Informacje (el)
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1278
26 lipca Narodowe Centrum Nauki rozstrzygnęło piątą edycję konkursu Etiuda. W tym roku na stypendia doktorskie agencja przekaże ponad 9,9 mln zł. O finansowanie konkurowało 389 badaczy, z których nagrodzonych zostało 97.
Etiuda to konkurs na stypendia doktorskie, skierowany do osób przygotowujących rozprawę doktorską. Laureaci otrzymają 4,5 tys. zł miesięcznie, a także odbędą staż w wybranym przez siebie zagranicznym ośrodku naukowym.
- W piątej edycji konkursu zdecydowaliśmy się zwiększyć wysokość stypendiów przyznawanych doktorantom o 1,5 tys. zł. w porównaniu z poprzednimi latami – Wyjaśnia prof. Janusz Janeczek, przewodniczący Rady NCN. – Dzięki temu młodzi naukowcy będą mogli poświęcić cały swój czas badaniom, a program stażowy umożliwi im pracę pod okiem najlepszych specjalistów z ich dziedzin.
- To bardzo ważne, by nasze środowisko zacieśniało więzy z zagranicznymi partnerami. Mobilność i współpraca między różnymi ośrodkami to kluczowy element dla powodzenia ambitnych projektów naukowych - dodaje prof. Zbigniew Błocki, dyrektor NCN. – Dlatego staramy się, by nowe pokolenie badaczy miało warunki do wczesnego rozwijania swojej sieci kontaktów oraz umiejętności odnalezienia się w międzynarodowym środowisku.
O środki na badania w ramach konkursu Etiuda 5 ubiegali się przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych. Nie zabrakło zgłoszeń z małych i dużych ośrodków akademickich. Również placówki, w których doktoranci odbędą swoje staże badawcze są bardzo zróżnicowane: obok uniwersytetów i instytutów badawczych z całego świata pojawiają się też prywatne przedsiębiorstwa badawczo-rozwojowe.
W grupie nauk o życiu złożono 112 wniosków, z których finansowanie na łączną kwotę ponad 2,9 mln zł uzyskało 27 projektów.
W konkursie zgłoszono 120 projektów z zakresu nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce. Do finansowania zostało zakwalifikowanych 30 z nich o łącznym budżecie prawie 3 mln zł.
Najwięcej, aż 157 wniosków, nadesłali przedstawiciele nauk ścisłych i technicznych, z których finansowanie o łącznej wysokości niemal 4 mln zł otrzyma 40.
Lista zakwalifikowanych projektów została opublikowana na stronie Narodowego Centrum Nauki.
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1034
Do 2050 r. Unia Europejska jest zdecydowana stać się pierwszym na świecie blokiem państw neutralnych dla klimatu. Wymaga to znacznych inwestycji zarówno ze strony UE i krajowego sektora publicznego, jak i sektora prywatnego.
Przedstawiony 11.12.19 plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu zmobilizuje inwestycje publiczne i pomoże uruchomić fundusze prywatne przy pomocy unijnych instrumentów finansowych, w szczególności InvestEU, prowadząc do inwestycji o wartości co najmniej 1 bln euro.
Wprawdzie wszystkie regiony i sektory będą musiały wnieść swój wkład w transformację, jednak skala wyzwania nie jest wszędzie taka sama. Niektóre regiony będą szczególnie narażone na negatywny wpływ zjawisk, a przemiany gospodarcze i społeczne będą tam szczególnie głębokie. Specjalne wsparcie finansowe i praktyczne z mechanizmu sprawiedliwej transformacji przeznaczone zostanie na pomoc pracownikom i uruchamianie koniecznych inwestycji na tych obszarach.
Plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu
Plan inwestycyjny na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu udostępni finansowanie unijne oraz stworzy ramy ułatwiające i pobudzające inwestycje publiczne i prywatne niezbędne do przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu, zieloną, konkurencyjną i sprzyjającą włączeniu społecznemu. Uzupełniając inne inicjatywy zapowiedziane w ramach zielonego ładu, plan opiera się na trzech wymiarach:
• finansowania: uruchomienie w następnym dziesięcioleciu zrównoważonych inwestycji o wartości co najmniej 1 biliona euro. Większy niż kiedykolwiek dotąd udział w budżecie UE wydatków przeznaczonych na działania służące klimatowi i ochronie środowiska pomoże przyciągnąć prywatne finansowanie; główną rolę w tym zakresie będzie odgrywał Europejski Bank Inwestycyjny;
• możliwości: oferowanie zachęt służących do uruchomienia i przekierowania inwestycji publicznych i prywatnych. UE dostarczy inwestorom narzędzi przez nadanie zrównoważonemu finansowaniu głównego znaczenia w systemie finansowym. Ułatwi ona też zrównoważone inwestycje publiczne przez zachęcanie do ekologicznego planowania budżetu i zielonych zamówień publicznych oraz przez opracowanie sposobów uproszczenia procedur zatwierdzania pomocy państwa dla regionów objętych sprawiedliwą transformacją.
• wsparcia praktycznego: Komisja zapewni organom publicznym i promotorom projektów wsparcie w planowaniu, opracowaniu i realizacji zrównoważonych projektów.
Mechanizm sprawiedliwej transformacji
Mechanizm sprawiedliwej transformacji jest kluczowym narzędziem służącym zapewnieniu, by transformacja na rzecz gospodarki neutralnej dla klimatu przebiegała w sposób sprawiedliwy, nie pozostawiając nikogo w tyle. Wprawdzie wszystkie regiony będą potrzebowały finansowania i w planie inwestycyjnym na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu zostało to przewidziane, mechanizm zapewnia jednak ukierunkowane wsparcie, aby w latach 2021–2027 uruchomić co najmniej 100 mld euro w regionach najbardziej dotkniętych negatywnymi społeczno-gospodarczymi skutkami transformacji i złagodzić te skutki.
Mechanizm pozwoli uruchomić inwestycje niezbędne, aby udzielać wsparcia pracownikom i społecznościom, których funkcjonowanie zależy od łańcucha wartości paliw kopalnych. Za pośrednictwem wszystkich instrumentów bezpośrednio związanych z transformacją będzie on uzupełniał znaczny wkład z budżetu UE.
Mechanizm sprawiedliwej transformacji będzie opierał się na trzech głównych źródłach finansowania:
1) Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, który otrzyma nowe środki UE w wysokości 7,5 mld euro, które powiększą kwotę środków przewidzianych we wniosku Komisji dotyczącym następnego długoterminowego budżetu UE.
Aby wykorzystać przynależne im środki z funduszu, państwa członkowskie, prowadząc dialog z Komisją, będą musiały wskazać kwalifikujące się obszary w tzw. terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji. Będą musiały się także zobowiązać, że do środków z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji państwa członkowskie dołożą taką samą kwotę ze środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i Europejskiego Funduszu Społecznego Plus oraz udostępnią dodatkowe zasoby krajowe. Łącznie zapewni to finansowanie w wysokości 30–50 mld euro, co przyciągnie jeszcze więcej inwestycji.
Fundusz będzie przede wszystkim służył do udzielania dotacji regionom. Będzie on na przykład wspierał pracowników w rozwijaniu umiejętności i kompetencji potrzebnych w przyszłości na rynku pracy, a także pomagał MŚP, przedsiębiorstwom typu start-up i inkubatorom przedsiębiorczości przy tworzeniu nowych możliwości gospodarczych w tych regionach; Będzie również wspierał inwestycje służące przechodzeniu na czystą energię, na przykład zwiększające efektywność energetyczną.
