Recenzje (el)
- Autor: Anna Leszkowska
- Odsłon: 1425
Wydawnictwo Czarne wydało książkę Anny Matei o Napoleonie Cybulskim i krakowskiej szkole fizjologów – Recepta na adrenalinę.
Kim był Napoleon Cybulski (1854-1919) pewnie mało kto dzisiaj wie, choć korzysta z wielu jego odkryć i wynalazków. Fizjolog, współodkrywca adrenaliny, pionier polskiej elektroencefalopatii i endokrynologii, twórca krakowskiej szkoły fizjologicznej, światowej klasy uczony. A przy tym – społecznik i publicysta.
Obszerne hasło Napoleon Cybulski w Wikipedii mówi tylko o suchych faktach z jego życia, osiągnięciach naukowych i dokonaniach na polu nauki. Jak wszechstronną osobowością był ten uczony pokazuje dopiero książka Anny Matei, w której autorka nie tylko przybliża jego barwne życie i dokonania, ale maluje obraz jego czasów i środowiska, w jakim się obracał.
Wiek XIX to czas szczególny dla nauki, zwłaszcza dla nauk przyrodniczych i medycyny. To czas teorii Karola Darwina, odkryć Ludwika Pasteura i Roberta Kocha i Gregora Mendla, narodziny fizjologii, farmakologii i higieny, dzięki której nastąpił rozwój publicznej ochrony zdrowia i zmniejszyła się śmiertelność. To także czas tak rewolucyjnych wówczas rozwiązań jak wodociągi i kanalizacja, do powstania których przyczyniali się lekarze – społecznicy.
Autorka, opisując życie i poglądy Napoleona Cybulskiego kreśli tę biografię na tle rozwoju nauki w Europie, polskich uczelni, ale i miasta Krakowa, a nawet szerzej – Galicji. Czytelnik ma przed oczami wybitnego uczonego należącego do elity intelektualnej Europy, naukowca zmagającego się nie tylko z problemami badawczymi, ale i władzami odpowiedzialnymi za rozwój nauki (w tej mierze niewiele się zmieniło), a także samorządowcami (wg dzisiejszej nomenklatury), których należało przekonać do wprowadzenia racjonalnych, poprawiających byt ludu rozwiązań.
Walorem pozabiograficznym tej książki są opisy – z podanymi danymi – życia chłopów w Galicji – tym najbiedniejszym regionie cesarstwa austro-węgierskiego. Dane te na tle ówczesnej Europy robią wstrząsające wrażenie i musiały też takie robić na Napoleonie Cybulskim, skoro wraz z innymi lekarzami podjął działania prospołeczne, choć nie uważał, że nauka winna być utylitarnie traktowana.
Lektura książki to nie tylko przyjemność z odkrywania bogatej osobowości wybitnego uczonego, ale i przypomnienia charakteru epoki oraz sposobu uprawiania nauki zaledwie 100 – 150 lat temu. Książka skłania do refleksji nad postępem naukowym, społecznym, rolą wybitnych jednostek i rzeszy światłych ludzi, dzięki którym los wszystkich staje się lepszy.(al.)
Recepta na adrenalinę, Napoleon Cybulski i krakowska szkoła fizjologów, Anna Mateja, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019, wyd. I, s. 182. Książka dostępna także jako e-book.
- Autor: al
- Odsłon: 2871
Polska Akademia Umiejętności wydała książkę Macieja Władysława Grabskiego pt. O nauce w Polsce – zamyślenie.
„Reformowanie nauki to droga przez mękę i prowadzi nie tylko poprzez zapisy ustaw czy zmiany organizacyjne, ale w znacznie większej mierze poprzez zmianę mentalności ludzi – a to jest proces powolny. Wymaga nie lat, lecz pokoleń” – pisze w Przedmowie do książki jej autor, pierwszy i wieloletni prezes Fundacji na rzecz Nauki Polskiej, nie licząc innych, licznych funkcji publicznych jakie pełnił, a które pozwalają na chłodne spojrzenie i ocenę rozwoju tej dziedziny.
„Przez kilkadziesiąt lat pracy w nauce i dla nauki – pisze prof. Grabski – usiłowałem przekazać najpierw moim uczniom, a później kolegom i tym, którzy są za naukę odpowiedzialni, pewne, wydawałoby się oczywiste, myśli: że nauka nie jest bytem samym w sobie, ale musi być rozpatrywana w kontekście społecznym, że uprawienia nauki to nie tylko zawód, ale i sposób patrzenia na otaczający nas świat; że nie można być naukowcem tylko w swoim laboratorium, a przestawać być nim na forum publicznym; że w dzisiejszych czasach szczególnie ważna dla nauki, fundamentalną i wymagającą bezwzględnej ochrony wartością jest jej uczciwość i wynikająca z niej jej etyczna odpowiedzialność”.
