Politologia (el)

: Autor: Anna Leszkowska; Opublikowano: 26 marzec 2020; Odsłon: 1142

Kryzys Zachodu i nowe potęgi

Problemem dla wspólnoty euroatlantyckiej stał się brak konsolidacji funkcjonalnej i odśrodkowe postawy USA, Turcji czy Francji. Sojuszem Północnoatlantyckim rządzą obecnie dwie geopolityki – egoizmów i strachu. Tę pierwszą uprawiają najsilniejsi uczestnicy, kierujący się ambicjami przywódczymi i dysponujący atutami samodzielności strategicznej. Drugą natomiast manifestują państwa przyjęte jako „sieroty” po bloku wschodnim w ramach strategii bandwagoning. Te ostatnie chcą narzucić własne ambicje i lęki całemu Zachodowi, zapominając, że znalazły się w koalicji na zasadzie „późno przychodzących” klientów i petentów. To w sposób naturalny wywołuje rozmaite perturbacje natury psychologicznej. Asymetria sił w sojuszu zawsze rodzi nieporozumienia i wymaga skrupulatnego przestrzegania zasad solidarności koalicyjnej.

Co dotyczy Polski, to jak stwierdza jeden z analityków, Łukasz Gadzała (Rzeczpospolita, 27.11.19) - „od dawna popycha (ona) NATO w kierunku rozwiązań militarnych, a to siłą rzeczy spotyka się z oporem największych europejskich sojuszników, którzy najchętniej rozwiązaliby konflikt na Ukrainie na drodze dyplomatycznej i z większym spokojem oceniają zagrożenie ze Wschodu (...). Ponadto w ostatnich latach Polskę zdają się interesować jedynie gwarancje zawarte w artykule 5., który mówi o kolektywnej obronie w przypadku ataku na jednego członka sojuszu.
Nie przywiązujemy jednak najmniejszej wagi do pierwszych artykułów Traktatu Północnoatlantyckiego, mówiących o konieczności przestrzegania reguł demokracji i praworządności i o rozstrzyganiu konfliktów lub sporów na drodze dyplomatycznej. Na Zachodzie jesteśmy więc postrzegani jako państwo, które powoli odchodzi od liberalnej demokracji, a w kontaktach z innymi jest roszczeniowe i konfliktowe”.

Coraz większym wyzwaniem i źródłem zagrożeń dla stabilności systemu międzynarodowego są Chiny. Okres pozimnowojenny był dla nich epoką „pokoju przez handel i wzrost gospodarczy”. Paralelne interesy z Rosją, zwłaszcza wobec państw Azji Środkowej i w ramach Szanghajskiej Organizacji Współpracy powodowały utrzymywanie w miarę stabilnej regionalnej równowagi sił.
Po drugiej stronie protekcja amerykańska odgrywała ważną rolę w pokojowym rozwoju Japonii, Korei Południowej, Tajwanu, a szerzej całej Azji Południowo-Wschodniej i Południowej. Amerykanie lubią powoływać się na swoją rolę hojnego protektora, zapominając jednak o swoich niechlubnych kartach zaangażowania w Azji, jak choćby podczas wojny wietnamskiej. Powstrzymywanie i odpychanie komunizmu – chińskiego i radzieckiego – miało swoją okrutną cenę, zapłaconą także przez samą Amerykę.
Po zakończeniu „zimnej wojny” Stany Zjednoczone przybrały pozę „łagodnego hegemona”, co znalazło akceptację pośród wszystkich azjatyckich graczy stawiających na bogacenie się dzięki procesom rosnącej współzależności, współpracy i integracji gospodarczej.
Chiny wpasowały się w te trendy, wykazując jednocześnie coraz większe aspiracje mocarstwowe, będące konsekwencją dynamicznego, by nie powiedzieć eksplozywnego wzrostu gospodarczego (w 2019 roku udział Chin w globalnej gospodarce mierzony wg PKB wyniósł już prawie 20%).

W efekcie nieustępliwość w obronie swoich wartości doprowadziła do podobnego efektu zakłóceń porządku azjatyckiego, jak stało się to ze względu na pretensje geopolityczne Rosji w Europie. Wraz z potęgą gospodarczą i wysoką pozycją w handlu międzynarodowym Chiny zaczęły wykazywać aspiracje w dziedzinie potęgi wojskowej, co naraża je na konfrontację z największym rywalem, jakim są Stany Zjednoczone. W literaturze ten fenomen opisano jako „pułapkę Tukidydesa”, pokazującą nieuchronność wojny spowodowanej obawami Sparty przed wzrostem potęgi Aten.
Niektórzy obserwatorzy przywołują w tym kontekście aspiracje mocarstwowe Niemiec w ostatnich dekadach XIX wieku, dlatego posługują się metaforą „wilhelmińskich” Chin doby współczesnej. W historii trudno wprawdzie o proste analogie, ale ostrzeżenia płynące ze strony mocarstwowych Chin są zbyt poważne, aby je lekceważyć.
Na razie można jedynie stwierdzić, że kolejna teoria Zachodu poniosła porażkę. Według niej wzrost gospodarczy sprzyja tendencjom demokratyzacyjnym, a w rezultacie budowie demokracji. Tymczasem Chiny nie zamierzają zmieniać swojego reżimu opartego na oligarchii komunistycznej, a ich polityka zagraniczna nie ma nic wspólnego z liberalnymi standardami demokracji. Pozostaje więc jedynie nadzieja, że Państwo Środka, kierując się swoim sinocentryzmem, nie postawi w przewidywalnej przyszłości na imperialne zawojowanie swoich sąsiadów, że skoncentruje się na dalszym bogaceniu i budowaniu „pokoju przez komercjalizację”, jak to ujmuje Bogdan Góralczyk w książce Wielki renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje.

W stosunkach międzynarodowych późnego „pozimnowojnia” następuje policentryzacja i pluralizacja systemowa. Nie ma obecnie jednego mocarstwa, jak w czasach „zimnej wojny”, które dążyłoby do zmiany istniejącego status quo. Można raczej wskazać na kilka potęg, takich jak Rosja, Chiny czy Iran, które w układach regionalnych próbują wpływać na zachodzące zmiany w pożądanym dla siebie kierunku.
Europa jest w stanie sprostać rywalizacji z największymi potęgami kształtującego się policentrycznego ładu międzynarodowego pod warunkiem maksymalnej konsolidacji sił. Wymagałoby to jednak ściślejszej integracji państw strefy euro, europejskiej armii i wspólnego przemysłu zbrojeniowego oraz strategicznego dialogu na partnerskich zasadach z Rosją, Chinami i USA.
W odróżnieniu od czasów zimnowojennych, żadne z wielkich mocarstw nie stawia obecnie na uniwersalną krucjatę ideologiczną, ani na samowystarczalność czy izolowanie się od reszty świata. Co najważniejsze, nie kieruje swojej gospodarki na przygotowania do wojny. Pragmatyczne podejście do realizacji interesów, opartych często na globalnych współzależnościach i grze zbiorowej daje nadzieję, że ryzyko wybuchu wielkiej wojny ulega oddaleniu. Nikt nie ma wyraźnych motywacji ani intencji, aby taką wojnę wzniecić. Im silniejsze powiązania ekonomiczne w skali globalnej, tym większe koszty globalnego konfliktu. Nie oznacza to jednak zaniku rywalizacji i walki o prymat, które są nieprzemijającą siłą napędową polityki międzynarodowej.

Ład kooperacyjny czy konfrontacyjny?

W wielu kręgach opiniotwórczych Zachodu panuje przekonanie, że cała wina za naruszenia ładu pokojowego we współczesnym świecie spoczywa na państwach autorytarnych, które skorzystały z „dywidendy pokoju” i zdołały odbudować lub nawet zwiększyć swoją potęgę, zagrażając w różnych częściach świata interesom państw zachodnich. Wskazuje się przede wszystkim na Rosję, Chiny i Iran.
Stanowią one rzeczywiste wyzwanie wobec Zachodu, stawiają bowiem na zdecydowaną obronę swoich wartości cywilizacyjnych, sprzeciwiając się ekspansji wartości i wpływów zachodnich. Sięgają przy tym do uzasadnień nacjonalistycznych i religijnych swoich racji, zabiegając o legitymizację niedemokratycznych reżimów politycznych w oczach obywateli, poprzez gwarantowanie wzrostu gospodarczego i poprawę kondycji materialnej swoich społeczeństw.
Na Zachodzie nie zawsze słusznie określa się te państwa rewizjonistycznymi, gdyż tak naprawdę bronią one uparcie swojego stanu posiadania. W przypadku Chin uderzająca jest ponadto dynamika ich wzrostu gospodarczego i udział w wyścigu technologicznym, co powoduje po stronie zachodniej, zwłaszcza w odczuciu hegemona amerykańskiego, groźbę zepchnięcia go do defensywy i utraty statusu światowego przywództwa.

Naiwnością jest oczekiwanie, że demokratyzacja Rosji, Chin czy Iranu na wzór zachodni jest możliwa i że państwa te po spełnieniu warunków demokracji liberalnej mogłyby stać się współudziałowcami liberalnego ładu międzynarodowego pod dyktando Stanów Zjednoczonych. Takie myślenie jest oderwane od realiów i ich uwarunkowań, ale jest także dowodem na daleko idącą ideologizację w duchu misjonizmu amerykańskiego.
Klęski poniesione przez Stany Zjednoczone w akcjach na rzecz promocji demokracji w okresie pozimnowojennym skłaniają nie tylko do większej powściągliwości, ale także do sceptycyzmu, czy uda się kiedykolwiek zbudować ład demokratyczny w stosunkach międzynarodowych. Wiele wskazuje raczej na to, że przewagę zdobędą mocarstwa autorytarne, które stworzą nową hierarchię międzynarodową (system zwierzchności i podporządkowania). Nie jest wykluczone, że takiej transformacji towarzyszyć będzie chaos i niska przewidywalność zjawisk w życiu międzynarodowym.

Jutrzejszy świat

Świat najbliższych dekad nie będzie miejscem ani szczęśliwszym niż obecnie, ani bezpieczniejszym. Poza państwami rewizjonistycznymi najważniejsze wyzwanie stanowi rosnąca grupa podmiotów niepaństwowych, które będą próbowały przy użyciu różnych środków podważyć istniejący, korzystny dla Zachodu, ład międzynarodowy.

Drugie największe wyzwanie to rosnąca liczba państw upadłych i słabych, które nie będą w stanie utrzymać porządku na własnym terytorium, mogą więc stać się rozsadnikami niestabilności i niepokojów w swoim otoczeniu. Aktualnym przykładem są takie kraje jak Somalia, Libia czy Sudan Południowy. W najbliższej przyszłości do tego grona mogą dołączyć kolejne państwa, zwłaszcza w Afryce i na Bliskim Wschodzie.
Co gorsza, chaos będzie sprzyjał niekontrolowanemu przepływowi broni masowego rażenia oraz wybuchom groźnych epidemii, które w obliczu upadku struktur państwowych trudniej będzie opanować.

Przyszły świat będzie coraz bardziej policentryczny, wielobiegunowy, pluralistyczny i pod względem ideowym bardziej polifoniczny. Rywalizacja będzie rozgrywać się na poziomach regionalnych i na globalnym. Stany Zjednoczone nie będą w stanie utrzymać swojej dominacji, dlatego muszą postawić na rozwiązania wielostronne. Same nie poradzą sobie z odpowiedzialnością za utrzymanie porządku światowego.

Wojny nie znikną ze stosunków międzynarodowych. Można będzie spodziewać się kolejnych „wojen zastępczych”, jak te, które toczą się obecnie między Arabią Saudyjską i Iranem w Jemenie czy w Syrii. Jest wysoce prawdopodobne, że kolejne państwa będą próbowały wejść w posiadanie broni jądrowej oraz środków jej przenoszenia.

Zaostrzy się też wyścig zbrojeń w kosmosie i cyberprzestrzeni. Eksperci przestrzegają przed wzrostem zagrożenia ze strony hybrydalnych aktorów niepaństwowych, jak tzw. Państwo Islamskie czy międzynarodowe organizacje przestępcze. Będzie im niewątpliwie sprzyjać rozwój nowych technologii, przez co terroryści i przestępcy wejdą w posiadanie relatywnie tanich, ale potencjalnie bardzo destrukcyjnych środków rażenia. Bioinżynieria, nanotechnologia, mikrosatelity, broń elektromagnetyczna i hipersoniczna, a także zastosowanie różnego rodzaju broni laserowej – wszystko to diametralnie zmieni oblicze pola walki.

W nadchodzących dekadach wyzwaniem stanie się utrzymanie bezpieczeństwa migracyjnego. Problem niekontrolowanego napływu mas migrantów – uchodźców, uciekinierów, banitów i wszelkich nieszczęśników pozbawionych swojej ojczyzny – będzie potęgowany wraz z rosnącą populacją obszarów biedy i wykluczenia w Afryce, na Bliskim Wschodzie i w Azji Południowo-Wschodniej.
Towarzyszyć temu będą kryzysy żywnościowe i trudności z dostępem do wody pitnej.