2) specjalnym systemie sprawiedliwej transformacji w ramach InvestEU służącym uruchomieniu inwestycji o wartości do 45 mld EUR. Jego celem będzie przyciąganie prywatnych inwestycji, m.in. w zrównoważoną infrastrukturę energetyczną i transportową, przynoszących korzyści dotkniętym regionom i pomoc tym gospodarkom w znalezieniu nowych źródeł wzrostu;
3) instrumencie pożyczkowym Europejskiego Banku Inwestycyjnego dla sektora publicznego gwarantowanym przez budżet UE, służącym uruchomieniu inwestycji o wartości 25–30 mld euro. Zostanie on wykorzystany na pożyczki dla sektora publicznego, na przykład na inwestycje w sieci ciepłownicze i renowację budynków. W marcu 2020 r. Komisja przedstawi wniosek ustawodawczy w celu ustanowienia tego instrumentu.
W mechanizmie sprawiedliwej transformacji chodzi o coś więcej niż finansowanie: za pośrednictwem platformy sprawiedliwej transformacji Komisja będzie udzielać państwom członkowskim i inwestorom pomocy technicznej oraz dbać o zaangażowanie zainteresowanych społeczności, władz lokalnych, partnerów społecznych i organizacji pozarządowych. Mechanizm sprawiedliwej transformacji będzie obejmował solidne ramy zarządzania oparte na tzw. terytorialnych planach sprawiedliwej transformacji.
Kontekst
W dniu 11 grudnia 2019 r. Komisja przedstawiła Europejski Zielony Ład, - https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal_pl, będący wyrazem aspiracji, aby do 2050 r. Europa stała się pierwszym blokiem państw neutralnym dla klimatu. Przejście Europy na zrównoważoną gospodarkę oznacza znaczne wysiłki inwestycyjne we wszystkich sektorach: osiągnięcie aktualnych celów na 2030 r. w zakresie klimatu i energii będzie wymagało dodatkowych inwestycji w wysokości 260 mld euro rocznie do 2030 r.
Powodzenie planu inwestycyjnego na rzecz Europejskiego Zielonego Ładu będzie zależało od zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron. Niezbędne jest, aby w trakcie negocjacji w sprawie przyszłych ram finansowych państwa członkowskie i Parlament Europejski zachowały ambitny charakter wniosku Komisji. Zasadnicze znaczenie będzie miało szybkie przyjęcie wniosku dotyczącego rozporządzenia w sprawie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.
Komisja będzie uważnie monitorować i oceniać postępy w tej transformacji. W ramach działań w tej dziedzinie Komisja będzie co roku organizować szczyt w sprawie zrównoważonych inwestycji z udziałem wszystkich zainteresowanych stron i będzie nieustannie pracować na rzecz promowania i finansowania procesu transformacji. Komisja zwraca się do inwestorów o pełne wykorzystanie stwarzających możliwości warunków regulacyjnych i szybciej niż kiedykolwiek dotąd rosnących potrzeb w zakresie zrównoważonych inwestycji, a do organów państwowych o aktywne zaangażowanie się w identyfikację potrzeb i promowanie takich inwestycji.
Więcej - https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/qanda_20_24
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 437
Komisja Europejska przyjęła 5.7.23 pakiet środków na rzecz zrównoważonego wykorzystania kluczowych zasobów naturalnych, zwiększający również odporność systemu żywnościowego i rolnictwa w UE.
Akt w sprawie monitorowania stanu gleby ułatwi osiągnięcie dobrego stanu gruntów w UE do 2050 r. poprzez gromadzenie danych na temat zdrowia gleby i udostępnianie ich rolnikom i innym osobom gospodarującym glebą.
W akcie wprowadza się zrównoważone gospodarowanie glebami jako normę i proponuje się podjęcie działań w sprawie niedopuszczalnych zagrożeń dla zdrowia ludzi i dla środowiska, spowodowanych zanieczyszczeniem gleby. Przedstawiony wniosek przyczyni się również do pobudzenia innowacji i zrównoważonego rozwoju poprzez:
po pierwsze - umożliwienie bezpiecznego korzystania z postępu technicznego w dziedzinie nowych technik genomowych, które umożliwiają zwiększenie odporności roślin uprawnych na zmiany klimatu i ograniczenie stosowania pestycydów,
a po drugie – zapewnienie bardziej zrównoważonych i zróżnicowanych nasion i materiału rozmnożeniowego wysokiej jakości, z korzyścią dla roślin i lasów. Ponadto proponuje się także środki mające na celu ograniczenie marnotrawienia żywności i tekstyliów, co przyczyni się do efektywniejszego wykorzystania zasobów naturalnych i do dalszego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych.