Te refleksje nad nauką w Polsce, ale i w świecie, przedstawiane przez autora na wielu forach, mają też różną formę: od tekstów wystąpień publicznych, poprzez publikowane artykuły, wywiady, po niepublikowane listy.
Zostały ułożone w rozdziały dotyczące relacji nauki z polityką, młodym pokoleniem, związków nauki z rzetelnością, patologią, innowacyjnością i innymi sprawami, np. duchowością. Nie zabrakło też rozdziału dotyczącego nauki w aspekcie Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
Zbiór tych tekstów (wzbogaconych przypisami, poszerzony o biografię autora) – pisanych znakomitą polszczyzną - pokazuje poglądy prof. Grabskiego nie tylko na naukę, jej historię, ale i sprawy szersze społecznie. Czytelnik zobaczy w nich postawę nie tylko uczonego i etyka, ale i osoby, która umie wyważyć racje naukowca i decydenta, uczonego i polityka, nauczyciela akademickiego i obywatela.
I choć autor ze smutkiem zauważa, iż jego poglądy nie spotykały się przez lata z oczekiwanym odzewem, to lektura tych tekstów pokazuje tego powody. Problemy w nich poruszane bowiem nie są łatwe - należą do takich, których przez lata nie udało się i pewnie szybko nie uda się rozwiązać z różnych powodów. Ich aktualność jednak sprawia, że są i będą ciągle dyskutowane. Nie tylko w środowisku naukowym. (al.)
O nauce w Polsce – zamyślenie, Maciej Władysław Grabski, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 2015, s.335
- Autor: lm
- Odsłon: 1754
Religia techniki to książka autorstwa Davida F. Noble w tłumaczeniu Krzysztofa Kornasa, wydana przez Wydawnictwo Copernicus Center Press.
Podtytuł książki – Boskość człowieka i duch wynalazczości rozszerza tytuł książki, wskazując w jakim kierunku idą rozważania autora nad relacjami religii i techniki. Uzupełnieniem jest także nota od wydawcy, w której zamieszczono pytania, na które czytelnik znajdzie w książce odpowiedź: W jaki sposób postęp naukowo-techniczny jest motywowany religijnie?Co łączy naukowców, inżynierów i myślicieli chrześcijańskich?
Jakie starożytne wyobrażenia stoją za oczarowaniem nowoczesnymi technikami?
Filozofowie, historycy, biolodzy czy fizycy wielokrotnie pisali o relacji nauki i religii – związki religii i techniki wydają się natomiast tematem zaniedbanym. Historyk David F. Noble stara się zapełnić tę lukę. Argumentuje, że w cywilizacji zachodniej kulturowe fundamenty rozwoju technicznego położono już w IX wieku, kiedy sztuki użyteczne powiązano z ideą chrześcijańskiego zbawienia. Bada wzajemne wpływy religii, nauki i techniki aż po wiek XX, w którym ludzie zaczęli władać niemal boską wiedzą i mocą.
Noble ocenia krytycznie zarówno postęp techniczny za wszelką cenę, jak i rolę religii w rozbudzaniu wyobrażeń o raju odzyskanym za pomocą wiedzy i techniki. Apeluje o nową ocenę naszego oczarowania niekontrolowanym rozwojem technicznym. Pyta, czy ta specyficzna relacja religii i techniki, nawet jeśli kiedyś była pożyteczna, nadal sprzyja ludziom? Czy wciąż promuje dobro człowieka i jego świata, czy chce już tylko pomóc człowiekowi z tego świata uciec?" (lm)
Religia techniki. Boskość człowieka i duch wynalazczości , David F. Noble, Wydawnictwo Copernicus Center Press, Kraków 2017, wyd. I, s. 390, cena 59,90 zł (w tym VAT), dostępna także jako e-book.
- Autor: ANNA LESZKOWSKA
- Odsłon: 2107
Komitet Prognoz PAN Polska 2000 Plus wydał w Domu Wydawniczym Elipsa kolejną publikację w ramach projektu Zagrożenia globalne barierami rozwoju - Rewolucja informacyjna a kryzys intelektualny.
Składają się nań teksty dwunastu autorów różnych specjalizacji, którzy zastanawiają się nad tym, jakie związki zachodzą między rewolucją informacyjną a kryzysem intelektualnym. Jak piszą redaktorzy tomu – Julian Auleytner i Jerzy Kleer, tom ten otwiera dyskusję o modelu edukacji i kultury, ale i struktury społecznej w epoce rewolucji informacyjnej.
Rewolucja informacyjna a kryzys intelektualny, red. Julian Auleytner, Jerzy Kleer, Komitet Prognoz PAN Polska 2000 Plus, Domu Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2015, s. 227