Recenzje (el)

Autor: tm

Opublikowano: 30 styczeń 2013

Odsłon: 2766

Wydawnictwo PWN wydało w serii Filozofia w praktyce książkę Dereka Parfita w tłumaczeniu Witolda M. Hensla i Michała Warchali – Racje i osoby.

Książka omawia koncepcje etyczne, zwłaszcza etyczny egoizm, związki racjonalności z czasem, tożsamość osobową oraz problem przyszłych pokoleń, stwarzania życia i niszczenia środowiska naturalnego.

Derek Parfit jest światowej sławy filozofem zajmującym się zagadnieniami z obszaru etyki, racjonalności i tożsamości osobowej. Według niego, gros naszych intuicji dotyczących moralności jest po prostu błędne. Co więcej, fałszywe pojmowanie zasad postępowania wynika z niezrozumienia natury tego, czym jest osoba i jej tożsamość w czasie.

Brytyjski filozof stawia tezy, które na pierwszy rzut oka wydają się mocno kontrowersyjne: że często racjonalnym wyborem jest działać wbrew własnemu interesowi; że nieraz postępujemy w niewłaściwy sposób, choć nie ma nikogo, kogo nasze działania mogłyby dotknąć; że wzięcie pod uwagę przyszłych pokoleń prowadzi nas do wniosków, do których nie chcielibyśmy dojść; i że można pomyśleć filozofię moralności odrzucającą wszelką religię, choć jej perspektywy są tyle obiecujące, co nieprzewidywalne. Każdą z tych tez autor popiera jednak przenikliwą argumentacją, która nieraz zaskakuje swoją oryginalnością.

Pierwsza część Racji i osób poświęcona jest niemożliwym do utrzymania koncepcjom etycznym, w szczególności etycznemu egoizmowi.
W drugiej autor zajmuje się związkiem racjonalności z czasem, zastanawiając się nad statusem, jaki w argumentacji etycznej powinny mieć m. in. nasze przeszłe pragnienia, przyszłe emocje, obecne idee itd.
W części trzeciej czytelnik znajdzie szczegółowe analizy tożsamości osobowej. Partit nie cofa się przed zajęciem stanowiska redukcjonisty, przeciwstawiając pojęciu niezmiennej tożsamości ideę psychicznej ciągłości.
W końcu w czwartej autor podejmuje problem przyszłych pokoleń i kwestie stwarzania życia oraz niszczenia środowiska naturalnego. Udaje mu się wypracować perspektywę, dzięki której jedne z najistotniejszych pytań współczesności ukazują się nam w nowym, zaskakującym świetle. (tm)

Racje i osoby, Derek Parfit, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2012, s.582

Autor: Anna Leszkowska

Opublikowano: 28 kwiecień 2019

Odsłon: 1574

Wydawnictwo Czarne wydało książkę Anny Matei o Napoleonie Cybulskim i krakowskiej szkole fizjologów – Recepta na adrenalinę.

Kim był Napoleon Cybulski (1854-1919) pewnie mało kto dzisiaj wie, choć korzysta z wielu jego odkryć i wynalazków. Fizjolog, współodkrywca adrenaliny, pionier polskiej elektroencefalopatii i endokrynologii, twórca krakowskiej szkoły fizjologicznej, światowej klasy uczony. A przy tym – społecznik i publicysta.

Obszerne hasło Napoleon Cybulski w Wikipedii mówi tylko o suchych faktach z jego życia, osiągnięciach naukowych i dokonaniach na polu nauki. Jak wszechstronną osobowością był ten uczony pokazuje dopiero książka Anny Matei, w której autorka nie tylko przybliża jego barwne życie i dokonania, ale maluje obraz jego czasów i środowiska, w jakim się obracał.
Wiek XIX to czas szczególny dla nauki, zwłaszcza dla nauk przyrodniczych i medycyny. To czas teorii Karola Darwina, odkryć Ludwika Pasteura i Roberta Kocha i Gregora Mendla, narodziny fizjologii, farmakologii i higieny, dzięki której nastąpił rozwój publicznej ochrony zdrowia i zmniejszyła się śmiertelność. To także czas tak rewolucyjnych wówczas rozwiązań jak wodociągi i kanalizacja, do powstania których przyczyniali się lekarze – społecznicy.

Autorka, opisując życie i poglądy Napoleona Cybulskiego kreśli tę biografię na tle rozwoju nauki w Europie, polskich uczelni, ale i miasta Krakowa, a nawet szerzej – Galicji. Czytelnik ma przed oczami wybitnego uczonego należącego do elity intelektualnej Europy, naukowca zmagającego się nie tylko z problemami badawczymi, ale i władzami odpowiedzialnymi za rozwój nauki (w tej mierze niewiele się zmieniło), a także samorządowcami (wg dzisiejszej nomenklatury), których należało przekonać do wprowadzenia racjonalnych, poprawiających byt ludu rozwiązań.