Pochwała kompromisu

Agresywne ideologie globalnej „świętej wojny” o podłożu fundamentalistycznym, wzrost nacjonalizmów i odżywanie rasizmu jedynie spotęgują skalę zagrożeń, i to także na obszarach starej cywilizacji europejskiej. Dlatego na tle tej pesymistycznej diagnozy wszyscy, którzy w swoich analizach sceny międzynarodowej kierują się racjonalnością stają przed koniecznością podjęcia synergicznego wysiłku na rzecz mądrego „zarządzania” globalnymi problemami bezpieczeństwa.

Istotą tego zarządzania są negocjacje międzynarodowe. Odwołanie do nich jest przejawem racjonalizacji, jeśli chodzi o rozstrzyganie spornych kwestii przy użyciu siły. W miejsce wspomnianej na początku wojowniczej starorzymskiej sentencji warto promować inną mądrość, iż pax melior est quam iustissimum bellum, co w wolnym tłumaczeniu może brzmieć, że każdy dzień nawet najbardziej parszywego pokoju jest lepszy od każdego dnia nawet najpiękniejszej wojny.

Wojna odwołuje się przede wszystkim do instynktów – żądzy władzy, dominacji, odwetu, natomiast negocjacje apelują do rozumu – kalkulacji zysków i strat, obopólnych korzyści, udowodniania swoich racji z respektem choćby dla części racji drugiej strony czy stron.
Negocjacje oznaczają sztukę budowania porozumienia opartego na gotowości brania pod uwagę odmiennych punktów widzenia. Istotą tej funkcji jest osiąganie kompromisu, który jest warunkiem każdego porozumienia. Kompromis polega na wzajemnych (obopólnych) ustępstwach, na zrzeczeniu się całości lub części własnych roszczeń oraz uznaniu roszczenia w całości lub części drugiej strony.
Zgodnie z teorią niemieckiego socjologa Georga Simmla, u podstaw kompromisu leży jeden z największych wynalazków ludzkości – fakt, że nagrodę, będącą przedmiotem konfliktu (na przykład władzę, terytorium, zasoby) można zrekompensować albo poprzez podział, albo na zasadzie odszkodowania. Zawieranie kompromisów wymaga zatem specjalnych umiejętności: polega – po pierwsze – na zdolności dostrzegania, że kompromisowe rozwiązanie jest w ogóle możliwe, a po drugie – na trudnej sztuce odpowiedniego dzielenia nagród lub ustalania stosownych odszkodowań w taki sposób, żeby nie stało się zarzewiem nowych konfliktów.

Kompromis uznaje się za zasadę wspólnego dochodzenia do prawdy, co oznacza, że żaden z partnerów negocjacji nie zmusza drugiego do bezwzględnego podporządkowania się swoim poglądom i przekonaniom, a wręcz przeciwnie, pozostawia mu niezależność jego decyzji. Istotą relacji jest wczuwanie się w punkt widzenia drugiej strony, aby przy dobrej woli przyznać jej choć trochę racji. W ten sposób strony wznoszą się jakby ponad siebie, dążąc ku wspólnocie jednego i tego samego punktu widzenia na sprawy i rzeczy, których negocjacje dotyczą. Partnerzy, podejmując dialog są tym samym gotowi prawdę drugiego partnera uczynić częścią swojej prawdy. To wszystko oznacza, że strony dzielą między sobą zarówno satysfakcję, jak i niezadowolenie z osiągniętego wyniku rozmów. Żadna z nich nie musi być całkowicie zadowolona, ale też nikt nie jest pozbawiony pewnych korzyści, jakie daje porozumienie.

Dwa etosy

Etos rycerski odrzuca przydatność kompromisu, podczas gdy etos kupiecki go akceptuje. Tradycja liberalna Zachodu nawiązuje do sztuki kompromisu w kontekście transakcji handlowych. Kompromis jest bowiem wzorem wypracowanym w trakcie dobijania targu. Najważniejszym motywem zachowań kompromisowych stała się optymalizacja zysku, a nie walka za wszelką cenę, odwoływanie się do celów praktycznych, a nie do dumy i godności. Stąd nastawienia kompromisowe uchodzą w niektórych kręgach kulturowych za nierycerskie czy niehonorowe.
Dzięki nastawieniom kompromisowym na świecie upowszechnia się uniwersalistyczna świadomość o wspólnocie wartości ogólnoludzkich i ich prymacie wobec wartości partykularnych. Poczucie wspólnej odpowiedzialności za losy świata zmusza coraz więcej uczestników życia międzynarodowego do poszukiwań rozwiązań polubownych, opartych na zmyśle pojednania, a nie nieprzejednania.

Niezależnie od wielu irracjonalnych motywów popychających ludzi do walki, to porozumienia i układy oparte na kompromisach, choćby nawet niedoskonałych, są niewątpliwie rezultatem coraz powszechniejszej rozumnej kalkulacji kosztów i korzyści. Podejście takie jest wzmacniane przez tzw. rozwiązania integratywne, które zakładają działania synergiczne, zespolone, na rzecz wspólnej wygranej, a więc takiego pomnażania dóbr, aby ich wystarczyło dla wszystkich, bądź spojrzenia na problem z szerszej perspektywy, uwzględniającej pluralizm punktów widzenia i myślenie w kategoriach celu nadrzędnego. Ogromną rolę w tych sprawach mogą odegrać organizacje międzynarodowe, i te rządowe, od „staruszki” ONZ począwszy, i te pozarządowe, których liczba rośnie w postępie geometrycznym.

Póki w debacie dominuje retoryka oparta na wrogości, obrażaniu drugiej strony, nie ma szans na kompromis i normalność. Widać to w szczególności w stosunkach między Zachodem a Rosją na tle kryzysu ukraińskiego. Od dawna wiadomo, że tam, gdzie nie ma negocjacji, trwają destrukcyjne kłótnie. Unia Europejska jest takim fenomenem kulturowo-cywilizacyjnym, który do perfekcji doprowadził wiązanie interesów państw członkowskich w drodze ciągłych negocjacji i poszukiwania kompromisów. Projekt oparty na założeniu: żadnych zwycięzców ani pokonanych, lecz wspólne korzyści dla państw prowadzących negocjacje - na naszych oczach ulega pewnej erozji, niemniej idea zjednoczonej Europy ma nadal swoich zwolenników i obrońców.

Integrująca się Europa może poszczycić się dorobkiem w dziedzinie wdrażania nowego rozumienia owej synergii, wyrażającej się w jedności politycznej. Jedność, jak wolność, występuje w dwóch postaciach. Istnieje bowiem „jedność narzucona lub wymuszona” oraz „jedność wynegocjowana lub wypracowana w procesie argumentacji” mająca na celu wzajemne porozumienie.
„Jedność narzuconego dogmatu” i „jedność wynegocjowanego kompromisu” różnią się pod względem sposobów ich osiągania, celów, którym mają służyć, oraz stabilności, jaką gwarantują. Jedność narzucona wydaje się trwała, ponieważ opiera się na sile. Występuje jednak wyjątkowo rzadko.
„Jedność negocjowana” może wydawać się niestabilna, z reguły jednak, jeżeli uda się ją osiągnąć, okazuje się o wiele trwalsza i stabilniejsza. Jest tak dlatego, gdyż „jedność narzuconego dogmatu” jest nie do zniesienia przez tych, którzy zostali do niej przymuszeni i prędzej czy później przeciwko niej się zbuntują. „Jedność wynegocjowanego kompromisu” jest szanowana i ceniona przez wszystkich, którzy angażują się w jej uzyskanie, jeżeli faktycznie im na niej zależy.
„Jedność narzuconego dogmatu” ma na celu podporządkowanie słabszych silniejszemu, „jedność negocjowanego kompromisu” – wielostronną współpracę opartą na warunkach zbliżonych do równości. Kto jedność narzuca, działa w przekonaniu, że świat jest możliwy bez antagonizmów. Dlatego dąży do ich likwidacji.
Dążenie do jedności drogą negocjacji wynika ze świadomości, że antagonizmów zlikwidować się nie da, a jeżeli tak, to tylko na chwilę. Częścią tej świadomości jest też to, że antagonizmy są nie tylko destruktywne, ale mogą być konstruktywne. „Jedność narzucona jest tyranią, jedność negocjowana – demokracją” - pisze Adam Chmielewski (Dwie koncepcje jedności: interwencje filozoficzno-polityczne).

Wysokie napięcia w stosunkach międzynarodowych i podsycanie klimatu przychylnego dla zbrojeń i rzemiosła wojennego zmniejszają szanse wykorzystania negocjacji jako instrumentu polityki. Nie przekreślają jednak szans i możliwości. Wszystko zależy od woli politycznej przywódców politycznych. Bez niej niemożliwe jest ani wszczęcie negocjacji, ani ich skuteczne zakończenie.
Nawet największe zaangażowanie profesjonalnych dyplomatów na rzecz zbliżenia między ludźmi kończy się fiaskiem przy braku dobrej woli rządzących. Na stan relacji między państwami i narodami wpływają zarówno czynniki polityczne, jak i kultura osobista, wzajemne sympatie i antypatie przywódców politycznych oraz uczestników rozmów. Gdy wybucha kryzys i leje się krew, jak w Syrii czy na wschodzie Ukrainy, warto pytać, gdzie podziała się polityka, gdzie są wagony pełne negocjatorów, gdzie ambasadorowie dobrej woli i emisariusze pokoju? (Jednym z przejawów kryzysu we współczesnym świecie jest brak charyzmatycznych liderów politycznych, którzy podjęliby ryzyko przeciwstawienia się negatywnym tendencjom czy nastrojom).

Bezkompromisowa Polska

Jesteśmy obecnie świadkami kreowania nowej równowagi międzynarodowej, przywracającej kolektywne i symetryczne – w miejsce monocentrycznych – reguły gry. W tym trudnym polu powracających starć i napięć musi znaleźć dla siebie miejsce Polska. Nie jest to zadanie łatwe w świetle przyjętej strategii subordynacji wobec amerykańskiego patrona i protektora.
Od czasu I Rzeczypospolitej, a w zasadzie od jej nieszczęśliwego końca w XVIII wieku panuje w dużej części polskich elit przekonanie, że postawy kompromisowe i koncyliacyjne są mniej skuteczne i opłacalne niż postawy bezkompromisowe. Wyrazy dobrej woli i wspaniałomyślności mogą być potraktowane przez każdą drugą stronę jako oznaka słabości, uległości czy podstępu. Powoduje to wzrost determinacji na rzecz obrony swoich, nawet mało przekonujących racji. Ponadto zamiast odwołania się do praktycznych celów (co jest typowe dla pragmatycznego etosu kupieckiego), Polacy odwołują się do dumy i godności (do „napuszonego” etosu rycerskiego). Stąd nastawienia kompromisowe uchodzą za „nierycerskie” i „niehonorowe”. Nawet gdy kompromis może być uznawany za efekt nadmiernej ustępliwości, jest jednak zawsze z pragmatycznego punktu widzenia lepszym rozwiązaniem niż klęska, choćby nawet najbardziej „rycerska” i „honorowa”.

Co więc pozostaje czynić, aby przywrócić Polsce i Polakom kulturę kompromisu? Być może będzie to przejaw naiwności i wybujałego idealizmu, jeśli sformułujemy następujący postulat: należy ze szczególną troską podejść do edukacji na rzecz dialogu i porozumienia, tak w stosunkach wewnętrznych, jak i z wszystkimi partnerami i sąsiadami na zewnątrz. Jedynie ludzie wykształceni i mający gruntowną wiedzę o świecie potrafią nie tylko rozmawiać, ale i zrozumieć argumenty drugiej strony, kimkolwiek ona jest – sojusznikiem czy przeciwnikiem. Nie muszą się z nim zgadzać, ale potrafią go wysłuchać. To przede wszystkim brak wiedzy, ignorancja i moralna arogancja, podatność na manipulacje i indoktrynację rodzą napięcia między ludźmi i tworzą grunt dla postaw ekstremistycznych.

W polskiej strategii międzynarodowej zarówno wobec Unii Europejskiej, której Polska jest pełnoprawnym członkiem, jak i wobec Rosji akcentuje się motyw rywalizacji, bez zastanawiania się, do jakich prowadzi on rezultatów. Sama walka nakręca polskich decydentów, daje im poczucie ważności. Prowadzi to jednak do katastrofy. Timothy Garton Ash z Oxfordu przestrzega w następujących słowach: „Jeśli utracimy ducha współpracy i wspólnoty, głęboki nawyk, że przede wszystkim rozmawiamy i negocjujemy, a nie walczymy, jeśli stracimy to, co jest najcenniejszą zdobyczą powojennej Europy, to czeka nas klęska”. (Gazeta Wyborcza, 27-28.02.16).