Działania te przyniosą wszystkim długoterminowe korzyści gospodarcze, społeczne, zdrowotne i środowiskowe. Zwiększając odporność zasobów naturalnych, nowe przepisy wspierają w szczególności osoby żyjące bezpośrednio z ziemi i przyrody. Przyczynią się one do zwiększenia dobrobytu na obszarach wiejskich i bezpieczeństwa żywnościowego oraz do pobudzenia odpornej i prosperującej biogospodarki. Zapewnią też UE czołową pozycję w dziedzinie innowacji i rozwoju oraz pomogą w odwróceniu procesu utraty różnorodności biologicznej i przygotowaniu się na skutki zmiany klimatu.
Nowe przepisy UE mające na celu zwiększenie wartości gleby i jej zasobów
Stan 60–70% gleb w UE jest zły. Ponadto każdego roku z powodu erozji wymywaniu podlega miliard ton gleby, co oznacza, że pozostała żyzna wierzchnia warstwa szybko znika. Koszty związane z degradacją gleby szacuje się na ponad 50 mld euro rocznie.
Wniosek, który jest pierwszym w historii aktem prawnym UE dotyczącym gleby, zawiera zharmonizowaną definicję zdrowia gleby, wprowadza kompleksowe i spójne ramy monitorowania oraz wspiera zrównoważone gospodarowanie glebą i rekultywację terenów zanieczyszczonych.
We wniosku połączono w jedną całość kilka źródeł danych dotyczących gleby. Są to dane z próbek uzyskane w ramach unijnego badania terenowego użytkowania gruntów i pokrycia terenu (LUCAS), dane satelitarne z programu Copernicus oraz dane krajowe i prywatne. Ostatecznym celem są zdrowe gleby w UE do 2050 r., zgodnie z dążeniem UE do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń.
Dane dotyczące gleby będą czynnikiem wspierającym innowacje, a także rozwiązania technologiczne i organizacyjne, zwłaszcza w zakresie praktyk rolniczych. Pomogą one rolnikom i innym właścicielom gruntów we wdrażaniu najodpowiedniejszych metod uprawy i zwiększaniu żyzności gleby i plonów, przy jednoczesnym ograniczaniu zużycia wody i składników odżywczych. Ponadto dane te pozwolą nam lepiej zrozumieć tendencje dotyczące suszy, retencji wody i erozji, usprawniając zapobieganie klęskom żywiołowym i zarządzanie nimi.
Dzięki zdrowej glebie i dostępności szczegółowych danych rolnicy i zarządcy gruntów mogą uzyskać dodatkowe źródło dochodów w postaci wynagrodzenia za agrotechniki węglochłonne, płatności za usługi ekosystemowi, lub za zwiększenie wartości zdrowych gleb i produkowanej na nich żywności. Wniosek nie nakłada żadnych bezpośrednich obowiązków na właścicieli i zarządców gruntów ani na rolników.
Państwa członkowskie określą korzystne i niekorzystne praktyki w zakresie gospodarowania glebą. Opracują również działania regeneracyjne, aby przywrócić dobry stan zdegradowanych gleb, w oparciu o krajowe oceny stanu zdrowia gleby. Oceny te zostaną również uwzględnione w innych politykach UE, takich jak LULUCF, WPR i gospodarka wodna.
We wniosku wzywa się również państwa członkowskie do podjęcia działań w sprawie niedopuszczalnych zagrożeń dla zdrowia ludzi i dla środowiska, spowodowanych zanieczyszczeniem gleby, zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”. Państwa członkowskie będą musiały zidentyfikować, zbadać, ocenić i zrekultywować zanieczyszczone tereny.
