszą walkę z nowotworami – trzeba nie tylko być czujnym w zdrowiu, ale i nawet w zaleczonej chorobie, co jest w dużej mierze miarą sukcesu chorego. Zachorowania na różne typy raka wiąże się dzisiaj jednak z drogim - i nie dla wszystkich dostępnym - leczeniem nowymi preparatami. Autor opisuje te najnowsze leki – także biologiczne oraz szczepionki na przykładach leczenia konkretnych osób.
W opisach nie zabrakło także tzw. cudownych uzdrowień, których lekarze nie umieją wyjaśnić (w tym – efektu placebo). Okazuje się, że wcale nie tak rzadko właściwości lecznicze ma też miłość, troska najbliższych czy współczucie – nazywane „efektem matki Teresy”. Ale nie bez znaczenia jest odpowiedni tryb życia, odżywiania – w rozdziale „Leczenie wspomagające” nie brakuje zaleceń medycznych wynikających z najnowszych badań w tym kierunku.
Ostatnie rozdziały dotyczą profilaktyki (też na przykładach konkretnych chorych), wczesnych objawów niektórych raków oraz wskazań, jak się w takich przypadkach dziś postępuje. Także wówczas, kiedy nie ma już żadnej nadziei, ale życie winno nadal być godne, pozbawione bólu i upokorzeń. W sumie to książka o postępach nauki i nadziei – chorych i ich lekarzy, pokazująca, że choroby nowotworowe są wśród nas, że dają się ujarzmiać i w coraz większym stopniu – pokonywać. (al.)
Życie z rakiem. Jadowite węże w koszyku. Zbigniew Wojtasiński, Wydawnictwo Z/W, Warszawa 2014, s. 320, cena 39,90 zł