Recenzje (el)
- Autor: al
- Odsłon: 5321
O Euklidesie, żyjącym na przełomie IV i III wieku p.n.e., greckim matematyku z Aten, który większą część życia spędził w Aleksandrii, gdzie zaprosił go Ptolemeusz I, słyszał każdy uczeń na lekcji geometrii. Napisał bowiem wiele traktatów matematycznych, spośród których najważniejszym i fundamentalnym dziełem są Elementy. Ta praca Euklidesa – podstawowy podręcznik do nauki matematyki aż do XIX wieku – nie zachowała się w oryginale. Istnieje tylko w późniejszych przekazach – do czasów obecnych ukazało się ponad 1000 edycji tego dzieła, przy czym za klasyczne uznano wydanie duńskiego uczonego Johana Ludviga Heiberga z lat 1883-88. Polakom przybliżył pierwsze 8 z 13 ksiąg Euklidesa Józef Czech w 1807 roku, a obecnie, od 2005 roku trwa zbiorowe tłumaczenie (z wersji angielskiej) Elementów przez uczniów w projekcie badawczym pn. Księgi Euklidesa. Ukazanie się obecnie ksiąg V i VI Elementów Euklidesa – pierwszego polskiego przekładu z greki w opracowaniu Piotra Błaszczyka i Kazimierza Mrówki, korzystających m.in. z wydania Bernarda Vitraca, jest kolejnym dopełnieniem naszego „zasobu” Euklidesowej teorii.
Elementy zawierają trzy teorie wyłożone aksjomatycznie: geometrię, arytmetykę i teorię proporcji wielkości. Geometria płaska, a później stereometria, rozwijane są w księgach I-IV, XI-XIII. Arytmetyka jest wyłożona w księgach VII-IX.
Księga V, uznawana za najbardziej abstrakcyjną, przedstawia teorię proporcji wielkości zawartą w 25 twierdzeniach i 18 definicjach.
Księga VI natomiast – poświęcona teorii podobieństwa – to 33 twierdzenia o figurach podobnych i zagadnienia dotyczące wielkości proporcjonalnych. To właśnie z tej księgi pochodzą nasze wiadomości o trójkątach podobnych czy dwusiecznej.(al.)
Euklides. Elementy. Księgi V-VI, teoria proporcji i podobieństwa. Tłumaczenie i komentarz Piotr Błaszczyk, Kazimierz Mrówka, Copernicus Center Press, Kraków 2013. S. 323
- Autor: kh
- Odsłon: 4054
Opublikowana przez Wydawnictwo TRIO książka Stanisława M. Jankowskiego Dziewczęta w maciejówkach przedstawia prawie nieznaną dotąd sferę działalności kobiet w okresie poprzedzającym I wojnę światową, w czasie wojny, w walkach z Ukraińcami na Kresach oraz z bolszewikami w latach 1919-20.
Młode Polki zaczęły wówczas wychodzić ze swoich stereotypowych ról, chciały na równi z mężczyznami walczyć z bronią w ręku o niepodległość ojczyzny. Wychowały się w rodzinach o tradycjach powstańczych, patriotycznych, ale dawniej, gdy ojcowie, bracia, mężowie szli walczyć, powinnością kobiet było pozostanie w domu, zarządzanie majątkiem, wychowanie dzieci w duchu patriotycznym. Teraz stało się inaczej, młode dziewczyny postanowiły wystąpić w innej roli. Z początku, by dostać się do Legionów, udawały mężczyzn, zgłaszały się w męskim przebraniu, w dokumentach miały męskie imiona i nazwiska. Ukrywały swą tożsamość, a nie było to w tamtych czasach łatwe, musiały zmagać się z wieloma problemami.
Pisze o tym Stanisław M. Jankowski przytaczając różne wspomnienia, anegdoty, które dla zainteresowanych nie zawsze były zabawne. Bywało, że zostały zdekonspirowane, czasem rodziny starały się skłonić je do powrotu do domu. Oficerowie często odnosili się do nich niechętnie, albo też próbowali pomagać słabszej płci, nie traktowali pań jak towarzyszy z pola walki. A na tym im najbardziej zależało.
