Recenzje (el)
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1652
Nowe Oświecenie to tytuł książki Stevena Pinkera, amerykańskiego kognitywisty z Uniwersytetu Harvarda, popularyzatora różnych dyscyplin naukowych. Książkę w tłumaczeniu Tomasza Bieronia wydało Wydawnictwo Zysk i s-ka.
Autor książki idzie w niej pod prąd dominującej narracji o świecie, narracji pesymistycznej, sceptycznej wobec postępu. Przeciwstawia jej inne rozumienie świata – mało popularne, bo optymistyczne, wywodzące się z ideałów Oświecenia: rozumu, nauki, humanizmu i postępu. W dodatku niedowiarkom udowadnia jego prawdziwość na liczbach.
Dziś bardziej niż kiedykolwiek – pisze – ideały Oświecenia wymagają zaangażowanej obrony, gdyż zapominamy, że to dzięki ludzkiemu rozumowi noworodki przeżywają ponad 80 lat, liczba głodujących na świecie ciągle się zmniejsza, leki ratują życie i w każdym miejscu na świecie możemy korzystać globalnej wiedzy i kultury.
Oczywiście, trzeba też widzieć i drugą, ciemniejszą stronę świata – istniejące nadal wojny, biedę, choroby, brak oświaty, ale to są problemy, jakie można rozwiązać tylko dzięki ideałom Oświecenia. To, że nie odnieśliśmy w tych sprawach pełnego sukcesu wynika z faktu, iż ideały Oświecenia muszą się ciągle zmagać ze słabościami ludzkiej natury: lojalnością wobec własnego plemienia, uległością wobec władzy, myśleniem magicznym, zrzucaniem winy za nieszczęścia na złoczyńców. Są to jednak przeszkody, które stopniowo – i tylko dzięki rozumowi – możemy pokonać.
Ta książka – pisze autor – jest próbą sformułowania na nowo ideałów Oświecenia za pomocą języka i pojęć XXI wieku. Dla Kanta bowiem Oświecenie było wyjściem człowieka z zawinionej przez niego niedojrzałości, gnuśności i tchórzliwości, z jaką poddaje się on dogmatom i formułom zwierzchności religijnej lub politycznej. W XXI wieku można to przetłumaczyć tak, iż jeśli odważymy się rozumieć, postęp będzie możliwy na wszystkich polach: naukowym, politycznym i moralnym – jak to sformułował fizyk David Deutsch.
Książka Pinkera – poza wielkim walorem rzadko przytaczanych naukowych dowodów, niepodważalnych danych – imponuje erudycją autora, który omawia wszechstronnie wiele zagadnień społecznych: nierówności, bezpieczeństwo, środowisko, zdrowie, wyżywienie, bogactwo, równość praw, dostęp do wiedzy, jakość życia, demokrację, terroryzm, pokój, a nawet szczęście. Nie zapomina jednak o zagrożeniach egzystencjalnych i przyszłości postępu.
Pamięć ludzka jest zawodna i nie pamiętamy, lub nie chcemy pamiętać jak żyliśmy 50 lat temu i dzięki czemu tak wiele się zmieniło. Autor przypomina nam z jakiego punktu wyszliśmy w nowoczesność, jakie były przeszkody na drodze i jakie są uwarunkowania postępu dziś. A pisze to znakomitym językiem, nie stroniąc od anegdot, ciekawostek z różnych dziedzin, uwiarygodnia wywód wykresami, co sprawia, iż poważne sprawy, o jakich pisze, stają się przystępne dla każdego: zarówno optymisty, jak i pesymisty. Z tym, że dla pesymisty może ona być bodźcem do pogodniejszego widzenia świata.(al.)
Nowe Oświecenie. Argumenty za rozumem, nauką, humanizmem i postępem, Steven Pinker, Wydawnictwo Zysk i s-ka, wyd. I, Poznań 2018, s. 659, cena 49,90 zł
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1100
Wydawnictwo Copernicus Center Press wydało książkę Johna D. Barrowa w tłumaczeniu Radosława Kosarzyckiego - Nowe teorie wszystkiego z podtytułem W poszukiwaniu ostatecznego wyjaśnienia.
Jest to nowe spojrzenie na to, co dotychczas naukowcom poszukującym uniwersalnej, jednej teorii wszystkiego, udało się ustalić. Autor podkreśla, iż osiągnięcia wielu dziedzin nauk – nie tylko fizyki matematycznej, czy kosmologii – podważyły naiwne oczekiwanie, że teoria wszystkiego w sposób całkowity określi wszelkie definiujące wartości we wszechświecie, które sprawiają, że możliwe jest istnienie w nim życia.
Studzi nadzieje entuzjastów szybkiego postępu w nauce, że rozwiązanie jest tuż-tuż, bo droga do stworzenia i przetestowania takiej teorii przez fizyków jest jednak długa. I jak dotąd – za mało poznana. W dodatku nie ma pewności, czy ją poznamy dokładnie, bo nie da się odróżnić końca badań naukowych od ich początku.