Przykład konfliktu ukraińskiego pokazuje, że zapomniano o głoszonych przez wiele lat hasłach o konieczności skorelowania działań dyplomatycznych i wojskowych. Idea bezpieczeństwa kooperacyjnego, o której było głośno w latach dziewięćdziesiątych ub. wieku, zakładająca współpracę z organizacjami i państwami, nawet z tymi o odmiennych punktach widzenia, legła w gruzach. Jesienią 2013 r. zawiodła dyplomacja prewencyjna, kiedy to postanowiono na Zachodzie wykorzystać sytuację i przyspieszyć afiliację Ukrainy z Unią Europejską, doprowadzając do „majdanowego przewrotu” na Ukrainie.

Polska miała niezłą reputację w okresie „zimnej wojny”, począwszy od planu Rapackiego, w kontekście inicjatyw koncyliacyjnych, „budowania mostów”, odprężenia i współpracy ponad podziałami. Stosunki ze Stanami Zjednoczonymi zawsze były na tyle dobre, że dawały nadzieję na uwzględnianie polskich interesów za oceanem jako godnych zauważenia.
Po zmianie systemowych uwarunkowań Polska znalazła się w takim położeniu geopolitycznym, że mogła samodzielnie zdefiniować swoje prozachodnie preferencje, ale bez konieczności eskalacji wrogości wobec Rosji.
Tragedią polskiej polityki w wydaniu wszystkich kolejnych rządów, niezależnie od proweniencji ideowej, było ograniczanie swojego pola manewru do minimum. Uznanie opcji atlantyckiej za bezalternatywną zwolniło polskich polityków, jak i intelektualistów z poszukiwania bardziej zniuansowanej polityki, gwarantującej Polsce bezpieczeństwo, ale i dobre stosunki sąsiedzkie na wszystkich kierunkach. Uwierzono w odzyskanie suwerenności, jakby była ona upoważnieniem do całkowitej dowolności w kreowaniu relacji sąsiedzkich.
Tymczasem okazuje się, że suwerenność państwa stanowi zawsze wypadkową realnego układu sił, a Polska ani w rachubach atlantyckich, ani wschodnioeuropejskich nie wypada najlepiej. Grozi jej przede wszystkim kolejny raz w historii instrumentalne i cyniczne traktowanie przez protektorów i adwersarzy.

Polskie elity polityczne i intelektualne nie nauczyły się wyciągać wniosków z tragicznej historii narodowej i nieszczęsnej geografii politycznej. Nawet postronny obserwator zdaje sobie doskonale sprawę z tego, że państwo średniej rangi, jakim jest Polska, położone na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych w Europie, może więcej skorzystać na pośredniczeniu, łączeniu, katalizowaniu czy moderowaniu niż na skłócaniu i konfrontacji. Sukces państwa mierzy się jego pozytywnymi afiliacjami, przyjaznymi związkami z innymi, w których jest ono zdolne do zawierania pragmatycznych kompromisów, wypracowywanych w żmudnym dyplomatycznym znoju przez fachowców, bez zbędnej demonstracji wrogości i buńczucznych deklaracji ze strony polityków.
Stanisław Bieleń

Powyższy artykuł jest kontynuacją zagadnień poruszonych przez Autora w tekście Era debellizacji, jaki ukazał się w numerze 3/20 SN

Śródtytuły i wyróżnienia pochodzą od Redakcji.

: Autor: Anna Leszkowska; Opublikowano: 02 kwiecień 2024; Odsłon: 144

Wielowymiarowa współzależność państw świata jest efektem globalizacji napędzanej przez ponadnarodowe korporacje. Proces ten rodzi wielowymiarowy kryzys, w tym:
a) ekologiczny, wynikający z obciążenia planety spuścizną kapitalizmu;
b) pracy, jako efekt postępującej robotyzacji i automatyzacji;
c) ekonomiczny, uwarunkowany alienacją sfery finansowej;
d) zdrowotności, wynikający z doświadczenia koronakryzysu;
e) racjonalnego myślenia, będący owocem hipertrofii informacyjnej społeczeństwa postprawdy.

W XXI wieku każdy element mozaiki cywilizacji świata jest objęty trendem restrukturyzacji gospodarki światowej przez jakościową zmianę technologiczną (w tym wprowadzenie sztucznej inteligencji, najnowszych technologii ICT, energetycznych, biologicznych i nanotechnologicznych). W tych warunkach wyłania się świat wielobiegunowy, oparty na trzech ośrodkach potęgi: USA, ChRL i Rosję (J. Mearsheimer). Rekonstrukcja ich kulturowego rdzenia pozwoli nam dostrzec ich rolę wobec wymienionych zagrożeń.

Kulturowe podstawy ekspansji USA

Istota kultury opiera się na dwóch ideach: „amerykańskiej wyjątkowości” opartej na przekonaniu, że Stany Zjednoczone są lepsze, a zarazem wzorcowe w porównaniu z innymi narodami oraz na micie indywidualnego bogactwa. Oba są związane z faktem, że duchowe korzenie cywilizacji sięgają protestantyzmu, zgodnie z którym bogactwo i sukces w biznesie dowodzą bożego błogosławieństwa, podczas gdy porażka jest dowodem braku łaski boga wobec człowieka. Dlatego „pogoń za osobistym bogactwem jest najsilniejszym impulsem społecznym i podstawą amerykańskiego mitu", będącego „nośnikiem kulturowego oczarowania, które przepełnia, nasyca, pochłania i zmienia zewnętrzne zachowanie, a ostatecznie wewnętrzne życie coraz większej części ludzkości" (Z. Brzeziński).

Fundamentami amerykańskiego credo są także: wolność, egalitaryzm, indywidualizm, populizm i leseferyzm; „amerykańska kultura zawiera blichtr, seks, przemoc, sterylność i materializm, ale to nie jest cała prawda o niej. Reprezentuje ona również amerykańskie wartości, takie jak otwartość, mobilność, indywidualizm, sprzeciw wobec establishmentu, pluralizm, wolność" (J. Nye). Tyle tylko, że jest to negatywna wizja wolności i bezpieczeństwa. Wolność oznacza bowiem autonomię jednostki, którą osiąga się poprzez bogactwo materialne. Kluczem do jego uzyskania jest własność. Gdy własność i bogactwo zostaną osiągnięte, człowiek może być bezpieczny jako autonomiczna jednostka.

Praktyka wiary w bożka rynku wskazuje na postępującą dechrystianizację narodu amerykańskiego (P. Buchanan). „Amerykanizm" jest w rzeczywistości świecką wersją syjonizmu purytańskich założycieli, którzy postrzegali siebie jako nowe dzieci Izraela, tworzące nową Jerozolimę w nowym świecie. Ich oparte na wierze ideały wolności, równości i demokratycznego rządu miały większy wpływ na założycieli narodu niż Oświecenie. To Abraham Lincoln, Teddy Roosevelt i Woodrow Wilson przewodzili procesowi sekularyzacji amerykańskiej idei syjonistycznej do formy, którą obecnie znamy jako amerykanizm. Jeśli Ameryka jest religią, to jest to religia bez boga i jest to religia globalna, gdyż wyznawcy żyją na całym świecie (D. Gelertner).

Opisane przejawy rdzenia kultury amerykańskiej ukształtowały również politykę międzynarodową jako szczególny przypadek imperializmu bez nacjonalizmu na bazie mesjanizmu, który wkroczył do polityki światowej podczas I wojny światowej. Tuż przed przystąpieniem do wojny prezydent Wilson otwarcie wskazywał, że „to amerykańskie reguły, to amerykańskie zasady .... są regułami całej ludzkości i to one muszą zwyciężyć".
Anglo-amerykański dualizm w polityce międzynarodowej został scharakteryzowany przez wybitnego badacza realizmu, Edwarda H. Carra: „narody anglojęzyczne są mistrzami w sztuce ukrywania egoistycznych interesów narodowych pod płaszczykiem dobra ogólnego, a ten rodzaj hipokryzji jest szczególną i charakterystyczną cechą anglosaskiej duszy". Z kolei pozytywny obraz tej cywilizacji opisał inny realista, Henry Kissinger. Podkreślał on, że USA od początku rozwijały się w przekonaniu o własnej wyjątkowości i roli mesjasza narodów mającego być moralnym drogowskazem dla reszty ludzkości, w pojedynkę pełniąc rolę krzyżowca. Tymczasem dualizm wartości i faktów dobrze ilustruje przykład bombardowania Wietnamu jako rzekomego altruizmu amerykańskich elit. Kissinger pisze bez ogródek, że to właśnie dzięki temu udało się utrzymać globalną równowagę, a tym samym światowy pokój.

Nowa odsłona mesjanizmu nadeszła w XXI wieku, gdy ideolodzy neokonserwatyzmu ujawnili strategię „Nowego Amerykańskiego Stulecia” opartą na militarnej ekspansji przyznając otwarcie, że Amerykanie „zawsze byli internacjonalistami, ale ich internacjonalizm zawsze był produktem ubocznym nacjonalizmu" (R. Kagan). „Nowa strategia bezpieczeństwa narodowego" z grudnia 2017 r. podpisana przez prezydenta Trumpa preferowaną metodą działania także uczyniła dążenie do „pokoju poprzez siłę" w reakcji na podważanie hegemonii przez Chiny i Rosję.Z kolei prezydent Biden głosi, że za przywództwem USA kryje się „porządek oparty na zasadach", tym razem dzieląc państwa na „dobry" blok demokratyczny i „zły" blok autokratyczny.

Ten religijny manicheizm jest również widoczny w nowym geostrategicznym credo: „Jest tylko jeden bóg - Posejdon - bóg morza; jest tylko jeden prawowity kościół wyznający tego boga - jest to Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych panująca na falach Oceanu Światowego; a Alfred T. Mahan jest prawdziwym prorokiem tego boga i tego kościoła".
Polem bitwy „dobra ze złem" stał się obecnie szlak morski Suez-Szanghaj, łączący Ocean Indyjski i Ocean Spokojny w jeden strategiczny teatr rywalizacji. To właśnie Indo-Pacyfik ma być miejscem pokonania mocarstw kontynentalnych przez morskie (J.Bartosiak & G. Friedman).

W istocie opisany mesjanizm, ignorując realny proces zmierzchu hegemonii, to po prostu liberalne złudzenie (Mearscheimer, 2021). Jesteśmy świadkami moralnego upadku Stanów Zjednoczonych, gdyż zanik protestantyzmu doprowadził Amerykę od neoliberalizmu do nihilizmu. Nowa amerykańska klasa rządząca, zróżnicowana etnicznie, nie czuje już przywiązania do narodu amerykańskiego (E. Todd). Stąd bezprecedensowa koncentracja władzy i bogactwa wśród 1% obywateli, prowadząca do anulowania „amerykańskiego snu" (N. Chomsky). Wszak jak twierdzi zdobywca nagrody Pulizera Chris Hedges: „trwa najbardziej zaciekła wojna klasowa w historii Stanów Zjednoczonych. Nierówności społeczne osiągnęły najbardziej ekstremalny poziom od ponad 200 lat, przewyższając drapieżną chciwość ery baronów rabunkowych”.

Rosja - między samoistnością a okcydentalizmem

Istotą kultury leżącej u podstaw polityki Rosji jest dylemat: uznania własnej specyfiki cywilizacyjnej za podstawę misji, czy też podporządkowania cywilizacji zachodniej.
Rozmieszczenie przestrzenne oznaczało, że cywilizacja rosyjska musiała funkcjonować obok wielu innych: islamskiej, chińskiej, zachodniej, japońskiej. Przez wieki współistnienia Rosja rywalizowała i walczyła, ale też nauczyła się współistnienia umożliwiającego rozwój. Cywilizację rosyjską od zachodniej odróżnia związek z cywilizacją bizantyjską, odmienność religijna, dwustuletnie panowanie Tatarów, biurokratyczny despotyzm i ograniczony kontakt z renesansem, reformacją i oświeceniem. Można również wskazać na ograniczony wpływ wartości kulturowych generowanych przez starożytną kulturę śródziemnomorską, rewolucję francuską, socjaldemokrację i pozytywizm. Tożsamość Rosji opiera się na słowiańskim jądrze etniczno-kulturowym należącym do wschodniego odłamu europejskiej cywilizacji chrześcijańskiej. Cechy tego jądra kulturowego pozwoliły na utworzenie kulturowo-politycznej unii ludów słowiańskich, ugrofińskich i tureckich w euroazjatyckiej przestrzeni geograficznej, umożliwiając współistnienie różnych cywilizacji opartych na różnorodności religijnej i etnicznej.

Specyfika Rosji oparta na prawosławiu jest zaprzeczeniem protestantyzmu. Podstawową koncepcją jest soborowość, która neguje indywidualizm jako podstawę budowy modelu religijnego, ekonomicznego i społeczno-politycznego. Rosjanie postrzegają siebie jako jeden niepodzielny wielki organizm, w którym poszczególni członkowie społeczeństwa traktowani są jedynie jako części składowe (organy) całego ciała. Stąd podkreślają ideę prawdy – sprawiedliwości jako fundament integralnego doświadczenia ducha.