Młode Polki były wszędzie, brały udział w konspiracyjnych organizacjach strzeleckich, w POW, wreszcie w Ochotniczej Legii Kobiet, bohatersko walczyły w obronie Lwowa i innych miast. Było ich coraz więcej, dokładnie nawet nie wiadomo, ile przewinęło się przez formacje wojskowe i paramilitarne wspomagające żołnierzy. Odgrywały dużą rolę w służbie sanitarnej, dostarczały broń, zajmowały się wywiadem, były w szeregach artylerii, kawalerii, uczestniczyły w patrolach, wykonywały najtrudniejsze zadania. Pokazały, że nie są gorsze w walce, wykazywały się niezwykłym hartem ducha i bohaterstwem. Z czasem awansowały, zdobywały stopnie wojskowe.
Stanisław M. Jankowski przedstawia losy grupy kobiet i ich wojenne zaangażowanie, wykorzystując i cytując rozmaite dokumenty, dzienniki, wspomnienia, ilustrując fotografiami. Czasem konfrontuje różne, niekiedy emocjonalne relacje z tych samych wydarzeń z faktami znanymi z historii. Przytacza także charakterystyczną liryczną twórczość wojenną, która znakomicie koresponduje z zapiskami dziewcząt w maciejówkach.
Większość bohaterek tej bardzo interesującej książki stanowią panie „ z dobrych rodzin”, postacie barwne, ciekawe, z charakterem. Są wśród nich osoby znane i mniej znane, jest np. Aleksandra Szczerbińska, później Piłsudska, Zofia Wańkowiczówna, major Wanda Gertz, która karierę wojskową zaczynała w Legionach jako „Kazik Żuchowicz”, Maria Dulębianka, przyjaciółka Marii Konopnickiej, walcząca o równouprawnienie kobiet, Aleksandra Zagórska, podpułkownik, twórczyni i komendantka Ochotniczej Legii Kobiet, matka Jurka Bitschana, najmłodszego obrońcy Lwowa, który poległ w ostatnim dniu walki.
Stanisław M. Jankowski przedstawiając losy swoich bohaterek uporządkował je tematycznie, łącząc w rozdziały według obszarów i charakteru działania. („Pseudonim lepszy od nazwiska”; „W obronie Semper Fidelis”; „Honor legionistki”; „Chusta z czerwonym krzyżem”; „Najwierniejsze z wiernych”). Książka jest dobrze udokumentowana i bardzo dobrze napisana, na pewno zainteresuje nie tylko miłośników historii.(kh)
Dziewczęta w maciejówkach, Stanisław M. Jankowski, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2012, s. 482
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1521
Etolog kognitywny Marc Bekoff i filozofka Jessica Pierce są autorami książki Dzika sprawiedliwość , w której piszą o moralnym życiu zwierząt. Książkę w tłumaczeniu Sebastiana Szymańskiego wydało Wydawnictwo Copernicus Center Press.
Mówi się, że wiek XXI będzie wiekiem kobiet, zwierząt i duchowości. Te tendencje, nowe idee, widać już wyraźnie w nauce – od końca XX wieku rozwijają się badania dotyczące gender, których wyniki mają duże znaczenie dla pozycji kobiet w społeczeństwie; powstał też nurt badań nad zwierzętami w kulturze*,(rozwijany głównie na Zachodzie), dotyczący relacji człowieka i zwierząt, zwłaszcza w aspekcie filozoficzno-etycznym. Humanistyczne studia nad zwierzętami kształtują nową dziedzinę nauki mającą istotny wpływ na teorię i krytykę sztuki oraz literatury.
Jednocześnie tradycyjne badania nad inteligencją i emocjami zwierząt zaczęto łączyć z takimi dyscyplinami jak biologia ewolucyjna, etologia kognitywna, antropologia, psychologia. W wyniku tego zmianie ulegają dotychczasowe poglądy na przyczynę określonych zachowań niektórych gatunków zwierząt, ich inteligencję oraz … moralność.