John D. Barrow prowadzi czytelnika przez najnowsze koncepcje związane z tą teorią: od teorii M (Mystery, Matrix lub Millenium – bo takie przypisano znaczenia tej nazwie) superstrun, dotyczącej jedenastu wymiarów czasu i przestrzeni, poprzez spekulacje opisujące świat jako program komputerowy, po nowatorskie podejście do obliczeń i złożoności. Spogląda na problemy stojące przed naukowcami poszukującymi teorii wszystkiego od strony fizyki, astronomii, kosmologii, filozofii, matematyki, logiki, biologii, historii czy religii, co uzmysławia czytelnikom skalę trudności w konstruowaniu takiej teorii.
Nie znaczy to jednak, że zakłada, iż stworzenie teorii wszystkiego nie będzie możliwe. Jak podkreśla, jedność wszechświata jest głęboko zakorzenionym oczekiwaniem ludzi od początków istnienia społeczeństw, co pokazują m.in. mity i religie. Zatem można mieć nadzieję, iż stworzenie jednej teorii wyjaśniającej wszystko, dającej podstawy do zrozumienia sensu różnorodności natury, to tylko kwestia czasu.(Tm)
Nowe teorie wszystkiego. W poszukiwaniu ostatecznego wyjaśnienia, John D. Barrow, wyd. I, Kraków 2018, s.429, cena 59,90 zł (w tym VAT), książka dostępna także jako e-book.
- Autor: al
- Odsłon: 2985
>
Wydawnictwo IFiS PAN wydało interesującą książkę Małgorzaty Dmochowskiej – Nowe wspólnoty w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Między Platonem, Amwayem a trollami.
>
Autorka zastanawia się w niej nad mechanizmami, jakie sprawiły, iż w Polsce w ostatnim 20-leciu obserwuje się ożywione tworzenie się nowych grup o charakterze wspólnotowym. Próbuje dotrzeć do przyczyn nagłej chęci jednoczenia się Polaków w takie grupy, dowiedzieć się, które z nich zyskują największą popularność. Pytaniem, jakie sobie zadała było: czy w Polsce u progu XXI wieku zaistniało jakieś szczególne podłoże do powstawania wspólnot nowego rodzaju? Czy wspólnoty powstające w Polsce stanowią azyl w drodze z jednej Utopii do drugiej?
>W trzecim i czwartym z pięciu rozdziałów książki, zobrazowana jest sytuacja w Polsce: debaty i zjawiska charakterystyczne dla społeczeństwa obywatelskiego, niosące idee dotyczące wspólnot, m.in. dyskusja komunitaryzmu z liberalizmem. Ale także jest tu próba odpowiedzi na pytanie: czy Polska u progu XXI wieku stworzyła jakieś szczególne podłoże do powstawania wspólnot nowego rodzaju i czy te wspólnoty ułatwiają Polakom przejście od utopii komunizmu do idei kapitalizmu?
>
Na zakończenie książki napisanej przejrzystym, bez naukowego żargonu, językiem, autorka podaje analizę konkretnych przypadków wspólnot, jakie badała, m.in. Amway, przyjaciół LGBT, społeczności wirtualnej Naszej Klasy, forum powstałego na portalu Kobiety Kobietom, grup rekonstrukcji historycznej i graczy RPG.
>Książka, jak na naukową pozycję przystało, zawiera też opis metody badań oraz bogatą bibliografię tematu, a także liczne, bardzo ciekawe przypisy w tekście do omawianych zagadnień. (al)
>
>Nowe wspólnoty w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Między Platonem, Amwayem a trollami, Małgorzata Dmochowska, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2012, s. 258
- Autor: al
- Odsłon: 1464
George Gamow (zm. W 1968) – fizyk teoretyczny i kosmolog, jeden ze współtwórców teorii Wielkiego Wybuchu i współpracownik Francisa Cricka przy pracach nad strukturą DNA, zasłynął na polu popularyzatorskim książką „Mr Tompkins in Wonderland”, którą napisał w 1940 roku.
Książka ta stała się przebojem wydawniczym i była tłumaczona na całym świecie, także w Polsce miała wiele wydań. („Pan Tompkins w krainie czarów”). Jej kontynuacją – mającą równie duże wzięcie u czytelników – była książka „Mr Tompkins Explores the Atom” („Pan Tompkins poznaje atom”) – również tłumaczona na polski.
W roku 1965 wydawnictwo Cambridge University Press połączyło oba te tomy w jedno wydanie, a żyjący jeszcze wówczas autor je uaktualnił i uzupełnił.
Kolejnego, znów uaktualnionego, wydania tej „zintegrowanej” książki podjął się po 30 latach Russell Stannard – fizyk cząstek i popularyzator nauki. Tak powstał Nowy świat Pana Tompkinsa - książka, którą dla polskiego czytelnika przetłumaczył Łukasz Lamża, a wydania jej podjęło się Wydawnictwo Copernicus Center Press.
Przygody Pana Tompkinsa, urzędnika zainspirowanego wykładami znanego profesora fizyki i próbującego się odnaleźć w świecie fizyki współczesnej, opisane są w 15 rozdziałach. Spotkanie bohatera z fizyką i kosmologią kończy Ostatni wykład profesora, a całość zamyka Epilog oraz słownik niektórych pojęć z przedstawianego zakresu fizyki. Książkę – przeznaczoną bardziej dla uczniów niż studentów – ubarwiają rysunki Michaela Edwardsa. (al.)
Nowy świat Pana Tompkinsa, George Gamow, Russell Stannard, Wydawnictwo Copernicus Center Press, wyd. I, Kraków 2017, s. 318, cena 44,90 zł (w tym VAT)