Charakterystyczną cechą rosyjskiej kultury jest to, że różne burzliwe zjawiska historyczne (niewola tatarska, działania Iwana Groźnego, okres Smuty, reformy religijne patriarchy Nikona, powstania chłopskie, reformy Piotra I itp.) nie pozwoliły tradycjonalizmowi się umocnić; przeorały i odcięły jego korzenie, sprzyjając zburzeniu utrwalającej się kultury. „Zła" w sensie ontologicznym rzeczywistość społeczna wyzwoliła wizje nowej „dobrej" rzeczywistości. Dlatego w XIX wieku zarówno okcydentaliści, jak i słowianofile ujawniali aspiracje do zmiany rzeczywistości społecznej w imię lepszej przyszłości.

Brak sceptycyzmu i racjonalnego krytycyzmu charakterystycznego dla cywilizacji zachodniej sprzyjał łatwości przechodzenia z jednej skrajności w drugą, traktowaną jako całość, ortodoksję. Stąd marksizm, jako ideologia zachodniej proweniencji, zmieniał się pod wpływem rosyjskich wartości. Zbliżył się nawet do rosyjskiego słowianofilstwa, powtarzając wezwanie Dostojewskiego ex oriente lux. Z Moskwy światło ma emanować na cały świat, rozświetlając także burżuazyjne ciemności Zachodu (M. Bierdiajew).
Rosyjski prawosławny, rosyjski słowianofil i rosyjski marksista to logiczne etapy rozwoju rosyjskiego ducha, którego aksjologicznym fundamentem jest Święta Ruś (A. Toynbee). Dlatego tzw. socjalizm naukowy można uznać za nowy mit legitymizujący państwo, ponieważ realny socjalizm był w istocie odmianą słowianofilstwa (A. Andrusiewicz). Jednocześnie „mechaniczne wszczepianie w rosyjskie warunki zachodnioeuropejskich tradycji zachowań nie przyniosło wiele dobrego - i nie ma w tym nic osobliwego. Rosyjski „superethnos" pojawił się pięćset lat później niż w Europie. (...). Uczenie się z ich doświadczeń jest możliwe i konieczne, ale trzeba pamiętać, że są to doświadczenia obce" (L. Gumilow).

Od początku XXI wieku następuje stopniowe odchodzenie od okcydentalistycznego wzorca zapoczątkowanego podczas „pierestrojki" Gorbaczowa. W 2022 roku pojawił się prezydencki dekret zatwierdzający podstawy polityki państwa w celu zachowania i wzmocnienia tradycyjnych wartości duchowych i moralnych, w tym: życia, godności, praw i wolności człowieka; patriotyzmu, obywatelstwa, służby Ojczyźnie i odpowiedzialności za jej los; wysokich ideałów moralnych, silnej rodziny, twórczej pracy; pierwszeństwa tego, co duchowe, przed tym, co materialne, humanizmu, miłosierdzia, sprawiedliwości; kolektywizmu, wzajemnej pomocy i szacunku; pamięci historycznej i ciągłości pokoleń oraz jedności narodów Rosji. Podkreślono, że wartości rosyjskie są wynikiem wpływu tradycyjnych rosyjskich religii, islamu, buddyzmu, judaizmu, chociaż najważniejszą rolę odegrało oczywiście prawosławie. Zagrożeniami dla ich realizacji są: działalność organizacji ekstremistycznych i terrorystycznych; prywatne środki masowego przekazu; działania USA i innych nieprzyjaznych krajów; zagraniczne organizacje pozarządowe oraz niektóre organizacje i osoby w Rosji.

Powrót do samoistności jest także widoczny w nowej koncepcji polityki zagranicznej z 2023 r. Rosja przyjęła tożsamość unikalnego państwa-cywilizacji, ogromnej potęgi euroazjatyckiej i euro-pacyficznej, suwerennego centrum światowego rozwoju realizującego historycznie wyjątkową misję utrzymania globalnej równowagi sił i budowania wielobiegunowego systemu międzynarodowego służącego pokojowemu, postępowemu rozwoju ludzkości. Doktryna podkreśla także potrzebę neutralizacji prób narzucenia posthumanistycznych, neoliberalnych wytycznych ideologicznych, które prowadzą do utraty tradycyjnych duchowych i moralnych zasad ludzkości.

Aksjologia w globalnych aspiracjach Chińskiej Republiki Ludowej

Istotą kultury leżącej u podstaw polityki Chin jest tożsamość „Państwa Środka” realizującego „chiński sen". Tytaniczne osiągnięcia ostatnich dekad legitymizują dążenie do uzyskania statusu lidera w kształtowaniu globalnej cywilizacji opartej na pokojowej współpracy.
Cywilizacja chińska ma doświadczenie liczące 5000 lat, w tym budowania imperium, w oparciu o zasady konfucjanizmu, który sprzyjał jej trwałości. Konfucjanizm stał się oficjalną ideologią państwową w 136 r. p.n.e. i obowiązywał aż do 1911 roku. Od czasów Konfucjusza minęło zatem 80 pokoleń Chińczyków. Jako budulec tożsamości pozwolił krajowi skutecznie odpierać próby podboju. Chiny zostały politycznie podporządkowane przez Mongołów (1280-1367) i Mandżurów (1644-1911), ale to najeźdźcy ulegli sinizacji jako wyższej kulturze.

Holistyczna świadomość chińskiego myślenia różni się od myślenia zachodniego, które jest analityczne i dzieli duchowość na poszczególne elementy oddzielone od całości, np. politykę, ekonomię, etykę, religię. Chińskie kategorie dao (droga), jiao (doktryna, tradycja) i li (zasady lub prawa) mogą jednocześnie odnosić się do filozofii, ideałów politycznych, norm etycznych i praktyk religijnych. Zgodnie z tym poglądem konfucjanizm odnosił się do mędrców i mądrości wywodzącej się z doświadczenia przodków, więc jego istota leży raczej w myśleniu filozoficznym i naukowym niż symboliczno-religijnym.

Do najważniejszych elementów konfucjanizmu należą następujące założenia i wartości: człowiek jako istota społeczna, lojalność wobec rodziców, posłuszeństwo autorytetom, tradycja, samoorganizacja i pragmatyzm. Równie ważne są takie elementy jak paternalistyczna organizacja społeczeństwa i państwa, kolektywizm, racjonalne uzasadnienie władzy państwowej, hierarchia społeczna oparta na uczciwości i kompetencjach, konformizm, naukowa interpretacja rzeczywistości, synkretyzm i eklektyzm.

Obecna tożsamość międzynarodowa Państwa Środka oznacza świadome podkreślanie własnej odrębności, podążanie za wskazaniami marksizmu, opieranie wysiłków na kulturze chińskiej, a jednocześnie uwzględnianie realiów współczesnych Chin i uwarunkowań nowej ery. Promowane przez Xi Jinpnga wartości „chińskiego snu" obejmują: pokój, współpracę, dobrobyt, wzajemne korzyści, bezpieczeństwo, równość, partnerstwo, harmonijny (zrównoważony) rozwój, rehumanizację (troskę o dobro człowieka), wielobiegunowość, rozwiązywanie sporów poprzez dialog, a nie siłę i inne.

Osiągnięcie wielkiego rozwoju gospodarczego i technologicznego w 2023 r. zwiększyły wiarę we własne możliwości. W efekcie Chiny proponują nową Globalną Inicjatywę Cywilizacyjną (GCI), ogłoszoną przez Xi Jinpinga w przemówieniu z 15 marca 2023, wraz z wcześniej ogłoszoną Globalną Inicjatywą Rozwoju (GDI) i Globalną Inicjatywą Bezpieczeństwa (GSI). Ich osnową jest koncepcja „wspólnego losu ludzkości”, w imię której wzywa się, aby:

a) budować partnerstwa, w których kraje traktują się jak równe sobie, angażują się w szeroko zakrojone konsultacje i zwiększają wzajemne zrozumienie;
b) tworzyć środowisko bezpieczeństwa charakteryzujące się uczciwością, sprawiedliwością, wspólnymi wysiłkami i wspólnymi interesami;
c) promować otwarty, innowacyjny i inkluzywny rozwój, który przynosi korzyści wszystkim;
d) zwiększać wymianę międzycywilizacyjną w celu promowania harmonii, inkluzywności i szacunku dla różnic.
Chińczycy argumentują, że żyjemy w świecie z ponad 200 krajami i regionami, ponad 2500 grupami etnicznymi i ogromną liczbą religii, a ta różnorodność kulturowa sprawia, że świat jest kolorowy;
e) zbudować ekosystem, który stawia Matkę Naturę i zielony rozwój na pierwszym miejscu.

Celem Chin jest:
a) zbudować świat trwałego pokoju poprzez dialog i konsultacje, co oznacza przekucie mieczy wojny na lemiesze pokoju;
b) zbudować świat wspólnego bezpieczeństwa dla wszystkich poprzez wspólne wysiłki, co oznacza przekształcenie absolutnego bezpieczeństwa dla jednego we wspólne bezpieczeństwo dla wszystkich;
c) zbudować świat wspólnego dobrobytu poprzez współpracę typu win-win;
d) budować otwarty i inkluzywny świat poprzez wymianę i wzajemne uczenie się, co oznacza pożegnanie się z iluzją, że jedna cywilizacja jest lepsza od drugiej na rzecz rozpoczęcie doceniania mocnych stron innych; e) uczynić nasz świat czystym i pięknym poprzez dążenie do ekologiczności i niskoemisyjności (A Global, 2023).
Nowy paradygmat stosunków międzynarodowych proponowany w chińskich inicjatywach jest zatem kontynuacją wartości wytworzonych w wielowiekowym rozwoju cywilizacji chińskiej.

Konkluzje

Na koniec dokonajmy porównania rdzenia kulturowego analizowanych mocarstw. USA umieszczają w centrum wolność jednostki, podczas gdy Chiny i Rosja dobro wspólnoty. Stawiają ponadto na dominację stosunków rynkowych z sankcją religijną genetycznie związaną z protestantyzmem; rosyjskie prawosławie natomiast było antytezą wartości ekonomicznych, co z jednej strony hamowało rozwój gospodarczy i prowadziło do legitymizacji silnej władzy, ale z drugiej pozwalało na zachowanie wielowymiarowej duchowości, która sprzyja postępowi społecznemu. Jej podporzadkowanie okcydentalizacji prowadziło do kryzysu państwa i narodu. Chiński konfucjanizm opierał się na racjonalizmie i merytokracji; choć nie promował wprost wartości materialnych, sprzyjał organizacji silnych form państwa, które mogą zapewnić rozwój również w tej dziedzinie. Przez ostatnie kilkadziesiąt lat wytworzył syntezę z marksizmem, której owocem jest sukces obecnego modelu „socjalizmu o chińskiej specyfice”.

Amerykańskie wartości ujawniają sprzeczność; pomimo głoszenia wolności, równości, demokracji, faktycznie wprowadzano: nierówności ekonomiczne i rasowe, rządy elit, manipulując masami. Ten anglosaski dualizm w polityce międzynarodowej jest widoczny w instrumentalizacji wartości w służbie hegemonii opartej na mesjanistycznej wierze we własną wyjątkowość, wspieraną przemocą i militaryzmem.
Tymczasem chińskie wartości odwołują się do harmonii, rozwiązywania problemów poprzez negocjacje, dobrobytu dla wszystkich, a w stosunkach międzynarodowych podkreślają zasady dialogu, pokoju, win-win i wzajemnego uczenia się cywilizacji odrzucając hegemonię i prymat.

Aby to zrozumieć, wystarczy porównać lutowe wypowiedzi ministrów spraw zagranicznych Chin i USA. Podczas, gdy Wang Yi w duchu humanistycznym stwierdził, że „przegrana-przegrana nie jest racjonalnym wyborem, ponieważ przyszłość ludzkości należy do relacji win-win" to Anthony Blinken na Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa całkiem na odwrót, w duchu darwinistycznym, że „jeśli nie jesteś przy stole w systemie międzynarodowym, będziesz w menu".
Z kolei historycznie, Rosja była podatna na wpływ zachodnich wartości. Paradoksalnie, ich przyjęcie prowadziło do budowy imperium (Piotra I i wczesnego ZSRR) dążącego do ekspansji, także z pomocą siły. Jednak w XXI wieku Rosja odbudowuje samoistność cywilizacyjną, podzielając chińską wizją porządku wielobiegunowego.