Piszą o tym autorzy książki, przytaczając wyniki badań mówiące o tym, że zwierzęta, podobnie jak i człowiek, zachowują się moralnie (pokazują to także liczne filmy o zachowaniu zwierząt zamieszczane na You Tube i Facebooku). Nie tylko wykazują się poczuciem sprawiedliwości i wzajemności, ale też są zdolne do ufności, wybaczania i empatii. Bo moralność – konkludują - jest cechą ewolucyjną, więc zwierzęta posiadają ją tak jak i człowiek. „Nie ma moralnej przepaści między ludźmi a zwierzętami – piszą. – Jeśli sądzimy, że moralność wyewoluowała u ludzi, prowadzi nas to do pytania o jej obecność u zwierząt. Panuje bowiem zgoda, że ludzie i zwierzęta mają wspólne struktury anatomiczne i mechanizmy psychologiczne. W szczególności ludzie i inne ssaki mają uderzająco podobne systemy nerwowe, a różnice między gatunkami są różnicami raczej stopnia niż rodzaju./…/ Pewne podstawowe zachowania np. związane z rzetelnością, kooperacją, altruizmem i empatią są powszechne u całego spektrum gatunków, w tym u ludzi”.
Wyniki badań burzą dotychczasowe poglądy odnośnie zachowań socjalnych ssaków, ale i ryb, i ptaków. Człowiek w swojej pysze uznał się za pana stworzenia, któremu wolno dyktować warunki całej przyrodzie, także naszym bliskim ewolucyjnie kuzynom. Dzisiaj nauka te zapędy hamuje, co wiąże się z konsekwencjami dla niej samej, choćby związanymi z doświadczeniami na zwierzętach. Autorzy książki, przedstawiając aktualny stan wiedzy na temat zachowań moralnych zwierząt, jednocześnie zmuszają czytelników do refleksji na temat naszych relacji z nimi i naszych wobec nich obowiązków.(al.)
Dzika sprawiedliwość. Moralne życie zwierząt, Marc Bekoff, Jessica Pierce , Wydawnictwo Copernicus Center Press, wyd. I, Kraków 2018, s.268, cena49,90 zł (w tym VAT). Książka dostępna także jako e-book.
*p. Człowiek a zwierzęta w SN2/15
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1370
Robert Trivers jest autorem książki pt. Dzikie życie wydanej przez Copernicus Center Press w tłumaczeniu Krzysztofa Skoniecznego.
Robert Trivers, amerykański socjobiolog, to żywa legenda w świecie biologii i nauk społecznych, człowiek, którego magazyn „Time” uznał za jednego z największych naukowców i myślicieli dwudziestego wieku.
Jest twórcą pojęcia altruizmu odwzajemnionego, teorii inwestycji rodzicielskich oraz konfliktu wewnątrz genomu.
Jego odkrycia nie tylko zrewolucjonizowały genetykę i biologię ewolucyjną, lecz także wpłynęły na wiele innych dyscyplin, od medycyny i nauk społecznych po historię, ekonomię i studia nad literaturą.
W książce, której podtytuł brzmi: Przygody biologa ewolucyjnego, Trivers opowiada o swym niezwykłym, pełnym przygód życiu. W specyficznym stylu, z poczuciem humoru i przenikliwością komentuje wiele tematów, od amerykańskiego rasizmu, przez historię psychiatrii po zabójstwo Petera Tosha, muzycznego spadkobiercy Boba Marleya.
Całość, okraszona anegdotami z życia luminarzy nauki, takich jak Richard Dawkins czy Stephen Jay Gould, będzie znakomitą lekturą dla każdego, kto interesuje się nauką, kondycją ludzką czy naturą kreatywnego geniuszu.(js)
Dzikie życie. Przygody biologa ewolucyjnego, Robert Trivers, Copernicus Center Press, wyd. I, Kraków 2018, s.357, cena 59,90 zł, ksiązka dostępna także jako e-book.