Bardziej odporne systemy żywnościowe dzięki nowym technikom genomowym
Rolnicy i hodowcy potrzebują dostępu do najnowocześniejszych innowacji. Nowe technologie mogą pomóc zwiększyć odporność zarówno rolnictwa, jak i gruntów leśnych oraz chronić zbiory przed skutkami zmiany klimatu, utraty różnorodności biologicznej i degradacji środowiska.
Nowe techniki genomowe to innowacyjne narzędzia, dzięki którym nasz system żywnościowy może stać się bardziej zrównoważony i odporny. Umożliwiają one opracowywanie ulepszonych odmian roślin, które są odporne na zmianę klimatu i agrofagi, wymagają mniejszej ilości nawozów i pestycydów oraz zapewniają wyższe plony. Dzięki temu możliwe będzie ograniczenie o połowę ilości stosowanych pestycydów chemicznych, zmniejszenie związanego z nimi ryzyka, a także zredukowanie zależności UE od przywozu produktów rolnych.
W większości przypadków te nowe techniki prowadzą do bardziej ukierunkowanych, precyzyjniejszych i szybszych zmian niż techniki konwencjonalne, co pozwala na osiągnięcie lepszych rezultatów niż w przypadku stosowania klasycznych technik, takich jak selekcjonowanie nasion i krzyżowanie.
We wniosku:
• określono dwie kategorie roślin uzyskiwanych za pomocą NGT: rośliny NGT porównywalne z roślinami naturalnie występującymi lub konwencjonalnymi oraz rośliny NGT z bardziej złożonymi modyfikacjami;
• te dwie kategorie będą podlegać różnym wymogom dotyczącym wprowadzania na rynek, z uwzględnieniem ich różnych cech charakterystycznych i profili ryzyka. Rośliny należące do pierwszej kategorii będą objęte obowiązkiem zgłaszania. Rośliny z drugiej kategorii będą objęte procesem określonym w dyrektywie w sprawie GMO;
• określono zachęty do opracowywania roślin zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju;
• zapewniono przejrzystość informacji na temat wszystkich roślin NGT na rynku UE (np. poprzez etykietowanie nasion);
• zapewniono solidne monitorowanie gospodarczych, środowiskowych i społecznych skutków produktów NGT.
Bardziej zrównoważony i zróżnicowany roślinny i leśny materiał rozmnożeniowy
Europejski sektor nasion jest największym eksporterem na światowym rynku nasion (20% światowego rynku o szacunkowej wartości 7–10 mld euro; 7 tys. przedsiębiorstw, głównie MŚP). Ważne jest, aby przepisy w tej dziedzinie nadążały za rozwojem nauki. Niniejszy wniosek zaktualizuje i uprości obecne przepisy – niektóre z nich zostały opracowane ponad pół wieku temu.
Proponowane rozporządzenie w sprawie produkcji i wprowadzania do obrotu materiału rozmnożeniowego roślin i leśnego materiału rozmnożeniowego zwiększy różnorodność i jakość nasion, sadzonek i innego materiału przeznaczonego do reprodukcji roślin . Zagwarantują one stabilne plony dzięki dostosowaniu odmian roślin do przyszłych wyzwań poprzez testowanie ich zrównoważonego charakteru (np. odporności na choroby). Nasiona będą również lepiej dostosowane do presji związanych ze zmianą klimatu, zapewnią zachowanie
genetycznej różnorodności roślin uprawnych i zwiększą bezpieczeństwo żywnościowe.
Wniosek przyczyni się do ograniczenia biurokracji oraz zwiększenia wydajności i skuteczności systemów rejestracji i certyfikacji.
Jeśli chodzi o leśny materiał rozmnożeniowy, należy zadbać o dostosowanie sadzonek do warunków panujących w danym miejscu, aby lepiej przystosować lasy do zmiany klimatu. Hodowla selekcyjna drzew umożliwia przyspieszenie przystosowania lasów do zmiany klimatu, co jest konieczne do utrzymania ich wydajności w przyszłości.
Ograniczenie marnotrawstwa żywności i tekstyliów
Co roku w UE marnuje się prawie 59 mln ton żywności (131 kg/mieszkańca), a jej wartość rynkowa szacowana jest na 132 mld euro. Ponad połowa odpadów spożywczych (53%) pochodzi z gospodarstw domowych. Na drugim miejscu jest sektor przetwórstwa i produkcji żywności (20%).