Wartości euroazjatyckich mocarstw są obecnie antytezą tych amerykańskich, obejmujących promocję postmodernizmu, posthumanizmu i egoizmu klasowego, przenikających neoliberalną globalizację zdominowaną przez prywatne korporacje transnarodowe. Proponują: podporządkowanie gospodarki interesom społecznym; prywatnych sił strategii państwowej; kapitalistycznych zysków wspólnemu dobrobytowi; porzucenie militaryzmu służącego egoizmowi potężnych na rzecz międzyludzkiej, międzypokoleniowej i międzycywilizacyjnej solidarności niezbędnej do rozwiązania obiektywnych problemów globalnych (ekologicznych, technologicznych, zdrowotnych i bezpieczeństwa). Wyłaniający się świat wielobiegunowy potrzebuje implementacji wartości mocarstw euroazjatyckich, które dają nadzieję na zniesienie kryzysów będących przejawem dominacji cywilizacji zachodniej, na czele z USA.
Gracjan Cimek
Autor jest politologiem, profesorem Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni AMW

Wybrana bibliografia:

A Global Community of Shared Future: China’s Proposals and Actions. The State Council Information Office of the People’s Republic of China. (2023). http://edinburgh.china-consulate.gov.cn/eng/xwdt/202309/t20230927_11151484.htm
Bartosiak, J., Friedman, G. (2021), Wojna w kosmosie. Przewrót w geopolityce. Zona Zero.
Cimek, G. Rosja. Państwo imperialne? (2011), Wydawnictwo AMW.
Gelernter, D. (2007), Americanism the Fourth Great Religion of the West, Doubleday.
Fath, S. (2007), Religia w Białym Domu, DIALOG.
Jinping, Xi. (2015), Chińskie marzenie, Wydawnictwo „Kto jest Kim".
Lipset, S.M. (2012), Wyjątkowość amerykańska, Wydawca: WAiP.
Mearscheimer, J. J. (2021), Wielkie złudzenie. Liberalne marzenia a rzeczywistość międzynarodowa, Wydawnictwo Nowej Konfederacji Universitas.
Todd, E. (2024), La Défaite de l'Occident, Gallimard.

: Autor: Marcin Domagała; Opublikowano: 26 luty 2014; Odsłon: 3376

Ostatnie wydarzenia na Ukrainie, zwane potocznie Euromajdanem, przypominają trochę zmagania, jakich doświadczyła Anglia w połowie XVII w. Wybuchła wówczas wojna domowa, w wyniku której władzę przejął Olivier Cromwell, przyjmując zaszczytny tytuł „lorda protektora”. Na współczesnej Ukrainie lordem protektorem został... parlament.

W polskim, i nie tylko, dyskursie medialnym, dotyczącym ostatnich wydarzeń w Kijowie, jeden fakt budzi zdumienie. Jest nim nadzwyczaj szybka akceptacja faktów dokonanych, w postaci udzielenia aprobaty przez Europę na nagłe zdjęcie z funkcji prezydenckiej Wiktora Janukowycza przez ukraiński parlament – Radę Najwyższą. Warto w tym kontekście zwrócić uwagę na jeden istotny szczegół.
Parlament zrobił to zupełnie bezprawnie, nad czym wszyscy przeszli do porządku dziennego, bezwolnie wręcz akceptując zachętę szefa polskiej dyplomacji Radosława Sikorskiego, który na Twitterze arbitralnie stwierdził: „No coup in Kiev. Gov. buildings got abandoned. Speaker of Rada elected legally. (...)”(Nie ma zamachu w Kijowie. Rządowe budynki zostały opuszczone. Przewodniczący Parlamentu wybrany legalnie).

W pogardzie dla prawa

Teoretycznie wszystko byłoby w porządku, gdyby to stwierdzenie zostało potwierdzone stosownymi zapisami prawnymi, uchwalonymi chociażby przez zrewolucjonizowany parlament. Niestety – naprędce zwołana Rada Najwyższa nie pokusiła się nawet o zadbanie legalności impeachmentu ukraińskiej głowy państwa, stwierdzając w swojej uchwale, że prezydent nie wypełnia swoich konstytucyjnych uprawnień, zatem w konstytucyjny sposób należy go zdjąć z urzędu. Trzech jej pomysłodawców w osobach Witalija Kliczki, Arsenija Jaceniuka i Ołeha Tiahnyboka nawet nie pokusiło się, aby nadać jej zapisom jakiekolwiek pozory legalizmu. W uchwale nie pojawił nawet jeden paragraf z konstytucji ukraińskiej, który uzasadniałby taki krok. Oznacza to również, że W. Janukowycz został z zdjęty z urzędu bez przedstawienia mu jakichkolwiek zarzutów.
Przypomnijmy, że stało się to niedługo po tym, jak Rada Najwyższa przywróciła tzw. nowelę konstytucyjną z roku 2004 r., która uzupełniała konstytucję z 1996 r. Tym samym potwierdziła legalny kształt całej konstytucji, po czym niemalże natychmiast ją złamała.
Oznacza to, że Rada Najwyższa arbitralnie postawiła się w roli parlamentarnego dyktatora, tworząc jednocześnie niezwykle niebezpieczny precedens prawny, który w dalszej przyszłości może destabilizująco wpływać na istnienie całego państwa ukraińskiego. W tym bowiem trybie, powołując się na ów precedens, będzie można odwołać każdego innego prezydenta ukraińskiego, który nie spodoba się ukraińskim deputatom, jak również podważać cały wypracowany na tej podstawie dorobek prawny.
W ten oto sposób dokonany został konstytucyjny zamach stanu – przy pełnym poklasku ogłupionej Europy i cichych protestach W. Janukowycza, któremu trzeba przyznać wprost rację.

Warto jednak zwrócić uwagę, że impeachment W. Janukowycza byłby możliwy, tylko ten proces zająłby trochę więcej czasu. Można go szacować, zakładając dobrą wolę i dyscyplinę zrewolucjonizowanych parlamentarzystów, na około kilka dni. Cała bowiem obowiązująca procedura jest omówiona w obowiązującym przez cały czas art. 111 ukraińskiej konstytucji. Niestety – Rada Najwyższa stała się zakładnikiem ulicy, nad którą nikt nie panował, lub też zapanować nie miał zamiaru. Wiele więc na to wskazuje, że ten grzech pierworodny, popełniony przy narodzinach nowego kształtu ukraińskiego państwa, będzie odbijał się „rewolucyjną czkawką” jeszcze przez wiele lat.

Amerykanie rozdają karty

Kolejnym aspektem ukraińskiej rewolucji AD 2014 jest skala zaangażowania aktorów zewnętrznych – zwłaszcza Rosji, którą oskarża się o wszelkie możliwe zło podczas bieżących wydarzeń. Podejście to byłoby słuszne, gdyby opierało się na jakichkolwiek faktach. Tymczasem, analizując rosyjskie postępowanie w kwestii wydarzeń na Ukrainie, należy z całą mocą stwierdzić, że co prawda ono istniało, ale było w swojej skali mikroskopijne – chociażby w porównaniu do zaangażowania polskiego. Efekt rzekomych rosyjskich działań widać zresztą po tym, do czego doprowadziła sytuacja na Majdanie, której daleko jest do intencji rosyjskich.

Faktycznie jednym z najbardziej aktywnych aktorów zewnętrznych podczas Euromajdanu była strona amerykańska. To właśnie z ambasady USA płynęła pomoc zarówno o charakterze logistycznym dla protestujących, jak i politycznym. Już wcześniej placówka Stanów Zjednoczonych organizowała specjalne tzw. Tech camps dla „liderów społeczeństwa obywatelskiego”, podczas których uczono, jak efektywnie wpływać na rozwój wydarzeń lub jak działać w stylu non-violence. Podobnego typu destabilizujące w efektach przedsięwzięcia dyplomatów amerykańskich były zresztą znane z państw MENA z czasu poprzedzającego wydarzenia Arabskiej Wiosny.

Idąc tym tropem, amerykański ambasador Geoffrey Payatt spotykał się też z licznymi przedstawicielami demonstrantów, zapewne przekazując im liczne porady, instrukcje, czy wyrazy poparcia. Co ciekawe, wiele informacji na ten temat zostało niedawno szybko usuniętych ze strony internetowej amerykańskiej placówki w Kijowie. Nie kto inny, jak G. Payatt, pouczał 20 lutego br. ukraińskich deputowanych i wzywał ich na obrady do Rady Najwyższej. W swoim wystąpieniu, opublikowanym na portalu YouTube, stwierdził wprost, że polityki nie uprawia się na ulicy, ale w parlamencie oraz podkreślił, że jeśli deputowanych nie ma w parlamencie, to stanowią problem. Koniec końców jego działalność przypominała, dobrze znanego choćby polskim historykom rosyjskiego ambasadora z czasów rozbiorów Nikołaja Repnina, w tym wypadku jednak w wydaniu atlantyckim. W podobny sposób działali także w ukraińskiej stolicy pozostali Amerykanie. Podobnych przykładów nacisków z ich strony istnieją wręcz setki, nie mówić już o naciskach ze strony państw unijnych.

Rosja wstrzemięźliwa

Analogicznej natomiast aktywności nie wykazywał chociażby rosyjski ambasador w Kijowie Michaił Zarubow. Ogólnie Rosja zachowywała się podczas ostatnich miesięcy dziwnie milcząco, wprost wbrew licznym posądzeniom o rzekomy aktywny udział. Dlaczego?

Otóż odpowiedź na to pytanie jest dość prosta i skomplikowana zarazem. Kreml po prostu nie musiał nic robić. Indyferentne zachowanie się Moskwy wynikało bowiem z wręcz lodowatej kalkulacji zachodzących zmian. Przed Szczytem Wileńskim pod koniec listopada 2013 r., kiedy Ukraina wahała się, czy podpisać umowę stowarzyszeniową, Rosja zdążyła już użyć swoich nacisków o charakterze ekonomicznym. Nie były to jednak żadne wielkie groźby, ale blef – i to dość skuteczny. Same natomiast działania bezpośrednie charakteryzowały się subtelnością i w efekcie wywołały kryzys w ukraińskiej gospodarce, co kosztowało ją minimum 25 tys. miejsc pracy.

W kontekście powyższym należy także zwrócić uwagę na olbrzymie uzależnienie ukraińskiej gospodarki od Rosji, sięgające poziomu eksporcie nawet 50%, zaś w niektórych poszczególnych branżach nawet 100%. Mowa tutaj zwłaszcza o uzależnieniu dostaw nośników energii. Sytuacja ta jednak nie została spowodowana tylko rządami W. Janukowycza, ale była efektem ekonomicznych decyzji i braku umiejętności strategicznego planowania od początku istnienia współczesnego ukraińskiego państwa.

Nawet, jeśli przyjmiemy, że Polsce i reszcie państw europejskich powinno było zależeć na wyrwaniu Ukrainy z rosyjskiej strefy wpływów, to w ciągu ostatnich kilkunastu lat żaden bliższy, czy dalszy zachodni sąsiad/sojusznik Ukrainy nie zrobił nic, aby efektywnie ten stan rzeczy w jakikolwiek sposób zmienić. W dodatku tej zmianie byli przeciwni tak rzekomo prozachodni politycy ukraińscy, jak Julia Tymoszenko, czy Wiktor Juszczenko.
Z tego faktu powinni zdawać sobie sprawę wszyscy, bredząc o przeciągnięciu Ukrainy na Zachód i w dodatku nie przedstawiając żadnych alternatyw w celu podbudowania tego stwierdzenia konkretnymi czynami i ofertami natury gospodarczej. Jak bardzo bolesny społecznie jest proces wyzwalania się spod wschodniej zależności gospodarczej, pokazuje przykład m.in. Gruzinów, którzy z mniejszym lub większym efektem tę lekcję przerabiali już po 2008 r., jak i wcześniej.

Na powyższe nałożył się także niezwykle jednostronny charakter umowy stowarzyszeniowej Ukraina-UE. Warto w tym miejscu przeanalizować chociażby art. 268–280 parafowanej umowy o rynku energii. Nic dziwnego, że Kreml zareagował alergicznie, skoro proces integracji Ukrainy z UE miał się dokonywać po prostu kosztem rosyjskich interesów i funkcjonujących zobowiązań, które ze strony Ukrainy nie zostały nawet formalnie wypowiedziane. Nie wolno też zapominać, ż Ukraina jest winna Rosji astronomiczną kwotę 30 mld USD.

Reakcja Rosji była prosta. Było nią żądanie dotrzymania dotychczas podpisanych umów (np. o uczestnictwie Ukrainy w Strefie Wolnego Handlu WNP, ratyfikowanej ostatecznie podpisem W. Janukowycza jeszcze we wrześniu 2012 r.) i ewentualna zachęta w celu dalszego przedłużania dotychczasowej polityki w postaci pożyczki stabilizującej ukraiński budżet. Jeśli rząd w Kijowie nie chciałby kontynuować tej polityki – wystarczyłoby zawiesić kolejną transzę kredytu, co się właśnie dokonało. O resztę niech się martwi Europa. Zwłaszcza, że pożyczka dla Ukrainy została udzielona z funduszu mającego stabilizować rosyjski system emerytalny.