Walorem pozabiograficznym tej książki są opisy – z podanymi danymi – życia chłopów w Galicji – tym najbiedniejszym regionie cesarstwa austro-węgierskiego. Dane te na tle ówczesnej Europy robią wstrząsające wrażenie i musiały też takie robić na Napoleonie Cybulskim, skoro wraz z innymi lekarzami podjął działania prospołeczne, choć nie uważał, że nauka winna być utylitarnie traktowana.
Lektura książki to nie tylko przyjemność z odkrywania bogatej osobowości wybitnego uczonego, ale i przypomnienia charakteru epoki oraz sposobu uprawiania nauki zaledwie 100 – 150 lat temu. Książka skłania do refleksji nad postępem naukowym, społecznym, rolą wybitnych jednostek i rzeszy światłych ludzi, dzięki którym los wszystkich staje się lepszy.(al.)

Recepta na adrenalinę, Napoleon Cybulski i krakowska szkoła fizjologów, Anna Mateja, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019, wyd. I, s. 182. Książka dostępna także jako e-book.

Autor: al

Opublikowano: 27 październik 2015

Odsłon: 3105

Polska Akademia Umiejętności wydała książkę Macieja Władysława Grabskiego pt. O nauce w Polsce – zamyślenie.

„Reformowanie nauki to droga przez mękę i prowadzi nie tylko poprzez zapisy ustaw czy zmiany organizacyjne, ale w znacznie większej mierze poprzez zmianę mentalności ludzi – a to jest proces powolny. Wymaga nie lat, lecz pokoleń” – pisze w Przedmowie do książki jej autor, pierwszy i wieloletni prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, nie licząc innych, licznych funkcji publicznych jakie pełnił, a które pozwalają na chłodne spojrzenie i ocenę rozwoju tej dziedziny.
 

„Przez kilkadziesiąt lat pracy w nauce i dla nauki – pisze prof. Grabski – usiłowałem przekazać najpierw moim uczniom, a później kolegom i tym, którzy są za naukę odpowiedzialni, pewne, wydawałoby się oczywiste, myśli: że nauka nie jest bytem samym w sobie, ale musi być rozpatrywana w kontekście społecznym, że uprawienia nauki to nie tylko zawód, ale i sposób patrzenia na otaczający nas świat; że nie można być naukowcem tylko w swoim laboratorium, a przestawać być nim na forum publicznym; że w dzisiejszych czasach szczególnie ważna dla nauki, fundamentalną i wymagającą bezwzględnej ochrony wartością jest jej uczciwość i wynikająca z niej jej etyczna odpowiedzialność”.
 

Te refleksje nad nauką w Polsce, ale i w świecie, przedstawiane przez autora  na wielu forach, mają też różną formę: od tekstów wystąpień publicznych, poprzez publikowane artykuły, wywiady, po niepublikowane listy.
Zostały ułożone w rozdziały dotyczące relacji nauki z polityką, młodym pokoleniem, związków nauki z rzetelnością, patologią, innowacyjnością i innymi sprawami, np. duchowością. Nie zabrakło też rozdziału dotyczącego nauki w aspekcie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
 

Zbiór tych tekstów (wzbogaconych przypisami, poszerzony o biografię autora) – pisanych znakomitą polszczyzną - pokazuje poglądy prof. Grabskiego nie tylko na naukę, jej historię, ale i sprawy szersze społecznie. Czytelnik zobaczy w nich postawę nie tylko uczonego i etyka, ale i osoby, która umie wyważyć racje naukowca i decydenta, uczonego i polityka, nauczyciela akademickiego i obywatela.
 

I choć autor ze smutkiem zauważa, iż jego poglądy nie spotykały się przez lata z oczekiwanym odzewem, to lektura tych tekstów pokazuje tego powody. Problemy w nich poruszane bowiem nie są łatwe - należą do takich, których przez lata nie udało się i pewnie szybko nie uda się rozwiązać z różnych powodów. Ich aktualność jednak sprawia, że są i będą ciągle dyskutowane. Nie tylko w środowisku naukowym. (al.)   

O nauce w Polsce – zamyślenie, Maciej Władysław Grabski, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2015, s.335

Autor: lm

Opublikowano: 28 styczeń 2017

Odsłon: 1893

Podtytuł książki – Boskość człowieka i duch wynalazczości rozszerza tytuł książki, wskazując w jakim kierunku idą rozważania autora nad relacjami religii i techniki. Uzupełnieniem jest także nota od wydawcy, w której zamieszczono pytania, na które czytelnik znajdzie w książce odpowiedź:  W jaki sposób postęp naukowo-techniczny jest motywowany religijnie?