Walka z marnowaniem żywności przynosi potrójne korzyści: pozwala oszczędzać żywność przeznaczoną do spożycia przez ludzi, a tym samym przyczynia się do zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego. Zapewnia oszczędności przedsiębiorstwom i konsumentom i zmniejsza wpływ produkcji i konsumpcji żywności na środowisko.
Aby przyspieszyć postępy w UE, Komisja proponuje do 2030 r. ograniczyć o 10% odpady żywnościowe w sektorze przetwórstwa i wytwarzania i o 30% (per capita) łącznie w sektorze handlu detalicznego i konsumpcji (restauracje, usługi w sektorze żywienia i gospodarstwa domowe).
Odpady tekstylne również obciążają ograniczone zasoby naturalne. Około 78% odpadów tekstylnych nie jest segregowanych przez konsumentów i trafia do zmieszanych odpadów z gospodarstw domowych, które następnie są spalane lub składowane. Więcej informacji na temat wniosku można znaleźć w specjalnym komunikacie prasowym.
Co dalej?
Wnioski ustawodawcze zostaną teraz rozpatrzone przez Parlament Europejski i Radę w ramach zwykłej procedury ustawodawczej.
Kontekst
Europejski Zielony Ład jest konieczny dla zdrowia ludzi i naszej planety. Od jego inauguracji w grudniu 2019 r. rozpoczęła się głęboka i całościowa transformacja naszego społeczeństwa i naszej gospodarki. Dzisiejszy pakiet uzupełnia poprzednie wnioski w ramach filaru „zasoby naturalne” Zielonego Ładu.
Inicjatywy te i ich cele opierają się na rozwiązaniach zapewnianych przez przyrodę, która jest naszym najlepszym sojusznikiem w walce ze zmianami klimatu. Aby osiągnąć neutralność klimatyczną, w szczególności zwiększyć usuwanie dwutlenku węgla przez naturalne pochłaniacze, wdrożyć unijne prawo o klimacie i podtrzymać międzynarodowe zobowiązania Unii Europejskiej wynikające zarówno z porozumienia paryskiego, jak i z globalnych ram różnorodności biologicznej Kunming-Montreal, musimy pilnie wzmocnić odporność naturalnych ekosystemów w całej UE, zwiększyć ich zdolność do pomocy w dostosowaniu się do zmiany klimatu i utrzymać ich zdolności produkcyjne. Pozwoli to zapewnić trwałe bezpieczeństwo żywnościowe i materialne.
Europejski Zielony Ład: zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych
- Autor: ANNA LESZKOWSKA
- Odsłon: 2882
>W latach 2010–2011 Narodowe Centrum Nauki (NCN, Centrum) otrzymało od Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego środki publiczne w formie dotacji w łącznej wysokości 502.498,2 tys. zł, z czego wydatkowało ogółem 489.644,8 tys. zł, w tym na m.in. finansowanie badań podstawowych - 468.491,7 tys. zł, na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji dotyczących obsługi realizacji zadań - 1.425,8 tys. zł oraz na pokrycie bieżących kosztów zarządzania - 19.727,3 tys. zł (w 2010 r. – 84,3 tys. zł i w 2011 r. – 19.643 tys. zł).