W powyższym kontekście obecność rosyjskich doradców w rządzie Mykoły Azarowa, czy kilku konsultantów w szeregach ukraińskich służb bezpieczeństwa, stanowiły tylko i wyłącznie przysłowiową „wisienkę na torcie”. Efekty ich działalności, zwłaszcza w świetle miernej efektywności – były znikome. Rosja po prostu nie musiała i nadal nie musi nic robić. Wypracowane przez lata status quo i tak działa na jej korzyść i żadne zaklinania rzeczywistości o rzekomych wzmożonych działaniach rosyjskich służb specjalnych, czy interwencji militarnej tego nie zmienią.

Czy w tym kontekście Rosja zachowuje się w sposób podobny do wojny na Kaukazie w 2008 r.?

Szukając odpowiedzi na to pytanie, warto porównać tę ocenę z rosyjską aktywnością z czasów Pomarańczowej rewolucji z lat 2004–2005. Obecna ruchliwość Federacji nie dość, że jest cieniem kaukaskich czasów, to wręcz przybrała humorystyczny wymiar. Kreml bowiem wysłał na rozmowy do Kijowa Władimira Łukina – rosyjskiego rzecznika praw obywatelskich, któremu de facto kadencja skończyła się 14 lutego br. Nic zatem dziwnego, że specjalny wysłannik Kremla miał wątpliwości, czy podpisać porozumienie narzucone przez trzech szefów MSZ z Polski, Francji i Niemiec, czego ostatecznie jednak dokonał. Gdyby Rosji tak bardzo zależało na utrzymaniu wpływów na Ukrainie, należałoby oczekiwać jakieś większej akcji z jej strony, chociażby w stylu działań państw zachodnich. Tymczasem jej aktywność na polu oficjalnym była żadna. Co prawda trochę więcej działo się za kulisami, jednak i ta forma był niezwykle rachityczna.

Niewiarygodna UE

W kontekście tego porozumienia należałoby zwrócić uwagę jeszcze na jeden aspekt. Rosja początkowo była przeciwna jakiemukolwiek układowi między ukraińskim rządem a Euromajdanem. Kilka natomiast godzin po jego podpisaniu, kiedy puczyści odesłali ustalenia w niebyt, zaś unijni ministrowie odlecieli do swoich krajów, zaczęła domagać się realizacji jego postanowień. Jednak role uległy odwróceniu – UE zupełnie zignorowała fakt złamania przez puczystów ustaleń i... przeszła nad tym do porządku dziennego. Kto więc tu stracił wiarygodność?

Czy nierobienie niczego poza ochroną własnego rynku, nie udzielanie dalszych pożyczek, dyplomatyczne milczenie – były aktywnym wsparciem dla W. Janukowycza przez Rosję? To jest właśnie ten wielki rosyjski blef, z którym mamy do czynienia. To nawet nie jest rosyjska pułapka, tylko efekt braku zdolności do prognozowania rzeczywistości i wyłapywania trendów pośród unijnych decydentów, także licznych analityków, którzy w ewidentnym rosyjskim nieróbstwie dostrzegają olbrzymią formę zaangażowania, co najmniej na miarę wsparcia znacząco przerastającego aktywność zachodnią.

W rzeczywistości Moskwa tylko od czasu do czasu „fukała” zza wysokich kremlowskich murów, na co dawali się nabierać wszyscy wokół, zupełnie już nie zwracając uwagi, że za tymi fuknięciami nie szły faktycznie żadne realne czyny w skali makro, które pozwoliłyby przejąć Moskwie inicjatywę. Złośliwie można podsumować, że wypadałoby się cieszyć, że Rosja nie powtórzyła swoich działań z czasów chociażby pomarańczowej rewolucji z przełomu 2004–2005 r. Przy takim scenariuszu, obecnie moglibyśmy mieć bowiem do czynienia z wojną domową w skali realnej. A tak „tylko” dochowaliśmy się państwa upadłego za wschodnio-południową częścią naszej granicy...

Nawet jeśli obecni puczyści zaczną czyścić i ujawniać archiwa i wywlekać na światło dzienne rosyjskie zaangażowanie w poparcie W. Janukowycza – to po końcowych rezultatach można będzie poznać efektywność tego zaangażowania. Nie zmieni też rzeczywistości fakt, że to ukraińscy funkcjonariusze Berkutu pacyfikowali ukraińskich rewolucjonistów... Użycie do tego rosyjskiej broni, czy rosyjskiej amunicji nie zmieni faktu, że Rosja nie przywiązała większej wagi do ukraińskich wydarzeń zwanych Euromajdanem, na chłodno i trzeźwo stwierdzając, że po prostu jakakolwiek aktywność w zakresie reorientacji Ukrainy na Zachód nie dokona się nagle, ale będzie trwała co najmniej ćwierćwiecze. W tym długim procesie Unia Europejska po prostu nie może Rosji zlekceważyć, gdyż skutki tego nie tyle odbiły by się na samej Ukrainie, ale wprost na samej Unii Europejskiej i wreszcie Rosji. Ta rozsądna ocena została zresztą potwierdzona w niedawnej Rezolucji Parlamentu Europejskiego z 6 lutego br. w sprawie szczytu UE-Rosja.
Marcin Domagała

Tekst z przypisami opublikował portal Geopolityka.org pod adresem - http://www.geopolityka.org/analizy/2710-marcin-domagala-ukraina-jako-panstwo-upadle-krotkie

Tytuł, śródtytuły i wytłuszczenia tekstu pochodzą od Redakcji SN.

: Autor: Michel Chossudovsky; Opublikowano: 30 maj 2014; Odsłon: 3950

Nienazwanym celem interwencjonizmu Międzynarodowego Funduszu Walutowego jest destabilizacja suwerennych rządów i dosłownie rozbicie narodowych gospodarek.

Osiąga się to za pomocą manipulacji kluczowymi instrumentami polityki makroekonomicznej, ale też wprost fałszując rynek finansowy, w tym rynek wymiany walutowej. To właśnie w najbliższej przyszłości czeka Ukrainę...

Po zamachu stanu z 23 lutego 2014 r., w wyniku którego obalono wybranego wcześniej w wyborach prezydenta, Wall Street i MFW, w połączeniu z amerykańskim Departamentem Skarbu i Komisją Europejską w Brukseli, przygotowały scenę do przejęcia ukraińskiego systemu monetarnego. Po protestach Euromajdanu, które doprowadziły do „zmiany reżimu” i utworzenia rządu tymczasowego, nastąpiły czystki w kluczowych ministerstwach i organach rządowych.

Szefa Narodowego Banku Ukrainy Ihora Sorkina, zwolnionego 25 lutego zastąpił Stepan Kubiw. Polityk ów jest członkiem parlamentu z ramienia prawicowej frakcji ugrupowania Batkiwszczyna (założonego przez Julię Tymoszenko w marcu 1999 r.) w Radzie, której przewodniczy, pełniący obecnie funkcję premiera, Arsenij Jaceniuk. Poprzednio S. Kubiw był prezesem Kredobanku – ukraińskiej instytucji finansowej z ogromnym udziałem kapitału UE, która miała około 130 filii w całym kraju.

S. Kubiw to nie tylko szeregowy pracownik szczebla kierowniczego, lecz -obok Andrija Parubija, współzałożyciela Neonazistowskiej Socjalno-Nacjonalistycznej Partii Ukrainy (przemianowanej następnie na Swobodę) i Dmitrija Jarosza, lidera Brunatnych Koszul Prawego Sektora, mających obecnie status partii politycznej – jeden z pierwszych „komendantów” na Euromajdanie. S. Kubiw przemawiał do protestujących na Majdanie 18 lutego, w tym samym momencie, gdy uzbrojone zbiry z Prawego Sektora, z D. Jaroszem na czele, szturmowały budynek parlamentu. Kilka dni potem z nadania rządu tymczasowego S. Kubiwa wyznaczono do negocjacji z Wall Street i MFW.

Nowy minister finansów to Aleksandr Szlapak, polityczny kolega Wiktora Juszczenki, protegowanego MFW, wyniesionego do władzy po „kolorowej rewolucji” 2004 r. A. Szlapak pełnił kluczowe stanowiska podczas prezydentury W. Juszczenki, w tym w Narodowym Banku Ukrainy. W 2010 r., po porażce W. Juszczenki, A. Szlapak przyłączył się do mętnej zagranicznej firmy finansowej z siedzibą na Bermudach – IMG International Ltd., zajmując stanowisko jej wiceprezydenta. IMG specjalizuje się w „zarządzaniu ubezpieczeniami wewnętrznymi (captive insurance), reasekuracją i transferem ryzyka”.

Minister finansów A. Szlapak ściśle współpracuje z Pavlo Szeremetą, nowo mianowanym ministrem rozwoju gospodarczego i handlu, który wzywał do „liberalizacji, pełnoprawnej i w całej rozciągłości” i do – jak we wcześniejszych negocjacjach zażądał MFW –„bezwarunkowej eliminacji dotacji do paliw, energii i podstawowych produktów żywnościowych”.

Inna znacząca decyzja to mianowanie Ihora Szwajki, członka neonazistowskiej partii Swoboda, na ministra polityki rolnej i żywnościowej. Nowy członek ukraińskiego rządu to zdeklarowany zwolennik Stepana Bandery – ukaińskiego lidera, który w czasie II wojny światowej kolaborował z nazistami. Nowy minister nie tylko nadzoruje sektor rolnictwa, ale podejmuje decyzje również w kwestiach dotyczących subsydiów i cen na podstawowe produkty żywnościowe.

Nowy gabinet wydał oświadczenie, że kraj gotowy jest do „bolesnych”, acz koniecznych reform społecznych. W grudniu 2013 r. rozważano porozumienie z MFW, opiewające na 20 mld USD i jednoczesną, kontrowersyjną umowę stowarzyszeniową z UE. W. Janukowycz zdecydował się na odrzucenie tych propozycji.

MFW zażądał, aby dotacje do gazu dla gospodarstw domowych zmniejszono o kolejne 50%. „Inne uciążliwe żądanie MFW to cięcia wysokości emerytur, redukcje zatrudnienia w sferze budżetowej oraz prywatyzacja (czytaj: niech zachodnie korporacje kupują) rządowych aktywów trwałych i nieruchomości". Jest zatem prawdopodobne, że aktualnie negocjowana umowa z MFW będzie zawierać potężne redukcje dotacji do gazu, cięcia w wydatkach na emerytury, zatrudnieniu w sektorze prac interwencyjnych finansowanych z budżetu, jak również w funduszach na cele socjalne na Ukrainie.

Gospodarcze ubezwłasnowolnienie: marionetkowy rząd bezwarunkowo akceptuje żądania MFW

Wkrótce po objęciu władzy, premier rządu tymczasowego A. Jaceniuk od niechcenia odwołał potrzebę negocjacji z MFW. Przed negocjacjami dotyczącymi projektu umowy szef ukraińskiego rządu wzywał jednak do bezwarunkowej akceptacji żądań Funduszu: „Nie mamy wyjścia, musimy zaakceptować propozycje MFW.”, dając do zrozumienia, że Ukraina „przyjmie każdą ofertę MFW i UE”. Godząc się na warunki MFW, polityk był całkowicie świadom, że proponowane reformy brutalnie ogołocą z pieniędzy miliony ludzi, nie wyłączając tych, którzy protestowali na Majdanie.

Ramy czasowe do przeprowadzenia przez MFW „terapii szokowej” nie zostały jeszcze ustalone. Prawdopodobnie rząd będzie próbował opóźnić najbardziej drastyczne reformy makroekonomiczne do czasu wyborów prezydenckich 25 maja (zakładając, że do nich dojdzie). Tekst tego porozumienia najprawdopodobniej będzie uszczegółowiony, zwłaszcza w odniesieniu do amerykańskich aktywów, przeznaczonych do prywatyzacji. Jak twierdzi agencja Bloomberg, wśród kluczowych postaci w USA, które działają (nieoficjalnie) wraz z MFW, rządem w Kijowie i konsultują się z Białym Domem i amerykańskim Kongresem, są Henry Kissinger i Condoleezza Rice.

Misja MFW w Kijowie

Wkrótce po objęciu urzędu, nowy minister finansów i prezes Narodowego Banku Ukrainy złożył wniosek do dyrektora MFW. Komisja wyjaśniająca z dyrektorem Europejskiego Oddziału MFW Rezą Moghadam na czele, pospieszyła więc do Kijowa. „Jestem pod wrażeniem determinacji władz, poczucia odpowiedzialności i zaangażowania w program reform gospodarczych i przejrzystości polityki. MFW jest gotowy, by pomóc narodowi ukraińskiemu i wesprzeć program gospodarczy władz” – mówiła po tym dziennikarzom.