>
W początkowej fazie funkcjonowania NCN przygotowało warunki do przeprowadzenia>konkursów w zakresie finansowania badań podstawowych (tj. określono 25 dyscyplin,
w trzech grupach: Nauki Humanistyczne, Społeczne i o Sztuce – HS , Nauki Ścisłe i Techniczne – ST , Nauki o Życiu - NZ ), ustaliło wysokość środków finansowych na dyscypliny lub grupy dyscyplin w poszczególnych konkursach oraz tematykę projektów badawczych, a także dokonało wyboru 1.160 ekspertów do Zespołów Ekspertów oceniających wnioski o przyznanie środków na finansowanie projektów badawczych i 14 Koordynatorów Dyscyplin odpowiedzialnych za przeprowadzenie konkursów. Centrum przyjęło również regulamin przyznawania środków na realizację finansowanych zadań, procedurę wyłaniania ekspertów oraz procedurę szczegółowego trybu oceny wniosków przez Zespoły Ekspertów.>
Jak wynika z kontroli NIK, NCN nie określiło priorytetowych obszarów badań podstawowych zgodnych ze Strategią Rozwoju Kraju 2007–2015, która do głównych priorytetów polityki państwa zaliczyła m. in. wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki.W ustawie o NCN do obowiązków Rady NCN zaliczono m.in. określenie priorytetowych obszarów badań podstawowych zgodnych ze strategią rozwoju kraju. W 2011 r. Centrum ogłosiło ogółem 11 konkursów na realizację projektów obejmujących badania podstawowe, w tym cztery konkursy ogłoszone 15 marca 2011 r. (OPUS, PRELUDIUM, SONATA, HARMONIA) rozstrzygnięto i zakończono podpisaniem z beneficjentami 1.844 umów na łączną kwotę 500.643,4 tys. zł. Na finansowanie 1.615 projektów obejmujących badania podstawowe w ramach czterech rozstrzygniętych w 2011 r. konkursów (OPUS, PRELUDIUM, SONATA, HARMONIA) wydatkowano kwotę 62.884,5 tys. zł.
Określenie priorytetowych obszarów badań podstawowych powinno nastąpić przed przystąpieniem Centrum do ogłoszenia konkursów na realizację projektów badawczych.
>Zapewniłoby to właściwą alokację środków publicznych na naukę, zgodną z priorytetami polityki naukowej i innowacyjnej państwa określonymi w Strategii Rozwoju Kraju 2007–2015, a także przeciwdziałałoby ich rozproszeniu.
Brak zasad oceny wniosków
NIK zgłosiła uwagi dotyczące funkcjonującego w NCN systemu oceny wniosków o dofinansowanie projektów badawczych przez Zespoły Ekspertów.
>Do obowiązującej w NCN procedury szczegółowego trybu oceny wniosków o dofinansowanie projektów badawczych nie wprowadzono jednolitych zasad
>podejmowania rozstrzygnięć przez Zespoły Ekspertów w sprawie kwalifikacji projektów do finansowania oraz konieczności sporządzania uzasadnień w protokołach z posiedzeń Zespołu Ekspertów do podjętych rozstrzygnięć na drugim etapie oceny.
>Na podstawie protokołów z posiedzeń Zespołów Ekspertów stwierdzono, że niektóre zespoły podejmowały decyzje dotyczące finansowania lub niefinansowania projektów oraz zmian ocen projektów (na pierwszym i drugim etapie oceny) w drodze głosowania przez ekspertów, a inne – bez przeprowadzania głosowania.
Ponadto procedura dotycząca szczegółowego trybu sporządzania ocen wniosków przez Zespoły Ekspertów nie przewidywała konieczności sporządzania uzasadnień w protokołach z posiedzeń Zespołu Ekspertów do podjętych rozstrzygnięć na drugim etapie oceny.
>NIK uznała za celowe sporządzanie uzasadnień w szczególności w następujących przypadkach:
>1) niezakwalifikowania do finansowania projektu, którego ocena końcowa była wyższa od wartości oceny ostatniego zakwalifikowanego wniosku na liście rankingowej (stwierdzono 184 takie przypadki),
>2) zakwalifikowania do finansowania projektu, którego ocena końcowa była niższa od wartości oceny ostatniego zakwalifikowanego wniosku na liście rankingowej (w 9 przypadkach),
>3) zakwalifikowania do finansowania projektu, którego ocena końcowa była niższa od wartości oceny ostatniego zakwalifikowanego wniosku na liście rankingowej, lecz którego wartość finansowa mieściła się w puli przyznanych środków na realizację konkursu (w 1 przypadku).