Tydzień później, 12. marca dyrektor zarządzająca MFW Christine Lagarde spotkała się z ukraińskim premierem A. Jaceniukiem w siedzibie MFW w Waszyngtonie. Urzędniczka potwierdziła zaangażowanie MFW: „[umieszczając Ukrainę z powrotem] na drodze zdrowego zarządzania gospodarką i zrównoważonego rozwoju przy jednoczesnej ochronie wrażliwych elementów… Bardzo chcemy wspomagać Ukrainę na jej drodze do stabilności gospodarczej i dobrobytu.”.

Powyższe oświadczenie podszyte jest hipokryzją. Praktycznie rzecz biorąc, MFW nie sprawuje „zdrowego zarządzania gospodarką”, ani nie „chroni wrażliwych elementów”. Doprowadza do ubóstwa całe populacje, zapewniając „dobrobyt” małej skorumpowanej i podporządkowanej elicie politycznej i ekonomicznej.

„Pigułka MFW dla gospodarki”, przyczyniając się do wzbogacenia mniejszości społecznej, nieodmiennie wyzwala niestabilność gospodarczą i masowe ubóstwo, a jednocześnie stanowi zabezpieczenie społeczne dla wierzycieli zewnętrznych. Aby sprzedać swój pakiet reform, MFW posługuje się zarówno propagandą medialną jak i uporczywymi wypowiedziami „ekspertów gospodarczych” i analityków finansowych, którzy zapewniają autorytet makroekonomicznym reformom Funduszu.

Nienazwanym celem interwencjonizmu MFW jest destabilizacja suwerennych rządów i dosłownie rozbicie narodowych gospodarek. Osiąga się to za pomocą manipulacji kluczowymi instrumentami polityki makroekonomicznej, ale też wprost fałszując rynek finansowy, w tym rynek wymiany walutowej.

Aby osiągnąć te cele, MFW wraz z Bankiem Światowym - często konsultując się z Departamentem Skarbu i Departamentem Stanu USA – w wypadku Ukrainy będą sprawować kontrolę nad kluczowymi stanowiskami ministerstwa finansów, prezesa Centralnego Banku oraz nad urzędnikami odpowiedzialnymi za program prywatyzacji. Te kluczowe ustanowienia będą wymagały (nieoficjalnej) aprobaty Konsensusu Waszyngtońskiego przed negocjacjami dotyczącymi wielomiliardowych pożyczek udzielanych przez MFW.

Poza retoryką, w realnym świecie pieniędzy i kredytów, MFW ma kilka pośrednich celów operacyjnych:

1. Ułatwienie odebrania zobowiązań, związanych z obsługą długu, mając pewność, że kraj pozostanie zadłużony i pod kontrolą zewnętrznych wierzycieli;

2. Sprawowanie w imieniu kredytodawców zewnętrznych pełnej kontroli nad polityką monetarną kraju, jego strukturami fiskalnymi i budżetowymi;

3. Reorganizację programów socjalnych, praw pracowniczych, płacy minimalnej zgodnie z interesem zachodniego kapitału;

4. Liberalizację handlu zagranicznego i polityki inwestycyjnej, włącznie z usługami finansowymi i prawami własności intelektualnej;

5. Wprowadzenie prywatyzacji kluczowych sektorów gospodarki poprzez sprzedaż majątku publicznego zagranicznym korporacjom;

6. Ułatwienie przejęcia przez kapitał zagraniczny (także przez fuzje i nabywanie) wybranych korporacji, będących prywatną własnością Ukraińców;

7. Zagwarantowanie liberalizacji rynku walutowego.

Ukraiński program prywatyzacji zapewnia transfer majątku państwa w ręce inwestorów zagranicznych, natomiast program MFW zawiera także przepisy ukierunkowane na destabilizację konglomeratów przedsiębiorstw krajowych, należących do prywatnych właścicieli. Konkurencyjny plan „rozbicia”, pod tytułem „produkt uboczny” (ang. spin-off) jak i „program bankructwa” są często wprowadzane w celu likwidacji, albo restrukturyzacji wielkiej liczby przedsiębiorstw prywatnych i państwowych.

Procedura „produktu ubocznego”, którą zastosowano w Korei Południowej w wyniku porozumienia z grudnia 1997 r. dotyczącego pożyczek, wymagała rozbicia kilku potężnych koreańskich czeboli – konglomeratów przedsiębiorstw - na mniejsze korporacje, z których wiele zostało przejętych przez kapitał amerykański, japoński i z UE. Znaczna część udziałów bankowych, jak również bardzo zyskowne komponenty koreańskiej zaawansowanej bazy przemysłowo-technicznej zostały przeniesione lub wyprzedane po najniższych cenach zachodniemu kapitałowi.

Te zainscenizowane programy bankructwa mają docelowo zniszczyć kapitał narodowy. W przypadku Ukrainy po części mają na celowniku udziały oligarchów, dając okazję do przejęcia znacznej części prywatnego sektora Ukrainy przez UE i korporacje amerykańskie. Uwarunkowania zawarte w porozumieniu z MFW byłyby koordynowane z ustaleniami z kontrowersyjnej umowy stowarzyszeniowej UE - Ukraina, którą rząd W. Janukowycza odrzucił.

Spirala zewnętrznego długu Ukrainy

Dług zewnętrzny Ukrainy wynosi 140 mld USD. Po konsultacjach z amerykańskim Departamentem Skarbu i UE, pakiet pomocowy MFW ma wynosić 15 mld USD. Wielki dług krótkoterminowy Ukrainy to 65 mld USD – cztery razy więcej niż kwota proponowana przez MFW.

Centralny bank rezerw zagranicznych jest pusty. W lutym, według Narodowego Banku Ukrainy, rezerwy waluty zagranicznej wynosiły mizerne 13,7 mld USD, Specjalne Prawa Ciągnienia – 16,1 mld USD, rezerwy złota – 1,81 mld USD. Nieoficjalnie mówi się, że złoto z Ukrainy zostało skonfiskowane i przewiezione samolotem do Nowego Jorku, by było tam „bezpieczne” pod nadzorem amerykańskiego Banku Rezerw Federalnych.

MFW, działając w imieniu kredytodawców z USA i UE, pożycza pieniądze Ukrainie, które są przeznaczone na spłatę długu. Pieniądze te transferuje się do wierzycieli. Pożyczka jest zatem „pieniądzem fikcyjnym”. Ani jeden dolar z owej sumy nie znajdzie się na Ukrainie. Celem tego pakietu nie jest wspomaganie wzrostu gospodarczego. Wręcz przeciwnie: jego zadaniem to głównie ściągnięcie krótkoterminowego zadłużenia, który to krok spowoduje destabilizację gospodarki i systemu finansowego Ukrainy.

Fundamentalną zasadą lichwy jest to, że wierzyciel przychodzi na ratunek pożyczkobiorcy: „Nie mogę spłacić moich długów. Nie szkodzi, synu, pożyczę ci pieniędzy na spłatę długu, a ty mi wszystko oddasz”. Lina ratownicza rzucona Kijowowi przez MFW i Unię Europejską jest w rzeczywistości kulą u nogi. Dług zewnętrzny Ukrainy, jak to przedstawia Bank Światowy, wzrósł dziesięciokrotnie w ciągu dziesięciu lat i obecnie wynosi 135 mld USD. Same odsetki kosztują Ukrainę około 4,5 mld USD rocznie. Nowa pożyczka spowoduje tylko zwiększenie zadłużenia zewnętrznego, wymuszając na Kijowie dalszą „liberalizację” gospodarki i wyprzedaż korporacjom tego, co pozostaje do prywatyzacji.

Pieniądze z pożyczki MFW nie trafią do Ukrainy. Będą użyte do spłaty zobowiązań wynikających z obsługi zadłużenia wobec UE i USA. Według Banku Rozrachunków Międzynarodowych (BIS), Ukraina jest zadłużona w bankach Europy na ponad 23 mld USD.

Jakie są zatem „pożytki” z pożyczki MFW dla Ukrainy?

Według wyżej wspomnianej Ch. Lagarde, pożyczka ma na celu walkę z ubóstwem i nierównościami społecznymi. W rzeczywistości jednak spowoduje wzrost poziomu zadłużenia i jednoczesne przekazanie sterów reform makroekonomicznych i polityki monetarnej instytucjom z Bretton Woods działających w imieniu Wall Street.

Umowa dotycząca pożyczki będzie zawierała wprowadzenie drastycznych środków oszczędnościowych, które najprawdopodobniej spowodują dalszy chaos społeczny i dezorganizację gospodarki. „Pożyczka polityczna”, czyli przyznanie pieniędzy przeznaczonych na zwrot kosztów kredytodawcom, w zamian za „gorzkie lekarstwo” MFW w formie „menu” neoliberalnych reform politycznych. „Krótkotrwały ból za długoterminową korzyść” – to motto instytucji z Bretton Woods.

Uwarunkowania pożyczki wprowadzone w życie, włącznie z drastycznymi środkami oszczędnościowymi, spowodują zwiększenie ubóstwa ludności kraju, który jest objęty „posługą” MFW przez ponad 20 lat. Zamieszki na Majdanie były manipulowane, ale dziesiątki tysięcy ludzi, żądających prawa do lepszego życia, to fakt, ponieważ standard dotychczasowego obniżył się w wyniku neoliberalnej polityki stosowanej przez kolejne rządy – także przez gabinet W. Janukowycza. Nie zdawano sobie sprawy, że protesty popierane przez Wall Street, Departament Stanu i amerykańską organizację National Endowment (NED) miały wprowadzić nową fazę destrukcji gospodarczej i społecznej.

Historia „usług” MFW na Ukrainie

W 1994 r., podczas prezydentury Leonida Kuczmy wprowadzono pakiet pomocowy MFW. W. Juszczenko stanął na czele nowego Banku Narodowego Ukrainy. Wychwalano go w zachodnich mediach jako „śmiałego reformatora”. Był on jednym z głównych architektów reform MFW na Ukrainie w 1994 r. które zdestabilizowały gospodarkę kraju. Gdy w 2004 r. startował w wyborach przeciwko W. Janukowyczowi, W. Juszczenkę wspierały wówczas różne fundacje – nie wyłączając NED. Również Wall Street uważała go za odpowiedniego kandydata.

Pożyczka MFW została sfinalizowana za zamkniętymi drzwiami w Madrycie, podczas obchodów 50. rocznicy szczytu w Bretton Woods. Zgodnie z przyjętymi wtedy warunkami, rząd Ukrainy musiał porzucić kontrolę nad kursem wymiany, co doprowadziło do upadku waluty. W. Juszczenko odegrał kluczową rolę w negocjacjach i wprowadzaniu porozumienia z 1994 r. oraz w tworzeniu nowej waluty narodowej, co poskutkowało dramatyczną obniżką płac realnych.

Jako szef Banku Centralnego odpowiada za zniesienie kontroli nad walutą narodową podczas „terapii szokowej” z października 1994 r., w wyniku której:

• cena chleba wzrosła o 300% z dnia na dzień;

• cena elektryczności o 600%;

• opłaty za publiczny transport wzrosły o 900%;

• standard życia obniżył się drastycznie.

Według Państwowego Urzędu Statystycznego Ukrainy, cytowanego przez MFW, wysokość płac realnych w 1998 r. obniżyła się o ponad 75 % w porównaniu z 1991 r. Jak na ironię… MFW sponsorował program mający na celu złagodzenie skutków inflacji: wprowadzenie „zdolaryzowanych” cen dla zubożałej ludności z dochodami poniżej 10 USD na miesiąc. W połączeniu z raptownymi podwyżkami cen paliw i energii, podwyższeniem dotacji i zamrożeniem kredytów, przyczyniło się to do zniszczenia przemysłu (zarówno w sektorze państwowym jak i prywatnym) i podkopało ukraińską gospodarkę spichlerzową.

W listopadzie 1994 r. Bank Światowy wysłał swoich negocjatorów na Ukrainę, by zbadali sytuację miejscowego rolnictwa. Liberalizacja handlu (która była częścią pakietu pomocowego), rzucenie na ukraiński rynek nadwyżki amerykańskiego zboża oraz „pomoc żywnościowa” przyczyniły się do destabilizacji jednego z największych i najbardziej wydajnych na świecie systemów gospodarki pszenicą (porównywalnego na przykład z amerykańskim Środkowym Wschodem). W efekcie MFW i Bank Światowy zniszczyły „spichlerz” Ukrainy.

Do 1998 r. liberalizacja rynku zbożowego, podwyżki cen paliw i liberalizacja handlu spowodowały spadek produkcji zbóż o 45% w porównaniu z latami 1989–1990. Spadek produkcji żywego inwentarza, drobiu i nabiału był jeszcze bardziej dramatyczny. Łącznie spadek wysokości produktu narodowego brutto, będący skutkiem sponsorowanych przez MFW reform, wyniósł w okresie od 1992 r. do 1994 r. ponad 60%.

Bank Światowy: pozorna walka z ubóstwem

Bank Światowy przyznał ostatnio, że Ukraina jest państwem ubogim: „Dowody pokazują, że Ukraina doświadcza kryzysu zdrowotnego i że potrzebuje natychmiastowych środków zaradczych, które zatrzymałyby postępujące pogorszenie się stanu zdrowia jej obywateli. Współczynnik umieralności dorosłych na Ukrainie jest wyższy niż u jej sąsiadów, w Mołdawii i Białorusi; należy do najwyższych nie tylko w Europie, ale na świecie”.

Raport ten nie mówi jednak o tym, że instytucje z Bretton Woods – za pomocą inżynierii gospodarczej – odegrały kluczową rolę w doprowadzeniu do upadku gospodarki postradzieckiej Ukrainy. Dramatyczne niepowodzenie programów socjalnych na Ukrainie posiada „odciski palców” MFW i Banku Światowego, łącznie z umyślnym niedoinwestowaniem i demontażem systemu ochrony zdrowia jeszcze z ery radzieckiej.

W odniesieniu do rolnictwa, Bank Światowy wskazuje na „wielki potencjał rolniczy” Ukrainy, ale nie wspomina, że gospodarka spichlerzowa tego kraju została zrujnowana przez pakiet pomocowy USA-MFW-Bank Światowy. Według Banku Światowego, „ten potencjał nie został w pełni wykorzystany z powodu nikłych dochodów gospodarstw rolnych i braku modernizacji tego sektora”.

„Nikłe dochody gospodarstw rolnych” nie są przyczyną. One są skutkiem Programu Strukturalnego Przystosowania wprowadzonego przez MFW i Bank Światowy. W 1994 r. dochody gospodarstw rolnych spadły o ok. 80% w porównaniu z 1991 r., po wprowadzeniu programu MFW w październiku 1994 r. przez prezesa Narodowego Banku Ukrainy W. Juszczenkę. Zaraz potem, w 1995 r. wdrożono „projekt nasienny”, oparty na „liberalizacji cen nasion, marketingu i handlu”. Ceny środków dla gospodarstw wzrosły drastycznie, co było powodem bankructwa wielu gospodarstw.

Pożyczka MFW z 2014 roku – „szok i strach”

Warunki panujące dziś na ukraińskim rynku różnią się znacznie od tych z lat 1990’. Należy zauważyć, że nowa fala reform makroekonomicznych (rygorystycznie uwarunkowana przez politykę MFW) doprowadzi do zubożenia już przecież ubogiej ludności Ukrainy. Innymi słowy, „szok i strach” pożyczki MFW z 2014 r. będzie „ostatecznym ciosem” w sekwencji interwencji Funduszu w ciągu ponad 20 lat i doprowadzi do destabilizacji gospodarki i zubożenia ludności Ukrainy. To nie model grecki, jak sugerują niektórzy analitycy. Reformy na Ukrainie będą o wiele bardziej wyniszczające.

Wstępne informacje mówią, że pożyczka MFW opiewa na 2 mld USD w formie dotacji, po której nastąpi dalsza pożyczka w kwocie 11 mld USD. Europejski Bank Inwestycyjny (EIB) dostarczy kolejnych 2 mld USD, całkowita suma wynosi 15 mld USD.

Drastyczne środki oszczędnościowe

Rząd w Kijowie ogłosił, że MFW żąda 20% cięć w budżecie Ukrainy, co oznacza dramatyczne ograniczenia w programach socjalnych, redukcję płac w sektorze budżetowym, prywatyzację i wyprzedaż majątku państwowego. MFW wzywa także do wycofania dotacji do energii i liberalizacji rynku walutowego. Co do niespłacalnego długu, MFW naciska na wyprzedaż i prywatyzację majątku narodowego oraz przejęcie sektora bankowego.

Nowy rząd naciskany przez MFW i Bank Światowy już oświadczył, że emerytury będą zmniejszone o połowę. 21.02.14 Bank Światowy wydał przewodnik do reformy systemu emerytalnego we wschodzących krajach Europy, w tym Ukrainy oraz w Azji Środkowej. Według przewrotnej logiki, „Ochrona starych ludzi” odbywa się poprzez zmniejszanie im emerytur.

Pod nieobecność prawdziwego rządu na Ukrainie, ukraińscy urzędnicy z ministerstwa finansów i NBU będą posłuszni dyktatowi Wall Street. Porozumienie z MFW w sprawie pożyczki na strukturalne dostosowanie gospodarki Ukrainy przyniesie wyniszczające skutki społeczne i ekonomiczne dla tego kraju.

Eliminacja subsydiów

Wskazując na „dotacje do energii, które zakłócają sytuację na rynku”, zarówno MFW jak i Bank Światowy dawno już zalecają uwolnienie cen. Ceny energii były relatywnie niskie podczas rządów W. Janukowycza jako rezultat dwustronnego porozumienia z Rosją, co dawało Ukrainie tani gaz w zamian za bazę marynarki wojennej w Sewastopolu. To porozumienie jest już nieaktualne. Warto też zauważyć, że rząd Krymu ogłosił, iż przejmie wszystkie ukraińskie firmy państwowe na Krymie, łącznie z polami gazowymi Morza Czarnego.

Tymczasowy rząd w Kijowie dał do zrozumienia, że ceny detaliczne gazu będą musiały wzrosnąć o 40%, ponieważ jest to „część reform gospodarczych potrzebnych, aby otrzymać pożyczkę od Międzynarodowego Funduszu Walutowego”. To oświadczenie nie mówi jednak o całym mechanizmie liberalizacji, który w obecnych okolicznościach może doprowadzić do wzrostu cen energii nawet o 100%.

Warto tu przypomnieć przypadek Peru. W 1991 r. zastosowano w tym kraju „terapię szokową”. W efekcie nastąpił wzrost cen energii, gdy benzyna w Limie z dnia na dzień „skoczyła” o 2978% (trzydziestokrotnie). W 1994 r., w wyniku umowy między L. Kuczmą a MFW, cena energii elektrycznej z dnia na dzień wzrosła o 900%.

„Zwiększona elastyczność kursu wymiany”

Jednym z głównych komponentów interwencji MFW jest liberalizacja rynku walut. Oprócz ogromnych cięć wydatków, MFW wymaga „zwiększenia elastyczności kursu wymiany”, czyli uwolnienia spod kontroli wszystkich walut.

Od początku protestów na Majdanie w grudniu 2013 r. kontrola obrotu dewizowego była prowadzona, by podtrzymywać hrywnę i zatrzymać masowy odpływ kapitału. Pożyczki sponsorowane przez MFW będą dosłownie plądrować rezerwy walutowe będące w posiadaniu Narodowego Banku Ukrainy. Tę zwiększoną elastyczność kursu wymiany, wymaganą przez MFW, zatwierdził nowy prezes S. Kubiw. Bez praktycznie żadnych rezerw walutowych uelastycznienie kursu wymiany to finansowe samobójstwo: umożliwia ono bowiem spekulacyjne transakcje „krótkiej sprzedaży” (na wzór kryzysu azjatyckiego z 1997 r.), które będą zabójcze dla ukraińskiej waluty, hrywny.

Instytucjonalni spekulanci, włącznie z najpoważniejszymi graczami z Wall Street i bankami europejskimi oraz funduszami hedgingowymi już się ustawiły w kolejce do ukraińskiego tortu. Manipulacje na rynku walutowym odbywają się za pomocą transakcji pochodnych. Najważniejsze instytucje finansowe będą miały szczegółowe informacje, z uwzględnieniem polityki Banku Centralnego, co umożliwi im manipulacje na międzynarodowym rynku walutowym (the forex market).

W tym układzie, przy elastycznym kursie wymiany, Bank Centralny nie nakłada żadnych ograniczeń na transakcje na rynku wymiany walut. Może on jednak – idąc za wskazówkami MFW – przeciwstawić się atakowi spekulantów na rynku walutowym, aby utrzymać parytet ukraińskiej hrywny. Bez kontroli wymiany, taka linia postępowania wymaga, by Bank Centralny Ukrainy (wobec braku rezerw walutowych) wsparł niedomagającą walutę pożyczonymi pieniędzmi, w ten sposób przyczyniając się do nasilenia kryzysu zadłużeniowego.

Spadek kursu hrywny o ponad 20% wobec kursu USD w ciągu ok. sześciu miesięcy

Warto przypomnieć w tym kontekście Brazylię. W listopadzie 1998 r. otrzymała ona zapobiegawczą pożyczkę z MFW rzędu 40 mld USD. Jednym z warunków umowy o pożyczkę była jednakże liberalizacja rynku wymiany walut. Pożyczka ta miała pomóc Bankowi Centralnemu utrzymać parytet brazylijskiego reala. W rzeczywistości jednak w lutym 1999 r. doprowadziła to państwo do krachu finansowego.

Rząd Brazylii zaakceptował warunki. „Zepsute” przez napływ kapitału, rzędu 400 mln USD dziennie, pieniądze przyznane przez MFW – przeznaczone do wspierania rezerw walutowych brazylijskiego banku centralnego – zostały splądrowane w przeciągu kilku miesięcy. Umowa dotycząca pożyczki MFW dla Brazylii dała międzynarodowym spekulantom czas. Większość pieniędzy z pożyczki została przywłaszczona w formie zysków ze spekulacji, płynących do największych instytucji finansowych.

Co do Ukrainy, zwiększenie elastyczności wymiany oznacza katastrofę. W przeciwieństwie do Brazylii, Bank Centralny Ukrainy nie posiada rezerw walutowych, które umożliwiłyby ochronę jej waluty. Gdzie Narodowy Bank Ukrainy znajdzie rezerwy? Większość funduszy w pakiecie pomocowym MFW jest już rozdysponowana i mogłaby zostać użyta do skutecznej ochrony hrywny przed atakami spekulantów „krótkiej sprzedaży” na rynku walutowym. Najbardziej prawdopodobny scenariusz jest taki: hrywna doświadczy wielkiego spadku, który doprowadzi do znacznych podwyżek cen najważniejszych towarów, w tym żywności, paliw i transportu.

Gdyby Bank Centralny był w stanie użyć pożyczonych rezerw i wesprzeć hrywnę, te pożyczone pieniądze zostałyby szybko ponownie przywłaszczone, przekazane spekulantom waluty na srebrnej tacy. Ten scenariusz wspomagania krajowej waluty przez pożyczone rezerwy walutowe (np. w Brazylii w latach 1998–1999) przyczynia się jednakże na krótko do zażegnania natychmiastowego krachu.

Ta procedura daje „dodatkowy czas” spekulantom, którzy zajęci są plądrowaniem (pożyczonych) rezerw walutowych Banku Centralnego. Rząd tymczasowy może dzięki temu opóźnić najgorsze skutki „zwiększenia elastyczności kursu wymiany”.

Gdy pożyczone w twardej walucie rezerwy Banku Centralnego skończą się – to jest w następstwie wyborów prezydenckich 25 maja – wartość hrywny spadnie gwałtownie, co z kolei spowoduje dramatyczne obniżenie poziomu życia. W połączeniu z zamarciem bilateralnych relacji gospodarczych z Rosją, dotyczących dostaw gazu, ceny energii przypuszczalnie wzrosną dramatycznie.

Neoliberalizm i ideologia neonazistowska podają sobie ręce: tłumienie Ruchu Protestu przeciwko MFW

Z ludźmi wyznaczonymi przez Swobodę i Prawy Sektor, odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo narodowe i siły zbrojne, prawdziwy, oddolny ruch protestu przeciwko zabójczym reformom makroekonomicznym MFW prawdopodobnie będzie brutalnie zdławiony przez „brunatne koszule” Prawego Sektora i paramilitarną Gwardię Narodowego dowodzoną przez D. Jarosza, przy aprobacie Wall Street i Waszyngtonu. D. Jarosz zadeklarował swój udział w nadchodzących wyborach prezydenckich (jego poparcie wśród wyborców wynosi niecałe 2%).

„Rosja umieściła Jarosza na międzynarodowej liście poszukiwanych przez policję, oskarżając go o podżeganie do terroryzmu, ponieważ nakłaniał lidera czeczeńskich terrorystów Doku Umarowa, by ten atakował Rosję podczas konfliktu z Ukrainą. Ultranacjonalistyczny przywódca odgrażał się również, że zniszczy rosyjski rurociąg z gazem na terytorium Ukrainy”. Tymczasem prokurator generalny Ukrainy, który także należy do frakcji neonazistowskiej, wprowadził procedury zakazujące wieców i protestów antyrządowych.
Michel Chossudovsky

Tłum: Maria Walczak

Źródło: http://www.globalresearch.ca/regime-change-in-ukraine-and-the-imfs-bitter-economic-medicine/5374877

Całość tekstu - http://www.geopolityka.org/analizy/2805-michel-chossudovsky-ukrainska-zmiana-wladzy-i-gorzka-pigulka-miedzynarodowego-funduszu-walutowego

Tytuł od Redakcji SN

Strona 23 z 28

Nowe wydanie

Politologia (el)

Turbulentne "pozimnowojnie"

Tworzenie Nowego Świata

Ukraina - państwo upadłe?

Ukraina i MFW