>Ponadto w NCN nie ustalono pisemnej procedury określającej zasady i warunki przeprowadzania przez Centrum kontroli realizacji projektów badawczych w siedzibie beneficjentów (w 2011 r. nie przeprowadzono żadnej takiej kontroli) oraz oceny raportów okresowych (rocznych i końcowych) z realizacji projektów (pomimo zakończenia realizacji niektórych projektów w dniu 15 czerwca 2012 r.). Określenie zasad postępowania w ww. przypadkach jest niezbędne dla zapewnienia prawidłowego nadzoru Centrum nad realizacją projektów badawczych wynikającego z ustawy o NCN.
>Eksperci zagraniczni niepotrzebni
>Rada Narodowego Centrum Nauki nie skorzystała z możliwości szerszego udziału zagranicznych ekspertów w Zespołach Ekspertów oceniających wnioski o dofinansowanie projektów badawczych.
Zgodnie z ustawą o NCN, do zadań Rady Centrum zaliczono wybór spośród wybitnych naukowców polskich i zagranicznych Zespołów Ekspertów odpowiedzialnych za ocenę wniosków złożonych w konkursach. Sposób tworzenia i zasady działania korpusu ekspertów zostały określone przez Radę Centrum dopiero w listopadzie 2011 r. Zgodnie z uchwałą Rady NCN z 2011, Komisje Rady NCN K-1, K-2, K-3 tworzą na dany rok kalendarzowy korpus ekspertów, złożony z wybitnych naukowców polskich i zagranicznych, z którego wyłaniane będą Zespoły Ekspertów do oceny wniosków o finansowanie projektów badawczych w określonych konkursach NCN.
>
>Pieniądze i wnioski
Narodowe Centrum Nauki niezgodnie z przeznaczeniem wykorzystało środki dotacji podmiotowej w kwocie 288,1 tys. zł przyznane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
W 2011 r. Centrum z otrzymanej dotacji podmiotowej (przyznanej decyzjami Ministra z dnia 10 stycznia 2011 r., 25 maja 2011 r. i 26 września 2011 r.), przeznaczonej na pokrycie bieżących kosztów zarządzania przez Centrum sfinansowało zakup środków trwałych o wartości jednostkowej przekraczającej 3,5 tys. zł (meble biurowe do siedziby oraz regały do archiwum) na kwotę 288,1 tys. zł. Koszty zakupów ww. środków trwałych powinny zostać pokryte ze środków dotacji celowej, przeznaczonej na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji, dotyczących obsługi realizacji zadań Centrum.
Należy zaznaczyć, że wykorzystanie dotacji podmiotowej niezgodnie z przeznaczeniem umożliwiała obowiązująca w Centrum polityka rachunkowości.
W wystąpieniu pokontrolnym, skierowanym do Dyrektora NCN, NIK wnioskowała m.in. o:
1) podjęcie działań w celu określenia przez Radę Centrum priorytetowych obszarów badań podstawowych zgodnych z obowiązującą strategią rozwoju kraju,
2) zapewnienie udziału wybitnych naukowców zagranicznych w pracach Zespołów Ekspertów odpowiedzialnych za ocenę wniosków o przyznanie środków na realizację projektów badawczych złożonych w ogłaszanych przez NCN konkursach,
3) dokonanie zwrotu do budżetu państwa kwoty 288,1 tys. zł z tytułu dotacji podmiotowej wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem wraz z należnymi odsetkami oraz zmianę polityki rachunkowości w zakresie finansowania zakupu środków trwałych
4) podjęcie działań w celu ogłoszenia przez Radę Centrum konkursu na finansowanie stypendiów doktorskich,
5) dokonanie zmian w wewnętrznych procedurach m.in. w celu: ujednolicenia zasad i trybu podejmowania rozstrzygnięć przez Zespoły Ekspertów w sprawie zakwalifikowania lub niezakwalifikowania projektów do finansowania, określenia zasad i warunków dokonywania oceny raportów okresowych z realizacji finansowanych projektów oraz określenia zasad i trybu przeprowadzania kontroli realizacji projektów w siedzibie beneficjentów.
Pełen tekst kontroli – www.nik.gov.pl